Białostockie Studia Literaturoznawcze

Krajobraz po bitwie. O trylogii montecassińskiej Melchiora Wańkowicza

Beata Nowacka — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule poddano analizie Bitwę o Monte Cassino Melchiora Wańkowicza. Autorka zwraca uwagę na fakt, że utwór ten nie jest dziś często czytany, lecz nadal wyróżnia się na tle innych narracji o przełomowych bitwach. Włoska batalia została ukazana wieloaspektowo: w ujęciach panoramicznych i z uważnością wobec topograficznego szczegółu, w sposób ścisły i dokumentarny, ale i z uwzględnieniem artystycznych komponentów dzieła. Jest to ujęcie wciąż atrakcyjne dla polskich i zagranicznych czytelników, dla których Wańkowiczowska trylogia stanowi nie tylko ważny dokument wielkiej batalii, ale i źrodło tożsamościowych refleksji.

Podróż bez końca. O doświadczeniu krajobrazu Marka Zagańczyka

Irena Górska — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Podjęte rozważania mają na celu zrekonstruowanie doświadczenia krajobrazu na podstawie wybranych szkiców podróżnych Marka Zagańczyka. To doświadczenie przejawia się w nich jako ciągłe ustanawianie tożsamości odwiedzanych miejsc, a także jako sprawdzian własnej zmysłowości podróżującego, rozpiętej stale między różnymi stanami emocjonalnymi. Zapiski Zagańczyka pokazują, że krajobraz rodzi się w przeżyciach, doznaniach i indywidualnych odczuciach, a jego doświadczanie to jednocześnie głębokie przeżywanie siebie. W tym ujęciu, wizualny aspekt krajobrazu, który autor często podkreśla, jest jedynie wstępem do wielosensorycznych i psychosomatycznych doznań, aktywujących wszystkie zmysły, pamięć, wyobraźnię i różnorodne skojarzenia, które z kolei otwierają nowe artystyczne, biograficzne i osobiste konteksty. W efekcie, krajobraz staje się dla Zagańczyka źródłem nie tylko szeroko pojętego doświadczenia estetycznego, lecz także egzystencjalnego.

Afektywne krajobrazy miejskie (i nie tylko) w twórczości Zyty Rudzkiej

Monika Błaszczak — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule poddano analizie i interpretacji sensualne i afektywne krajobrazy codziennego życia bohaterek i bohaterów utworów Zyty Rudzkiej w perspektywie zwrotów kulturowego, afektywnego i sensorycznego, szeroko rozumianej estetyki, geopoetyki i kulturowej koncepcji krajobrazu. Szczególnie interesujące wydają się te pejzaże, które autorka kreśli za pomocą słowa w swoich czterech ostatnich powieściach: Ślicznotka doktora Josefa, Krótka wymiana ognia, Tkanki miękkie oraz Ten się śmieje, kto ma zęby. W powieściach Rudzkiej krajobraz jawi się jako przestrzeń życia i sposób doświadczania świata. Pojawiające się wątki to: krajobrazy geograficzne – wieś i miasto, pamięci, wewnętrzne – doświadczenia oraz zmysłów. I choć krajobraz, według klasycznych definicji, powinien mieć działanie kojące, dawać wytchnienie i spokój, to efekt wydaje się odwrotny – nakreślony obraz jest niepokojący, antyestetyczny, pełen rozkładu, narzucający skojarzenie z ruiną.

W poszukiwaniu autentycznej Irlandii – o krajobrazach w powieści „Kolonia” Audrey Magee

Julia Dynkowska — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł dotyczy wydanej w Polsce w 2024 roku powieści Kolonia Audrey Magee. Autorka artykułu koncentruje się na tych partiach powieści, które dotyczą krajobrazu irlandzkiej wyspy oraz jej mieszkańców, postrzeganych przez głównych bohaterów powieści: przede wszystkim angielskiego malarza, ale także francuskiego językoznawcę. W swoich rozważaniach odnosi się do rozumienia pojęcia „krajobrazu” związanego z widzeniem, malarstwem, a także z Gilpinowską malowniczością. Podejmuje refleksję nad krajobrazem w kontekście „autentyczności”, której poszukują wspomniani bohaterowie. W tym celu poddaje analizie m.in. klisze i konwencje kulturowe, które stanowią dla nich punkty odniesienia. Na marginesie tych rozważań proponuje także, by utrwalone w tekstach literackich kulturowe prefiguracje doświadczenia przestrzeni zaczerpnięte z malarstwa nazywać literackimi „szkiełkami Claude’a”.

