NIEMIECKIE NAZWISKA OBYWATELI FROMBORKA Z 1693 ROKU NA LITERY M-Z
Marzena Guz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie pochodzenia nazwisk genetycznie niemieckich, ustalenie
ich struktury, jeśli są to nazwy derywowane (metoda strukturalistyczna), zwrócenie uwagi
na zjawiska językowe w zakresie wokalizmu i konsonantyzmu, na obecność wybranych dialektów,
wpływ języków obcych oraz sprawdzenie, czy badane nazwiska notowane są jeszcze
w XVIII wieku na Warmii.
Nazwiska jednomotywacyjne mają rozmaite pochodzenie: od imion, od przezwisk, od miejsca
pochodzenia, od miejsca zamieszkania i od nazwy zawodu lub urzędu. Większość badanych
nazwisk z Fromborka jest niederywowana. W przeprowadzonym badaniu ujawniono
takie zjawiska językowe, jak: delabializacja, wymiana samogłosek, kontrakcja oraz podwajanie
spółgłosek bez uzasadnienia. Do ósmej dekady XVIII wieku nie przetrwało około 36%
badanych mian.
Słowa kluczowe:
nazwiska,, etymologia nazwisk, Warmia, Frombork, XVII wiekBibliografia
Bach A., Deutsche Namenkunde. Tom I, 1 i 2: Die deutschen Personennamen, Heidelberg
Bogdan D., Przeracki J., Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku,
Olsztyn 2018.
Brechenmacher J. K., Etymologisches W¨orterbuch der Deutschen Familiennamen. K-Z.
Limburg a.d. Lahn 1960–1963.
Casemir K., Familiennamen aus Berufsbezeichnungen. Namengebung und Namenmotivation
am Beispiel des B¨ackergewerbes, [w:] Familiennamen im Deutschen. Erforschung
und Nachschlagewerke, K. Hengst, D. Kr ¨uger (red.), Leipzig 2009,
s. 165–191.
Czopek-Kopciuch B., Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, Kraków
Gottschald M., Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und
Bedeutung, Berlin 1954.
Guz M., Nazwiska niemieckie na Warmii u schyłku XVIII wieku, Olsztyn 2018.
Heling R., Poschmann B., Die Bev¨olkerung des Ermlands 1773. Die ¨altesten Pr¨astationstabellen
des Hochstifts. Band 3 – Register, „Zeitschrift f ¨ur die Geschichte und
Alterstumkunde Ermlands” 1997, 13/3, s. 35–138.
Kohlheim R., Typologie und Benennungssysteme bei Familiennamen: prinzipiell und kulturvergleichend,
[w:] Namenforschung. Ein internationales Handbuch zur Onomastik,
E. Eichler et al. (red.), Berlin – New York 1996, s. 1247–1259.
Kohlheim R., Kohlheim V., Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung, Mannheim
– Leipzig – Wien – Z¨urich 2005.
Kully R. M., Form und Inhalt der Deutschschweizer Familiennamen, [w:] Familiennamen
im Deutschen. Erforschung und Nachschlagewerke, K. Hengst, D. Kr ¨uger (red.),
Leipzig 2009, s. 365–392.
Kunze K., N¨ubling D., Deutscher Familiennamenatlas. Tom 1: Graphematik/Phonologie
der Familiennamen I: Vokalismus, Berlin – New York 2009.
Kunze K., N¨ubling D., Deutscher Familiennamenatlas. Tom 2: Graphematik/Phonologie
der Familiennamen II: Konsonantismus, Berlin – New York 2011.
Kunze K., N¨ubling D., Deutscher Familiennamenatlas. Tom 3: Morphologie der Familiennamen,
Berlin – New York 2012.
Lica Z., Sposoby adaptacji nazwisk pomorskich genetycznie niemieckich w polszczyźnie,
Gdańsk 2009.
Polański E., Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław – Warszawa – Kraków
Piotrowicz E., Struktura słowotwórcza nazwisk piotrkowian w XVI–XVIII w., „Onomastica”
, XXV, s. 123–139.
Przeracki J., Wykaz zobowiązanych do szarwarku obywateli Fromborka z 1693 roku, „Czasy
Nowożytne” 2017, 30, s. 165–201.
Rospond S., Słownik nazwisk śląskich. Część I, Wrocław 1967.
Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 2, Kraków 2001.
Smoczyński P., Trudności Niemców z wymową polską oraz związane z tym inne lingwistyczne
problemy, „Język Polski” 1965, XLV (1), s. 22–31.
Szorc A., Dominium Warmińskie 1243–1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju
Warmii, Olsztyn 1990.
Walther H., Zur Interferenz von Personennamensuffixen in der zweisprachigen Oberlausitz,
[w:] Nazewnictwo obszarów językowo mieszanych. Księga referatów Międzynarodowej
Konferencji Onomastycznej w Gdańsku 25–27 października 1977, W. Lubaś
et al. (red.), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1981,
s. 139–145.
Weitershaus F. W., Christliche Taufnamen, Aschaffenburg 1986.
Żebrowska E., Das Preußische W¨orterbuch als Beispiel f ¨ur die deutsche Dialektlexikographie,
„Convivium. Germanisches Jahrbuch Polen” 2003, s. 299–316.
Źródła internetowe
Preuschoff Definition des Nachnamens, Forebears, [online], https://forebears.io/de/sur
names/preuschoff, [dostęp: 04.05.2022].
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
