Fonetyka i fonologia na studiach polonistycznych – od diagnozy potrzeb studenta do refleksji metodycznych
Elżbieta Awramiuk
Elżbieta Awramiuk - Uniwersytet w BiałymstokuMichał Citko
Michał Citko - Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
Celem artykułu jest refleksja metodyczna oparta na wynikach badań ankietowych nad świadomością fonologiczną studentów podejmujących studia polonistyczne na Uniwersytecie w Białymstoku. Uzyskane wyniki pokazują zakres stereotypizacji pojęć samogłoski i spółgłoski oraz stopień dominacji języka pisanego nad mówionym. Refleksje nad wynikami badań ankietowych są osadzone w szerszym kontekście celów nauczania fonetyki i fonologii oraz dążenia do ulepszania praktyki edukacyjnej poprzez jej powiązanie z potrzebami uczących się. Relatywnie niska świadomość fonologiczna badanych studentów skłania do położenia nacisku w kształceniu polonistycznym w pierwszej kolejności na fonologię (tj. system językowy oraz bardziej intuicyjny inwentarz fonemowy), a dopiero w drugiej kolejności na fonetykę oraz inwentarz głoskowy. Takie podejście odwraca chronologię zwyczajowo przyjmowaną w podręcznikach i na kursach fonetyki i fonologii języka polskiego.Słowa kluczowe:
kształcenie akademickie, polonistyka, dydaktyka fonetyki i fonologii, świadomość fonologiczna, badania ankietoweBibliografia
Awramiuk E., Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku, Białystok 2006.
Awramiuk E., Fonetyka w podręcznikach do nauki języka ojczystego, [w:] Z problematyki kształcenia językowego, VII, E. Awramiuk, A.Rozumko (red.), Białystok 2018, s. 167–185.
Brady S., Fowler A., Stone B., Winbury N., Training Phonological Awareness: A Study with Inner -City Kindergarten Children, “Annals of Dyslexia” 1994, 44 (3), s. 26–59.
Citko M., Fonetyka jako punkt wyjścia do nauki języka obcego na przykładzie języka polskiego, Białystok 2024.
Dłuska M., Fonetyka polska. Artykulacja głosek polskich, Kraków 1950.
Dukiewicz L., Sawicka I., Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, Warszawa 1995.
Dunaj B., Gramatyka współczesnego języka polskiego, cz. 1: Fonetyka i fonologia, Tarnów 2015.
Klebanowska B., Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku polskim: z ćwiczeniami, Warszawa 2007.
Koneczna H., Charakterystyka fonetyczna języka polskiego na tle innych języków słowiańskich, Warszawa 1965.
Krasowicz -Kupis G., Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich, Lublin 1999.
Krasowicz -Kupis G., Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Lublin 2004.
Krasowicz -Kupis G., Testy czytania dla sześciolatków, Warszawa 2008.
Lonigan C.J., Schatschneider C., Westberg L., The National Early Literacy Panel, Identification of Children’ Skills and Abilities Linked with Later Outcomes in Reading, Writing and Spelling, [w:] Developing Early Literacy: Report of the National Early Literacy Panel, Washington 2008, s. 55–106.
Ostaszewska D., Tambor J., Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa 2000.
Pomirska Z., Stan przygotowania studentów edukacji wczesnoszkolnej do kształcenia świadomości językowej uczniów klas I–III, [w:] Świadomość językowa, J. Nocoń, A. Tabisz (red.), Opole 2014, s. 227–254.
Przybyla O., Zagadnienia fonetyki w wybranych podręcznikach do klasy IV–VI szkoły podstawowej, [w:] Podręczniki do kształcenia w zreformowanej szkole – koncepcje, funkcje, język, H. Synowiec (red.), Kraków 2007, s. 244–259.
Przybysz -Piwko M., Świadomość językowa. Problem nie tylko lingwistyczny, „Poradnik Językowy” 2005, 7, s. 42–47.
Rocławski B., Zarys fonetyki, fonologii, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk 1986.
Saloni Z., Transkrypcja fonologiczna tekstu polskiego w praktyce uniwersyteckiej, „Język Polski” 2015, 4, s. 325–332.
Seymour P.H. i in., Foundation Literacy Acquisition in European Orthographies, “British Journal of Psychology” 2003, 94, s. 143–174.
Sodoro J., Allinder R.M., Rankin -Erickson J.L., Assessment of Phonological Awareness: Review of Methods and Tools, “Educational Psychology Review” 2002, 14 (3), s. 223–260.
Sprenger -Charolles L., Linguistic Processes in Reading and Spelling: The Case of Alphabetic Writing Systems: English, French, German and Spanish, [w:] Handbook of Children’s Literacy, T. Nunes, P. Bryant (red.), Dordrecht–Boston–New York–London 2004, s. 43–65.
Stokes D., Biggs S., The Dominance of the Visual, [w:] Perception and its Modalities, D. Stokes, M. Matthen, S. Biggs (red.), New York 2015, s. 350–378.
Szpyra -Kozłowska J., Wprowadzenie do współczesnej fonologii, Lublin 2002.
Wierzchowska B., Wymowa polska, wyd. 2 zm. i rozszerz., Warszawa 1971.
Wierzchowska B., Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980.
Wiśniewski M., Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń 1997.
Elżbieta Awramiuk - Uniwersytet w Białymstoku
Michał Citko - Uniwersytet w Białymstoku