Poleskie krajobrazy sensoryczne w prozie Aleksandra Kuprina

Joanna Nowakowska-Ozdoba — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł poświęcony jest analizie krajobrazu sensorycznego w poleskiej prozie Aleksandra Kuprina. Krajobraz ten zbudowany jest z połączenia różnych wrażeń – wizualnych, audialnych, olfaktorycznych, taktylnych. Od rodzaju uaktywnianych zmysłów obserwatorów pejzażu zależą relacje pomiędzy postacią a krajobrazem: wrażenia wizualne stwarzają dystans, pozostałe odczucia niwelują go. W tekstach pisarza ludzkie sensorium aktywizuje się najczęściej całościowo, co sprawia, że dominujące krajobrazy wizualne i audialne uzupełniane są wrażeniami taktylnymi i olfaktorycznymi. Percepcja pejzażu, a co za tym idzie i sam krajobraz, mają więc charakter polisensoryczny. Doświadczenia sensualne Kuprinowskich bohaterów/narratorów obejmują swoiste dla Polesia wrażenia zmysłowe tworzące tożsamość terytorialną tego regionu. Tak więc podstawową rolą krajobrazu sensorycznego w analizowanych utworach jest odtworzenie kolorytu lokalnego. Istotny jest również wpływ pejzażu na emocje obserwatorów.

„Mein Gott, jak pięknie” – Filipa Springera wędrówki po krajobrazie historycznym

Elżbieta Konończuk — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest interpretacja fabularyzowanego reportażu historycznego Filipa Springera Mein Gott, jak pięknie. W utworze będącym zapisem wędrówki po tzw. Ziemiach Odzyskanych w poszukiwaniu śladów pejzaży historycznych Springer przedstawia inżynieryjne i architektoniczne ingerencje w krajobraz wschodnich prowincji pruskich. Na podstawie licznych źródeł historycznych buduje fabularyzowane narracje dotyczące regulacji Odry w XVIII wieku, budowy Kolei Wschodniej łączącej Berlin z Królewcem, tworzenia zespołów pałacowo-ogrodowych, modelowania dolnośląskich krajobrazów na wzór idyllicznej krainy, nazwanej „śląskim Elizjum” oraz sztuki wpisywania architektury miasteczek Prus Wschodnich w lokalny pejzaż. Autorka odczytuje książkę Springera jako wywód na temat sztuki aranżowania przez człowieka przestrzeni tak, aby uzyskany krajobraz był nośnikiem wartości estetycznych i służył doświadczeniu piękna.

Sławomir Mrożek wobec krajobrazów

Elżbieta Sidoruk — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule przedmiotem analizy jest poetyka zapisów doświadczenia konkretnej przestrzeni geograficznej w Dzienniku Sławomira Mrożka i jego korespondencji ze Stanisławem Lemem. Nawiązując do zawartego w jednym z listów autokomentarza, w którym pisarz stwierdza, że woli „pracować w sferze wniosków raczej niż opisu”, autorka analizuje sposób percypowania przez Mrożka krajobrazów i „opracowywania” zarejestrowanych spostrzeżeń i odczuć w początkowym okresie pobytu poza Polską. Jak dowodzi, pisarza bardziej interesuje wymiar kulturowy niż estetyczny obserwowanych krajobrazów. Praktykowany przez Mrożka sposób odczytywania znaczeń otaczającej go przestrzeni geograficznej zasadza się na dominacji percepcji okulocentrycznej, ale niekiedy warunkują go również doznania zapachowe i haptyczne. O specyfice Mrożkowej lektury krajobrazów Europy Zachodniej decyduje również fakt, że pisarz przyjmuje postawę konfrontacyjną, postrzegając je przez pryzmat doświadczenia kulturowego przybysza z Europy Wschodniej.

