On some less popular patterns of surnames originating from forenames used in the Podlasie region (Bielsk Podlaski, Hajnówka, Siemiatycze)
Michał Mordań
Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii WschodniosłowiańskiejAbstract
The article discusses the least popular formative patterns of surnames originating from forenames used today in Bielsk Podlaski, Hajnówka and Siemiatycze. Analysis of statistical data revealed that among surnames with formative elements the least frequent were derivative anthroponyms with the suffixes -ow/-ew (e.g. Charitonow, Wasiljew), -enko (e.g. Antonienko, Roszczenko), -in/-yn (e.g. Danilin, Guryn), -ejko (e.g. Miczejko), -owiak (e.g. Waszkowiak), -enia (e.g. Mojsienia), as well as single cases of surnames ending with -ajło (Kiczkajło), -anis (Walendukanis), -atus (Polikatus), -eńko (Stasieńko), -(l)er (Feszler), -ów (Sobków), -son (Patterson). Considering motivational aspects, most surnames were derived from forenames associated with Christian culture (in the Eastern Slavic/Orthodox Church or Polish variants), and less frequently from forenames not associated with religion (in surnames such as Dobrenko, Jaganow, Myślejko, Radzymin).
Keywords:
linguistics, onomastics, anthroponymy, surnames, surnames originating from forenamesReferences
Abramowicz Z., Citko L., Dacewicz L., Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV–XVII w.), t. 1-2, Białystok 1997-1998.
Awramiuk A., Niematerialne aspekty krajobrazu kulturowego pogranicza na przykładzie wybranych tradycji mieszkańców Podlasia, „Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2011, nr 15, s. 327-337; [online]; http://krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/niematerialne/awramiuk.pdf, [dostęp: 15.10.2018].
Bìryla M.V., Belaruskaâ antrapanìmìâ. Ulasnyâ ìmëny, ìmëny-mânuškì, ìmëny pa bacʹku, prozvìščy, Mìnsk 1966.
Bìryla M.V., Typalogìâ ì geagrafìâ slavânskìh prozvìščaŭ, Mìnsk 1988.
Bogdanowicz E., Proces kształtowania się nazewnictwa osobowego południowej Białostocczyzny, [w:] Studia Slawistyczne 2. Nazwy własne na pograniczach kulturowych, Z. Abramowicz, L. Dacewicz (red.), Białystok 2000, s. 21-28.
Bubak J., Księga naszych imion, Wrocław 1993.
Citko L., Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI w., Białystok 2001
Czarnecka K., Podobieństwa i różnice w zakresie słowotwórstwa między gwarową polszczyzną północno- i południowokresową, „Linguistica Copernicana” 2016, 13, s. 365-377.
Dąbrowska-Kamińska A., Nazwiska Polaków typu: Dilny, Woronienko, Tetera, [w:] Onimizacja i apelatywizacja, Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz (red.), Białystok 2006, s. 364-367.
Dąbrowska-Kamińska A., Nazwiska Polaków z sufiksem -enko w polskiej antroponimii, [w:] Nazwy własne a społeczeństwo, R. Łobodzińska (red.), Łask 2010, s. 364-371.
Falk K.O., Ze studiów nad slawizacją litewskich nazw miejscowych i osobowych, „Scando-Slavica” 1963, 9, s. 87, [online], http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080 /008067663086 00385?journ, [dostęp: 2.08.2017].
Frankowska A., Formant -ec, -enia w nazwiskach mieszkańców Białostocczyzny, [w:] Polsko-białoruskie związki językowe, literackie, historyczne i kulturowe, pod red. I. Kreń, M. Kondratiuk (red.), t. III, Grodno 2001, s. 37-47.
Ganžina I.M., Sovremennyj slovar' russkih familij, Moskva 2001.
Gottschald M., Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, Berlin 1971.
Grabias S., O ekspresywności języka, Lublin 1981.
Gramatyka języka niemieckiego 2013.
Gruško E.A., Medvedev Û.M., Familii..., Moskva 1998.
Jaracz M., Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001.
Kalendarz prawosławny 2009, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, Warszawa.
Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W., Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, t. I-VIII, Warszawa 1900-1927.
Kersta R.J., Ukraïns'ka antroponìmìâ XVI st. Čolovìčì ìmenuvannâ, Kiïv 1984, [online], http://shron1.chtyvo.org.ua/Kersta_Rozaliia/Ukrainska_antroponimiia_XVI_st_Cholovichi_imenuvannia.pdf, 14.06.2018.
