INTUICJA JAKO ZDOLNOŚĆ MENTALNA I METODA BADAWCZA JĘZYKOZNAWCY
Wioletta A. Piegzik
Анотація
Głównym celem artykułu jest przedyskutowanie zagadnienia intuicji rozumianej jako zdolność
mentalna towarzysząca każdemu użytkownikowi języka oraz jako metoda badawcza
stosowana przez językoznawcę, która może przynieść pogłębiony wgląd w naturę języka.
Językoznawca-badacz języka posiada uprzywilejowaną pozycję: z jednej strony jest użytkownikiem
języka i dysponuje zdolnością jego praktycznego użycia, z drugiej strony ma
pogłębioną wiedzę eksplicytną o języku oraz kompetencję metodologiczną wspierającą
podejmowane analizy. W artykule wskazuje się, że język jest złożoną rzeczywistością psychologiczną
tkwiącą w strukturach umysłu, która często jest pozalogiczna i opiera się na przetwarzaniu
intuicyjnym. Jako przykłady przetwarzania intuicyjnego podaje się wnioskowanie
indukcyjne i analizę kolokacyjną. Autorka, postulując rolę intuicji w badaniach języka, sięga
do intuicjonizmu Henri’ego Bergsona i przytacza argumenty zaczerpnięte z prac francuskiego
uczonego i noblisty.
Ключові слова:
intuicja, „język w umyśle”, wnioskowanie indukcyjne, analiza kolokacji, metoda intuicyjnaПосилання
Bajrić S., Question d’intuition, „Langue franc¸aise” 2005, nr 147(3), s. 7–18.
Bańka J., Intuicjonizm Henryka Bergsona, Katowice 1985.
Bergson H., La pens´ee et le mouvant, Essais et conf´erences, Paris 1934.
Garncarek P., Czy potrzebujemy nowej definicji języka dla potrzeb glottodydaktycznych?,
„Acta Universitatis Lodziensis” 2013, nr 20, s. 33–39.
Gigerenzer G., Le g´enie de l’intuition. Intelligence et pouvoirs de l’inconscient, Paris 2007.
Guillaume G., Principes de linguistique th´eorique, Paris 1973.
Haustrup K., Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią, Kraków 2008.
Jung C.G., Typy psychologiczne, Warszawa 1921/2015.
Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Poznań 2012.
Kwapisz-Osadnik K., Le verbe franc¸ais dans un cadre cognitif, Katowice 2009.
Lapoujade D., Intuition et sympathie chez Bergson, „Eidos” 2008, nr 8, s. 10–31.
Lewandowska-Tomaszczyk B., Metody empiryczne i korpusowe w językoznawstwie kognitywnym,
[w:] Metodologia językoznawstwa. Podstawy teoretyczne, P. Stelmaszczyk
(red.), Łódź 2006, s. 251–281.
Nosal C.S., Psychologia poznania naukowego – umysły i problemy, „Nauka” 2007, nr 2,
s. 57–75.
Nosal C.S., Inteligencja i intuicja. Komplementarność w strukturze zdolności umysłowych,
[w:] Zdrowie i choroba: problemy teorii, diagnozy i praktyki, J.M. Brzeziński,
L. Cierpiałkowska (red.), Sopot – Gdańsk 2008, s. 439–455.
Nosal C.S., Interakcja inteligencja i intuicja: nowa teoria funkcjonowania umysłu, „Czasopismo
Psychologiczne” 2011, t. 17, nr 2, s. 207–218.
Wadowski J., Rewindykacja intuicji. Wybrane aspekty filozoficznej i teologicznej interpretacji
zagadnienia, Radom 2013.