Hipermiejsce. Temporalne doświadczanie przestrzeni w „Weiserze Dawidku” Pawła Huellego

Mateusz Adam Michalski — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł stanowi próbę nowego odczytania powieści Pawła Huellego Weiser Dawidek poprzez „topolekturę” (Michalski). Na podstawie studium przypadku autor artykułu proponuje wyróżnienie swoistego sposobu temporalnego doświadczania przestrzeni, które łączy w sobie klasyczne koncepcje dotyczące działania pamięci, oscylujące między przeciwstawnymi biegunami – synchronii (Heidegger, Husserl) i diachronii (Marcel, Bergson). Skonfrontowanie obu sposobów percepcji czasu – w przeświadczeniu o ich potencjale do tworzenia struktury komplementarnej – z literackim zapisem doświadczenia przestrzeni w powieści Huellego pozwala, zdaniem autora, wyłonić trzeci rodzaj temporalnego doświadczenia przestrzeni jako hipermiejsca.

„Łakome” Małgorzaty Lebdy jako przykład tekstu maladycznego

Maria Zielonka — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule zaproponowano interpretację debiutanckiej powieści Małgorzaty Lebdy Łakome, będącej zapisem doświadczeń bohaterki związanych z chorobą nowotworową jej babci. Utwór jest formą kancerografii, w której autorka łączy elementy autobiograficzne z literacką fikcją, ukazując intymne przeżycia bohaterów i ich walkę z chorobą. Jak zauważyła Susan Sontag, każdy z nas należy zarówno do świata zdrowych, jak i chorych. Przez wieki zmieniały się sposoby radzenia sobie z chorobami, od magii i ziołolecznictwa po współczesne holistyczne podejście do zdrowia, uwzględniające fizyczne, psychiczne i duchowe aspekty człowieka. Jedną z metod walki z chorobą jest pisanie, np. pamiętnika. Narracje chorobowe, zwane również patografiami, odgrywają rolę terapeutyczną, pomagając autorom i czytelnikom w przetwarzaniu emocji związanych z chorobą. Wpisując się w dyskurs maladyczny, Lebda pokazuje, że choroba wpływa na całe otoczenie chorego, a wszyscy, zarówno ludzie, jak i zwierzęta, są równi wobec śmierci.

W świecie dusz „ukradzionych”. Olega Bogajewa czytanie Gogola

Weronika Biegluk-Leś — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule poddano analizie dramat Olega Bogajewa Baszmaczkin. Cud płaszcza w jednym akcie, postmodernistyczny remake kanonicznego opowiadania Nikołaja Gogola Płaszcz. Autorka artykułu zwraca szczególną uwagę na konsekwentne rozbijanie binarnych opozycji w obrazie świata przedstawionego oraz maksymalizację strategii gry, gdy – na przykład – Bogajew do granic absurdu doprowadza kategorię podmiotowości. Dramaturg zachowuje i reinterpretuje główne elementy fabuły opowiadania Gogola (grabież, semantyka płaszcza, śmierć bohatera), modyfikując strukturę i kompozycję pierwowzoru, wprowadzając plejadę nowych postaci oraz brutalizując świat przedstawiony poprzez eskalację przemocy. Opowiadając ponownie historię „małego człowieka” Akakija Akakijewicza Bogajew postrzega go jako realizację archetypu świadomości rosyjskiej. Pokazuje etyczne i psychologiczne konsekwencje eskapizmu oraz traumatyzującą, destrukcyjną rolę przemocy. Specyfika prowadzonego przez Bogajewa dialogu z klasyką ma charakter sprzężenia zwrotnego, ponieważ łączy ogląd współczesności przez pryzmat klasyki z oglądem klasyki „oczami współczesności”. Dialog ten ukazuje zarówno aktualność spojrzenia na rosyjską rzeczywistość Gogola, jak i uniwersalność poruszanych przez niego tematów.

Powieść „Zejście49” Pawła Matuszka jako metafikcja fantastycznonaukowa

Mariusz M. Leś — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł zawiera analizę powieści Zejście⁴⁹ Pawła Matuszka, rzadkiego przykładu literatury metafantastycznej. Powieść skonstruowana jest według schematu demaskowania iluzoryczności skonstruowanego świata, a awanturnicza akcja koncentruje się na wyodrębnianiu i przekraczaniu kolejnych warstw iluzji. Pierwsza część powieści przedstawia symulowany futurystyczny świat zbudowany według konwencjonalnych reguł, odwołujący się do obrazowania obecnego w klasycznych dziełach fantastycznonaukowych. Demonstruje dzięki temu mechanikę światostwórstwa w jego schematycznej realizacji. Nazwy własne, obiekty i postacie wskazują na interteksty, wśród których prym wiedzie film Łowca androidów powstały na podstawie powieści Philipa K. Dicka. Druga część powieści wprowadza kolejną konstrukcję światową, w której poprzednia funkcjonuje jako symulacja maszynowa. Uwolnienie od schematu jest jednak wejściem w kolejny, w grę konstruowanych ontologii i uwikłanej w nią tożsamości głównego bohatera. Oryginalny rys powieści zapewnia uznanie literatury jako generatora światów wirtualnych rywalizujących w technologią cyfrową. Dzięki wprowadzeniu rysu nostalgicznego i ujawnieniu intertekstów (literatura i filmy popularne w latach 80. XX wieku) powieść wykracza poza reguły „metafikcji performatywnej”, w której teoria literacka staje się integralną częścią narracji.

Warszawski cwaniak. Komizm, humor i ironia w „Złym” Leopolda Tyrmanda

Piotr Prachnio — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł bada rolę komizmu, humoru i ironii w Złym Leopolda Tyrmanda. W pracy uszeregowano relacje między tymi zjawiskami i odnoszącymi się do nich pojęciami, a następnie rozpatrzono w ich perspektywie strukturę narracyjną utworu, w której wyodrębniono komizm pochodzący od opowiadacza oraz ten, mający związek z postaciami. Autor dowodzi tezy, że Tyrmand nawiązuje do mitu warszawskiego cwaniaka i na jego podobieństwo konstruuje narratora powieści, który jest zarazem z wewnątrz miasta i zna stołeczny półświatek. Komizm w Złym zasadza się na przesiąknięciu świata przedstawionego jego kpiarsko-ironicznym spojrzeniem oraz obecności w tymże świecie wielu innych wyczulonych na komiczne bodźce postaci. W tym drugim kontekście na szczególną uwagę zasługuje rozpoznane w artykule zjawisko indywidualizacji przez humor, które obejmuje zarówno poszczególnych bohaterów, jak również warstwy społeczne, z jakich się oni wywodzą.

„Oswajanie” i „nieswojość”. Krajobraz do opowiedzenia

Małgorzata Mikołajczak — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł dotyczy sposobu „oswajania” krajobrazu kulturowego tzw. Ziem Odzyskanych po roku 1945 i współcześnie. Autorka zestawia rozpoznanie Jacka Kolbuszewskiego, który w artykule pt. Oswajanie krajobrazu kulturowego. Z problematyki integracji kulturowej na Ziemiach Odzyskanych (1988) stwierdza, że proces integracji został pomyślnie zakończony w drugiej połowie lat 50. XX wieku, z opinią Olgi Tokarczuk, której esej pt. Bezimienny krajobraz (zamieszczony w książce pt. Nieswojość, 2019) przeczy tezie o udanej adaptacji na „poniemieckich” terenach. Zdaniem Tokarczuk, warunkiem takiej adaptacji jest uznanie zamieszkiwanej przestrzeni za własną, co dokonuje się dzięki nadawaniu nazw „bezimiennemu krajobrazowi” i opowieściom o miejscu. Z tym stanowiskiem współbrzmi koncepcja krajobrazu kulturowego Christophera Tilley’a, kładąca nacisk na związki między narracjami i przestrzenią. W nawiązaniu do tej koncepcji i na przykładzie reportażu Filipa Springera oraz powieści Krzysztofa Fedorowicza Autorka pokazuje, jak literatura współczesna, dotycząca Dolnego Śląska, buduje więź z miejscem i oswaja „poniemiecki” krajobraz na nowych zasadach.

Narracje krajobrazu. Rampa w Auschwitz

Bożena Karwowska — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule podjęto kwestię wpływu działań muzealniczych oraz polityki pamięci i upamiętniania na przemiany krajobrazów Zagłady. Krajobrazy te, utrwalone w tekstach literackich w konkretnym momencie i konkretnej postaci, przez dziesiątki lat ulegały wielu przemianom i podlegały różnym, często politycznie motywowanym, procesom. Jak dowodzi autorka, pozornie wydawać by się mogło, że zmiany te nie muszą powodować zmian w czytelniczym odbiorze tekstów opartych o doświadczenia własne ich autorów, w praktyce jednak przestrzeń, miejsce i czas mogą być istotnymi elementami określającymi wartość i autentyczność zapisanego doświadczenia.

Przewodnik literacki – dziecko i archiwum wyobrażonych krajobrazów

Wojciech Gałecki — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule podjęta została problematyka funkcjonowania elementów krajobrazowych w tekstach należących do gatunku przewodnika literackiego. Wychodząc od specyficznego, kulturowego sposobu rozumienia kategorii krajobrazu, autor stara się naświetlić związki między XIX-wiecznymi narodzinami turystyki literackiej i równoległym wzrostem zainteresowania problemem pejzażu. Dowodów wpływu tego zainteresowania na rozwój turystyki zdają się dostarczać przewodnikowe teksty z epoki, w których problem pejzażu zajmuje ważną pozycję i jest w szczególny sposób dokumentowany; wskazane dokumentowanie zaś pozwala myśleć o przewodniku jak o swoistym archiwum literackich przedstawień pejzaży. Modalność przewodnika jako archiwum ujawnia się na różne sposoby, od tych oczywistych, związanych z cytowaniem fragmentów dzieł, po te metaforyczne, obejmujące bedekerową strategię scenariusza.

Pejzaże (nie)pamięci w serii "Rojst"

Barbara Kita — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Pejzaże w serialu „Rojst” posiadają złożoną kompozycję, są bowiem nasycone znaczeniami wydobywanymi przez prezentację kolejnych dekad (lata 80., 90. XX wieku, millenium oraz liczne retrospekcje). Tytułowy rojst, stanowiący pejzaż splątanych bagiennych korzeni, gałęzi, dzikich krzewów, skrywa pamięć minionych wydarzeń, stając się generatorem zarówno narracji, jak i sensów. Wpisuje się tym samym w kategorię pejzażu dramatycznego (określenie autorstwa André Gardiesa), który bierze udział w strategiach dyskursywnych oraz inscenizuje dramaturgię kolejnych odcinków. Opisywany krajobraz jest stricte filmową, to znaczy skonstruowaną przestrzenią, która nie posiada swego realnego desygnatu. Ten zabieg sprawia jednak, że jest to pejzaż uniwersalny, nieokreślony topografią mapy. Ważne dla rozważań jest zauważenie, że komponenty pejzażu natury są w serialu istotnymi elementami wpływającymi na ciało i zmysły człowieka, współtworząc pamięć indywidualną i zbiorową.

W perspektywie transformacji kulturowej. Ekonomie lokalnych krajobrazów w obiektywie reżyserek filmowych w Polsce i Kanadzie

Ilona Copik — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

W artykule poddano analizie filmy dokumentalne: Angry Inuk (2016, reż. A. Arnaquq-Baril) i Gruba (2017, reż. M. Zmarz-Koczanowicz). Autorka wskazuje na fakt, że lokalne krajobrazy współcześnie często stają się ogniskiem uwagi badaczy nie tylko ze względu na to, że tworzą określony obraz kultury, ale wskutek tego, że skupiają w sobie napięcia związane z negatywnym wpływem tradycyjnych struktur industrialnych na ekosystemy. Tradycyjne sposoby zarobkowania, stanowiące przez długie lata podstawę ekonomicznego utrzymania lokalnych społeczności, są obarczone trudnymi do pogodzenia sprzecznościami i jako takie budzą dziś liczne kontrowersje. Stanowiąc fundament bytu i utrzymania małych, rdzennych społeczności, stylów życia, praktyk społecznych, jednocześnie są uwikłane w problematykę ekologiczną, postulat obrony praw zwierząt i konieczność wypracowywania koncepcji zrównoważonego rozwoju. Na gruncie sztuki tego typu kwestiom zazwyczaj towarzyszą idee zaangażowania i aktywizmu społecznego oraz podejście partycypacyjne, które stanowi dla autorki artykułu zasadniczy punkt odniesienia. W badaniach nad filmem odpowiada mu kategoria „krajobrazu uczestniczącego”. Zróżnicowane geografie filmowe (Polska, Kanada), których tłem jest z jednej strony przemysł wydobywczy (Śląsk), a z drugiej przemysł oparty na polowaniach na foki (Nanavut), stanowią podstawę do zastosowania podejścia komparatystycznego, pozwalającego wykazać, jak współczesne kobiety pochodzące z różnych szerokości geograficznych tworzą filmowe reprezentacje lokalnych kultur, uwzględniające napięcia pomiędzy tym co globalne i lokalne, tradycyjne i nowoczesne, proponując zarazem obrazy alternatywne w stosunku do tych, które są typowe dla głównego nurtu globalnej kultury.

