Z rozważań nad symboliką nieba w idiostylu Siergieja Jesienina (aspekt lingwistyczny)
Jolanta Kur-Kononowicz
Uniwersytet Rzeszowski, Kolegium Nauk Humanistycznych, Instytut Neofilologii, Katedra RusycystykiAbstract
Celem artykułu jest analiza symboliki nieba w idiostylu Siergieja Jesienina. Przyjęto semantyczno-kulturologiczną metodę opisu materiału badawczego, który stanowią wybrane fragmenty wierszy wybitnego rosyjskiego poety przełomu XIX i XX wieku. Niebo jest rozumiane jako subpole (podzbiór) w polu znaczeniowym przyroda. Skoncentrowano się głównie na zagadnieniu archetypów symboli i ich metaforyczności, co w konsekwencji powoduje wielość interpretacji. Zaprezentowano stylistyczne środki językowe służące obrazowaniu z wykorzystaniem poszczególnych symboli nieboskłonu. Szczególnie wyróżniono symbole wyrażone metaforycznie, metonimicznie czy też przy pomocy porównań. Sfera niebieska w idiostylu Jesienina symbolizuje określoną percepcję świata (np. Boską opiekę i miłość do człowieka, nieśmiertelność, szczęśliwe życie, zbawienie, radość istnienia, wysłuchane modlitwy), rzeczy (np. dach nad głową, sieć, chustę, piasek, mleko brzóz), zjawiska i żywioły przyrody (deszcz, ogień), miejsca (raj, królestwo niebieskie, terem), postacie (Matkę Bożą), zjawiska fizyczne (wielość, niepoliczalność), ptaki (gołębie). W analizowanych utworach znaczną przewagę wykazują religijne (chrześcijańskie) archetypy symboli firmamentu. W artykule przedstawiono pewną propozycję interpretacji tekstu poetyckiego z zastosowaniem analizy pola i subpola semantycznego z uwzględnieniem symboliki nieba.Schlagworte:
symbolika nieba, poezja, semantyka, dialektyzmy, idiostyl, pole znaczenioweLiteraturhinweise
Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław 1994.
Anusiewicz J., Dąbrowska A., Fleischer M., Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2000, № 2218, t. 13, s. 11–34.
Avdeenko I.A., Simvol i metafora, „Filologičeskie nauki. Voprosy teorii i praktiki” 2013, № 3(21), č. 2, s. 16–18.
Bartmiński J., Słownik stereotypów i symboli ludowych. Kosmos 1, Lublin 1996.
Bočarova M.A., Semantičeskoe pole kak sposob sistemnogo opisaniâ leksiki, „Vestnik RUDN, seriâ Voprosy obrazovaniâ: âzyki i specialʹnostʹ” 2012, № 46, s. 63–66.
Buttler D., Koncepcje pola znaczeniowego, „Przegląd Humanistyczny” 1967, nr 2, s. 41–59.
Dąbrowska A., Zniekształcenie obrazu rzeczywistości poprzez użycie pewnych środków językowych (eufemizm i kakofemizm), [w:] Językowy obraz świata, J. Bartmiński (red.), Lublin 1990, s. 231–244.
Demidova N. I., Dialektnaâ rečʹ râzanskogo kraâ v poètičeskom tvorčestve S.A. Esenina, „Sovremennoe Eseninovedenie” 2005, № 3, s. 10–18.
Demidova N.I., Ob ispolʹzovanii mestnyh rečenij v tvorčestve S.A. Esenina (k analizu leksikosemantičeskih dialektizmov v tvorčestve poèta), „Sovremennoe Eseninovedenie” 2005, № 3, s. 121–126.
Dolgih N.G., Teoriâ semantičeskogo polâ na sovremennom ètape razvitiâ semasiologii, „Filologičeskie nauki” 1973, № 1, s. 89–98.
Ègamnazarov H.H., O ponâtii leksiko-semantičeskogo polâ v lingvistike, „Učenye zapiski HGU. Gumanitarnye nauki” 2018, № 4 (57), s. 185–189.
Esenin S.A., Literaturovedčeskie statʹi i zametki, Moskva 2010.
Fliciński P., Idiostyl pisarza jako problem badawczy stylistyki, [w:] Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną, J. Liberek (red.), Poznań 2004, s. 95–108.
Gajda S., O pojęciu idiostylu, [w:] Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, J. Brzeziński (red.), Zielona Góra 1988, s. 23–34.
Grigorʹev V.P., Grammatika idiostilâ: V. Hlebnikov, Moskva 1983.
Markiewicz H., Uwagi o semantyce i budowie metafory, [w:] Studia o metaforze II. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej, M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska (red.), Wrocław 1983, s. 43–59.
Maslova V.A., Filologičeskij analiz poètičeskogo teksta, Moskva 2019.
Pisarek W., Pojęcie pola wyrazowego i jego użyteczność w badaniach stylistycznych, „Pamiętnik Literacki” 1967, t. 58, nr 2, s. 439–516.
Skorupka S., O metodach badań języka autorów, „Przegląd Humanistyczny” 1973, z. 5, s. 33–45.
Šanskij N.M., Ivanov V.V., Šanskaâ T.V., Kratkij ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka, Moskva 1971.
Tokarski R., Pola znaczeniowe i ramy interpretacyjne – dwa spojrzenia na język, „Lingvaria” 2006, nr 1(1), s. 35–46.
Tokarski R., Struktura pola znaczeniowego (studium językoznawcze), Lublin 1984.
Vasilʹev L.M., Teoriâ semantičeskih polej, „Voprosy âzykoznaniâ” 1971, № 5, s. 105–113.
Wierzbicka A., Sapir a współczesne językoznawstwo, [w:] Kultura, język, osobowość, E. Sapir, Warszawa 1978, s. 5–32.
Zolân S.T., K probleme opisaniâ poètičeskogo idiolekta (na materiale poèzii L. Martynova), „Izvestiâ Akademii nauk SSSR. Seriâ literatury i âzyka” 1986, № 2, t. 45, s. 138–148.
Żuk J., Językowy obraz świata w polskiej lingwistyce przełomu wieków, [w:] Przeobrażenia w języku i komunikacji medialnej na przełomie XX i XXI wieku, M. Karwatowska, A. Siwiec (red.), Chełm 2010, s. 239–257.
Uniwersytet Rzeszowski, Kolegium Nauk Humanistycznych, Instytut Neofilologii, Katedra Rusycystyki