Kreja B., Słowotwórstwo polskich nazwisk, Kraków 2001.
Kurzowa Z., Nieodmienność i odmiana nazwisk na -o w języku polskim, „Język Polski” 1966, XLVI/5, s. 331-348.
Kuzavinis K., Savukynas B., Lietuvių vardų kilmės žodynas, Vilnius 1994.
Kuznecov S.A., Bolʹšoj tolkovyj slovarʹ russkogo âzyka, Sankt-Peterburg 2001.
Lietuvių pavardžių žodynas, A. Vaganas (red.), t. I-II, Vilnius 1985–1989.
Lindert B., Przyrostki używane w funkcji patronimicznej na terenie woj. lubelskiego, „Język Polski” 1966, XLVI/4, s. 284-292.
Lipowski J., Ewolucja formantu zależnościowego -ów na tle innych sufiksów antroponimicznych na południu Śląska Cieszyńskiego, [w:] Nazwy własne a społeczeństwo, R. Łobodzińska (red.), Łask 2010, s. 319-328.
Malec M., Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994.
Malec M., Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982.
Mańczak W., Litewskie pochodzenie sufiksu -ajło, „Język Polski” 1975, LX/3, s. 189-192.
Naruszewicz-Duchlińska A., Nazwiska mieszkańców komornictwa lidzbarskiego (1500–1772 r.), Olsztyn 2007.
Nowak E., Funkcjonowanie nazwisk pochodzenia niemieckiego w siedemnasto- i osiemnastowiecznych rejestrach poznańskich podatników czopowego. Świadectwa polonizacji, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 2012, 19 (39)/1, s. 131-139.
Rospond S., Słownik nazwisk śląskich, cz. 1, Warszawa-Wrocław-Kraków 1967.
Sajewicz M., Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny, Lublin 2002.
Sajewicz M., Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim, Lublin 2013.
Skowronek K., Współczesne nazwisko polskie: studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001.
Słaby M.A., Nazwiska suwalskich filiponów (na podstawie akt chrztów, ślubów i zgonów USC w Suwałkach), [w:] Studia Slawistyczne 1. Nazewnictwo na pograniczach etniczno-językowych, Z. Abramowicz, L. Dacewicz (red.), Białystok 1999, s. 288-293.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I-XV, Warszawa 1880-1902, [online], http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/, 12.12.2015.
Spasskij S., Polnyj mesâceslov Vostoka. Tom II. Svâtoj Vostok, [online], http://azbyka.ru/otechnik/Sergij_Spasskij/polnyj-mesjatseslov-vostoka-tom-ii-svjatoj-vostok/4, [dostęp: 01.01.2016].
Spis imion prawosławnych w brzmieniu polskim i staro-cerkiewno-słowiańskim, Warszawa 2011.
Superanskaâ A.V., Slovarʹ russkih ličnyh imen, Moskva 1998.
Tichoniuk B., Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI wieku, Opole 1988.
Tichoniuk B., Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839, Zielona Góra 2000.
Tihonov A.N., Boârinova L.Z., Ryžkova A.G., Slovarʹ russkih ličnyh imen, Moskva 1995.
Tihonûk B., Belorusskij patronimičeskij suffiks -enia v sovremennyh familiâh žitelej, [w:] Belaruska-ruska-polʹskae movaznaŭstva, A.M. Mezenko, L.M. Vardamackìj (rèd.), Vìcebsk 2000, s. 146-150.
Torop F., Populârnaâ ènciklopediâ russkih pravoslavnyh imen, Moskva 1999.
Uscìnovìč A.K., Sloŭnìk asabovyh ulasnyh ìmën, Mìnsk 2011.
Walczak B., Najczęstsze nazwiska wielkopolskie, [w:] Miasto w perspektywie onomastyki i historii, I. Sarnowska-Giefing, M. Graf (red.), Poznań 2010, s. 257-267.
Wiśniewski J., Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny – geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etyczne, „Acta Baltico-Slavica” 1977, t. XI, s. 7-80.
Wiśniewski J., Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII w., „Acta Baltico-Slavica” 1964, t. I, s. 115-135.
Wójtowicz M., Slovarʹ drevnerusskih ličnyh imenovanij XI–XIV vekov, Poznań 2012.
Złotkowski P., Antroponimia historyczna mieszczan i chłopów Brańska i okolic w ujęciu statycznym i dynamicznym, Lublin 2017.
Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej
