Błąd wymowy czy wada wymowy? Rozważania na marginesie nauki języków obcych
Joanna Kamper-Warejko
dr Joanna Kamper-Warejko - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Filologiczny, Instytut Języka PolskiegoIwona Kaproń-Charzyńska
dr hab. Iwona Kaproń-Charzyńska - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Filologiczny, Instytut Języka PolskiegoAbstrakt
Problematyka podjęta w artykule wpisuje się w nurt badań lingwistyki mentalnej, dotyczących umysłowego wymiaru językowego funkcjonowania człowieka. Jego składową jest zdolność językowa obejmująca także zaburzoną zdolność językową. W tym aspekcie lingwistyki mentalnej bliskiej przedmiotowi badań logopedii, w tekście omówione zostały zależności między błędem wymowy a wadą wymowy w kontekście rozwoju mowy i przyswajania języka obcego. Między innymi została zwrócona uwaga na problem świadomości językowej użytkowników języka i roli języka jako narzędzia komunikacji. W związku z tym w rozważaniach uwzględniono także aspekt psycho- i socjolingwistyczny. Na podstawie analizy przeprowadzonych badań ankietowych (210 respondentów w wieku 13-22 lat) ustalono, jak pojęcia błędu i wady wymowy funkcjonują w świadomości użytkowników języka, co ich zdaniem leży u podstaw wymowy niemieszczącej się w normie oraz jak w świadomości respondentów postrzegane jest zagadnienie wad wymowy w kontekście uczenia się języków obcych. Zasygnalizowana została potrzeba badań skali wpływów różnych czynników zewnętrznych – w tym rozpoczętej w okresie kształtowania się mowy intensywnej nauki języków obcych – na zaburzenia mowy o charakterze dyslalii.Słowa kluczowe:
dyslalia, lingwistyka mentalna, świadomość językowa, wymowa, glottodydaktyka, mental linguistics, language awareness, pronunciation, glottodidacticsBibliografia
Baumgartner B., Przeżyć dwujęzyczność. Jak wychować dziecko dwujęzyczne, Gdańsk 2008.
Cieszyńska-Rożek J., Zaburzenia rozwoju języka polskich dzieci za granicą, [online], http://www.euroemigranci.pl/dokumenty/pokonferencyjna/Cieszynska.pdf, (dostęp: 2.05.2015).
Demelowa G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1978.
Franke U., Podręczny leksykon logopedyczny, przeł. M. L. Kalinowski, Gdańsk 2014.
Grabias S., Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia” 1997, t. 10, s. 9-36.
Grabias S., Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Lublin 2012, s. 15-71.
Grucza F., Zagadnienia matalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana, Warszawa 1983.
Hurlock E. B., Rozwój dziecka, Warszawa 1985.
Jastrzębowska G., Zaburzenia komunikacji językowej, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi, T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Opole 1999, s. 279-288.
Jurkowski A., Ontogeneza mowy i myślenia, Warszawa 1975.
Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1966.
Kamper-Warejko J., Kaproń-Charzyńska I., Rola nowych narzędzi komunikacji we wspieraniu osób z zaburzeniami mowy, w druku.
Kania S. T., Szkice logopedyczne, Warszawa 1982.
Lipińska E., Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Kraków 2003.
Markowski A., Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005.
Mazurkiewicz-Sokołowska J., Lingwistyka mentalna w zarysie. O zdolności językowej w ujęciu integrującym, Kraków 2010.
Michalik M., Transdyscyplinarność logopedii – między metodologiczną koniecznością a teoretyczną utopią, [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gdańsk 2015, s. 32-46.
Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1975.
Poczobut R., Interdyscyplinarność i pojęcia pokrewne, [w:] A. Chmielewski, M. Dudzikowa, A. Grobler (red.), Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności. Między ideą a praktyką, Kraków 2012, s. 53-68.
Porayski-Pomsta J., Błędy językowe i ich rodzaje, [w:] Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, K. Handke, H. Dalewska-Greń (red.), Warszawa 1994, s. 55-56.
Porayski-Pomsta J., Kultura języka, [w:] Nauka o języku dla polonistów, S. Dubisz (red.), Warszawa 1996, s. 57-100.
Przybysz-Piwko M., Wieloznaczność terminu błąd językowy w interdyscyplinarnym obszarze badań nad dysleksją, „Poradnik Językowy” 2012, nr 10, s. 52-59.
Rodak H., Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa 1992.
Rybacka E., Dwujęzyczność, jak się do niej dochodzi, jej wady i zalety, Szczecin 2005.
Spionek H., Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka, Warszawa 1969.
Styczek I., Logopedia, Warszawa1980.
Zielińska H., Kształcenie głosu, Lublin 2002.
dr Joanna Kamper-Warejko - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Filologiczny, Instytut Języka Polskiego
dr hab. Iwona Kaproń-Charzyńska - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Filologiczny, Instytut Języka Polskiego
