Leksemy z wtórnym znaczeniem metaforycznym (domena źródłowa WOJNA) w rosyjskojęzycznej prasie łotewskiej
Robert Szymula
Uniwersytet w BiałymstokuRésumé
Niniejszy artykuł przedstawia wyniki analizy leksemów z wtórnym znaczeniem metaforycznym (domena źródłowa wojna) wyekscerpowanych z prasy łotewskiej (lata 2000–2022) oraz ich potencjalnego wpływu emocjonalnego na czytelników. Badanie przeprowadzone zostało za pomocą analizy semantycznej oraz kontekstualnej na podstawie artykułów o tematyce społeczno‑‑politycznej pochodzących z ośmiu gazet wydawanych na Łotwie w języku rosyjskim (wersje drukowane i elektroniczne). Analiza pokazała, że w zebranych tekstach prasowych wykorzystywana jest metaforyka militarna, jednak przypadki użycia tego typu metafor są nieliczne. Leksemy takie mogą potencjalnie wywoływać u czytelników negatywne uczucia, jednak ich wpływ emocjonalny na odbiorców jest ograniczony (znaczenie metaforyczne tych jednostek często jest już znaczeniem zatartym albo archaicznym).Mots-clés :
dyskurs polityczny, dyskurs prasowy, metafory, metaforyka militarnaRéférences
Baranov A.N., Karaulov Û.N., Russkaâ političeskaâ metafora. Materialy k slovarû, Moskva 1991.
Baranov A.N., Karaulov Û.N., Slovar′ russkih političeskih metafor, Moskva 1994.
Bralczyk J., O języku polskiej propagandy politycznej, [w:] Współczesna polszczyzna, H. Kurkowska (red.), Warszawa 1986, s. 336–354.
Budaev È.V., Postsovetskaâ dejstvitel′nost′ v metaforah rossijskoj i britanskoj pressy: monografiâ, Nižnij Tagil 2007.
Budaev È.V., Čudinov A.P., Metafora v političeskoj kommunikacii, Moskva 2008.
Cyganenko G.P., Ètimologičeskij slovar′ russkogo âzyka, Kiev 1989.
Čudinov A.P., Metaforičeskaâ mozaika v sovremennoj političeskoj kommunikacii: monografiâ, Ekaterinburg 2003.
Čudinov A.P., Rossiâ v metaforičeskom zerkale: kognitivnoe issledovanie političeskoj metafory (1991–2000): monografiâ, Ekaterinburg 2001.
Dobrzyńska T., Mówiąc przenośnie… studia o metaforze, Warszawa 1994.
Dudzikowa M., Metaforyzacja militarna języka (także w/o szkole). Roztrząsania teoretyczno‑epistemologiczne i empiryczne, [w:] Twierdza. Szkoła w metaforze militarnej. Co w zamian?, M. Dudzikowa, S. Jaskulska (red.), Warszawa 2016, s. 43–136.
Fedeneva Û.B., Modeliruûŝaâ funkciâ metafory v agitacionno-političeskih tekstah 90 gg. XX veka: Dis…. kand. filol. nauk, Ekaterinburg 1997.
Fiske J., Television Culture, London 1987.
Frankowska M., Frazeologia i metaforyka w tekstach politycznych lat 1989–1993, „Język a Kultura” 1994, 11, J. Anusiewicz, B. Siciński (red.), s. 38–43.
Fras J., Komunikacja polityczna. Wybrane zagadnienia gatunków i języka wypowiedzi, Wrocław 2005.
Gidengil E., Everitt J., Metaphors and Misrepresentation: Gendered Mediation in News Coverage of the 1993 Canadian Leaders’ Debates, ”The International Journal of Press/Politics” 1999, 4/1, p. 48–65.
Kampka A., Językowe gry wojenne, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2010, 23, s. 146–161.
Kaslova A.A., Metaforičeskoe modelirovanie amerikanskogo političeskogo diskursa (na materiale političeskih aforizmov), „Perevod i sopostavitel′naâ lingvistika” 2012, 8, s. 88–91.
Kochan M., Biznes jako wojna. Retoryka wojny w tytułach prasy ekonomicznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Letteraria Polonica” 2016, 1/31, s. 165–173.
Kuczyńska-Zonik A., „Infotainment” i dezinformacja w mediach rosyjskojęzycznych w państwach bałtyckich, „Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych” 2018, 13/2, s. 13–26.
Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, Warszawa 2020.
Maciuszek J., Metafora jako forma komunikacji perswazyjnej, [w:] Sztuka perswazji – socjologiczne, psychologiczne i lingwistyczne aspekty komunikowania perswazyjnego, R. Garpiel, K. Leszczyńska (red.), Kraków 2004, s. 115–130.
Mikułowski Pomorski J., Jak narody porozumiewają się ze sobą w komunikacji międzykulturowej i komunikowaniu medialnym, Kraków 2006.
Pacuła J., Słowa w natarciu: metaforyka militarna w dyskursie politycznym, „Zeszyty Prasoznawcze” 2012, 3, s. 35–62.
Pastucha-Blin A., Wojna o ciało idealne. Metaforyczna konceptualizacja jako jedna ze strategii perswazyjnych dyskursu, „Fabrica Litterarum Polono-Italica” 2022, 4/1, s. 1–16.
Połowniak-Wawrzonek D., Metaforyka militarna w określaniu pojęć miłość i zaloty, „Poradnik Językowy” 2007, 3, s. 46–57.
Połowniak-Wawrzonek D., Metaforyka militarna w polskiej frazeologii, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna” 2024, 20, s. 201–212.
Połowniak-Wawrzonek D., Ujmowanie procesów psychicznych jako walki zbrojnej, ujawniające się w polskiej frazeologii, „Poradnik Językowy” 2006, 8, s. 43–54.
Połowniak-Wawrzonek D., Związki frazeologiczne współczesnego języka polskiego motywowane sytuacją walki (zbrojnej), Kielce 2008.
Semënov A.V., Ètimologičeskij slovar′ russkogo âzyka, Moskva 2003, [online], https://semenov.academic.ru/ [dostęp: 20.05.2024].
Slovar′ russkogo âzyka: V 4-h t., A. P. Evgen′eva (red.), 4-e izd., Moskva 1999, [online], http://feb-web.ru/feb/mas/mas-abc/default.asp [dostęp: 20.05.2024].
Šejgal E.I., Semiotika političeskogo diskursa, Volgograd 2000.
Szwed A., Metafora militarna jako sposób na opisanie świata polityki w tygodniku „Polityka”, [w:] Współczesne media. Język mediów, I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), Lublin 2013, s. 309–324.
Tolkovyj slovar′ russkogo âzyka: V 4 t., D. N. Ušakov (red.), Moskva 1935–1940, [online], https://ushakovdictionary.ru [dostęp: 11.06.2024].
Zemszał P., Metafora wojenna w sowieckim subdyskursie o kulturze w okresie stalinizmu, „Przegląd Rusycystyczny” 2015, 4 (152), s. 99–115.
Zoltan A., Mnimoe praslavânskoe *bitva `sraženie`, ”Studia Slavia Hung” 1990, 4, s. 445–451.
Żmudzka-Brodnicka M., Wojna w dziennikarskim przekazie sportowym w ujęciu kognitywnej teorii metafory, „Naukovì zapiski”. Serìa „Psihologìa ì pedagogika” 2013, 24, s. 164–167.
Artemov A., Russkij akcent èstonskoj bezraboticy, „Telegraf”, 29.07.2009.
Bitva železnyh kanclerov: Vašington pytaetsâ ostanovit′ «blickrig» Angely Merkel′, „Biznes & Baltiâ”, 19.07.2015.
Boldovskij D., Predvybornoe sraženie v Irbenskom prolive, „Biznes & Baltiâ”, 30.08.2010.
Èlkin A., K boû gotovy, „Vesti segodnâ”, 18.06.2014.
Èlkin A., Partii sorevnuûtsâ, izbiratel′ ustal, „Vesti segodnâ”, 9.02.2016.
Gluhih A., Centr soglasiâ sputal karty prem′eru, „Telegraf”, 19.01.2007.
Kabanov N., Zabeg političeskih Dedov Morozov, „Vesti segodnâ”, 13.12.2012.
Kak lečit′sâ, esli ne hvataet deneg na medikamenty?, „Novaâ gazeta”, 21.11.2014.
Karataev A., SMI: Holodnaâ vojna stala modnoj, „Biznes & Baltiâ”, 20.11.2014.
Krasna L., V setâh dikoj pautiny, „Novaâ gazeta”, 23.11.2022.
Lopeta A., Ministr soobŝeniâ: “Ne mešajte rabote Airbaltic”!, „Biznes & Baltiâ”, 15.06.2011.
Luk′ânov F., Isčerpannaâ Ukraina, „Vesti segodnâ”, 29.01.2014.
Negodin A., «Slony» prižali «oslov», „Čas”, 4.11.2010.
Osinskaâ I., Naš nacional′nyj sport – referendumy, „Čas”, 01.08.2008.
Pavlova O., Aliev pristrunil oppoziciû, „Telegraf”, 7.11.2005.
Pavlova O., Kto stanet prem′erom?, „Telegraf”, 11.01.2005.
Pavlova O., „Papaša” čut′ ne ubil Borisa Berezovskogo, „Telegraf”, 19.07.2007.
Šaldaeva E., Holodno. Žarko..., „Novaâ gazeta”, 5.02.2013.
Sdelajte pravil′nyj vybor, „Novaâ gazeta”, 20.09.2003.
Storčevaâ A., Atlantika stanet okeanom svobodnoj torgovli, „Biznes & Baltiâ”, 20.02.2013.
Vasil′ev A., Političeskie igry uhodâŝego leta, „Respublika”, 1.09.2000.
Vidâkin A., Kapkan dlâ malen′kih, „Telegraf ”, 28.07.2004.
Vlasov D., Rossiâ proŝaetsâ s generalom Lebedem, „Telegraf”, 30.04.2002.
VN: čem bliže aukcion, tem bol′še sporov, „Telegraf”, 29.09.2006.
Vremâ nestabil′noj vlasti, „Latgales lajks”, 21.12.2018.
Čilačava R., Den′ vybora Ukrainy, „Telegraf”, 14.01.2010.
