Polskie adaptacje łacińskich i francuskich nazw miejscowych w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli
Marek Marczak
Uniwersytet w Białymstoku, Wydział FilologicznyАннотация
Jedną z wielu niepoznanych i interesujących cech francusko-łacińsko-polskiego dykcjonarza Daneta-Koli jest duża frekwencja toponimów. Autor polskiej części słownika – Kola – tłumaczy nazwy własne w rozmaity sposób. W artykule przedstawiono wyniki analizy, której poddano kilkaset jednostek słownikowych, będących głównie nazwami miast francuskich i angielskich. Wyniki badań ukazują dwie najbardziej wyraziste tendencje w warsztacie translatologicznym Koli. Pierwszą jest adaptowanie nazw łacińskich, gdy w definicji toponimu zawarta jest informacja o obecności diecezji bądź archidiecezji w miejscowości nazwanej tym toponimem. Drugą stanowi widoczne odnoszenie się do znajomości i zasad języka francuskiego, nawet wtedy, gdy materiał słownikowy pochodzi z innych języków.Ключевые слова:
leksykologia historyczna, toponimia, XVIII wiek, Pierre Danet, Dymitr Franciszek KolaБиблиографические ссылки
Bochnakowa A., Le Nouveau grand dictionnaire françois, latin et polonois et sa place dans la lexicographie polonaise, Kraków 1991.
Cheney D.M., Structured View of Dioceses in Europe, [online], http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/qview7.html, [dostęp: 10.02.2020].
Conseil national de l’information géographique, Trésor des noms de lieux étrangers, [online], http://cnig.gouv.fr/?page_id=10578, [dostęp: 21.02.2020].
Danet P., Nouveau grand dictionnaire de M. L’ Abbé Danet, françois, latin et polonois: enrichi des mellieurs françons [!] de parler, avec des notes de critique et de grammaire sur ces trois langues […], przeł. F. Kola, t. 1–2, Warszawa 1743–1745.
Fluda-Krokos A., Nowy wielki dykcjonarz J. Mći X. Daneta opata francusko-łacińsko-polski… (1743–1745) – niezbędne źródło do historii języka polskiego, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy. Materiały konferencji naukowej, Kraków 21–22 września 2010 r., B. Dunaj, M. Rak (red.), Kraków 2011, s. 83–90.
Leszczyński Z., O słownictwie polskiej wersji Daneta, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1987, t. 32, s. 155–161.
Leszczyński Z., W sprawie datowania pożyczek leksykalnych, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria V, Językoznawstwo, Warszawa 1978, s. 263–269.
Mączyński R., Jak pijarzy dykcjonarz Daneta wydawali (czyli o pożytku sięgania do źródeł), „Hereditas Monasteriorum” 2013, t. 2, s. 219–245.
Nègre E., Toponymie générale de la France. T. I, Formations préceltiques, celtiques et romanes, Genève 1990.
Siatkowski J., Obce nazwy geograficzne w języku czeskim i polskim, Warszawa 2006.
Szczepankowska I., Definicje narracyjne w XVIII-wiecznym dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Franciszka Koli z perspektywy współczesnej semantyki i leksykografii, „Język Polski” 2019, t. 3, s. 72–83.
Urbańczyk S., Polskie słowniki oświeceniowe, [w:] Prace z dziejów języka polskiego, S. Urbańczyk, Wrocław 1979, s. 292–299.
Walczak B., Nowe prace o polskich słownikach osiemnastowiecznych, [w:] Studia romanica in honorem Stanislai Gniadek, H. Misterski, J. Sypnicki (red.), Poznań 1994, s. 45–57.