Między wzniosłością a niesamowitością. Krajobraz w sekwencjach tytułowych współczesnych seriali kryminalnych

Kamila Żyto — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem refleksji w artykule są sekwencje tytułowe trzech seriali noir rozgrywających się w zimowej scenerii [W pułapce, Fortitude oraz Zło jest zaraźliwe]. We współczesnych serialach sekwencje te często pełnią funkcję znaku rozpoznawczego. Niejednokrotnie uznawane są za osobne dzieła sztuki wizualnej. Co ciekawe, seriale kryminalne, zwłaszcza te spod znaku noir, czynią kluczowym składnikiem czołówek nie bohatera czy wybrane wątki intrygi, lecz krajobraz. Jest on elementem zdolnym ewokować jego specyfikę oraz posiadającym walory wykraczające poza picturesque. Semantycznie nośny w tym wypadku bywa nie tyle krajobraz miejski, ikoniczny dla klasycznego kina czarnego, co pejzaż przyrodniczy, eksponujący dziką naturę. W filozofii [Kant, Burke, Freud], jak i tradycji malarskiej [zwłaszcza romantycznej] taki krajobraz łączony jest ze wzniosłością [ang. sublime] oraz niesamowitością [niem. unheimlich]. Zastosowana przez autorkę analiza neofromalna służy pokazaniu, jak wyżej wymienione kategorie estetyczne przypisywane krajobrazom przyrodniczym są w nich konstruowane za pomocą filmowych środków stylistycznych.

Inne światy? Krajobrazy i kosmobrazy w serialu Planety (2019)

Magdalena Kempna-Pieniążek — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Autorka artykułu przygląda się szczególnej relacji zachodzącej w serialu BBC Planety (2019) między ziemskimi krajobrazami i kosmobrazami rozumianymi jako szczególny typ krajobrazu kulturowego. Stosowane przez twórców serii strategie pejzażowe są rozpatrywane w kontekście teorii filmowych pejzaży oraz wybranych nurtów astroculture studies. Autorka postrzega Planety jako przykład efektywnego wykorzystania ziemskich krajobrazów w procesie symbolicznego terraformowania wybranych obiektów Układu Słonecznego. Głównymi argumentami na rzecz takiej tezy są trzy charakterystyczne strategie obecne w serialu: konstruowanie pejzażu wertykalnego, zestawianie naturalnych ziemskich krajobrazów z komputerowo generowanymi kosmobrazami oraz mobilizowanie estetyki wzniosłości wraz z jej antropocentrycznym sztafażem.

Lucian Blaga: rumuńskie horyzonty przestrzenne

Andrzej Zawadzki — Wed, 30 Apr 2025 00:00:00 +0000

Artykuł poświęcony jest przedstawieniu koncepcji przestrzeni rumuńskiego myśliciela Luciana Blagi (1895- 1961). Autor artykułu przedstawia najpierw główne złożenia filozofii kultury Blagi, zawarte w jego pracy Trilogia culturii. Jednym z tych założeń jest istnienie głębokich, nieświadomych horyzontów przestrzennych, które warunkują wiele podstawowych form kulturowych, a które rumuński filozof przeciwstawia powierzchniowym, danym w bezpośrednim oglądzie zmysłowym krajobrazom. Koncepcję takiego horyzontu przestrzennego Blaga przedstawia na podstawie analiz przestrzeni pasterskiej (spaţiul mioritic): falistego horyzontu przestrzennego, źródłowego dla ducha rumuńskiego. W artykule wspomniana jest też alternatywna wobec koncepcji autora Trilogia culturii koncepcja Vasilego Băncili, który za równie istotną dla duchowości rumuńskiej uznaje przestrzeń stepową, znamienną dla południowo-wschodnich, naddunajskich obszarów Rumunii (Câmpia Bărăganului, równina Brăgan).