Rola oceny w werbalizacji świata emocji człowieka
Лариса Нiколаєнко
Iнститут мовознавства iм. О.О. Потебнi НАН Украïни. Вiддiл слов’янських мовAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie problemów teoretycznych badania roli oceny w werbalizacji emocji człowieka. W językoznawstwie bardzo niewielka liczba badań poświęcona jest konceptualizacji emocji w aspekcie aksjologicznym. Autorka dowodzi, że w konceptualizacji uczuć najczęściej mają miejsce oceny hedonistyczne oraz moralne. Ocena moralna charakteryzuje działania oraz intencje człowieka, jego stosunek do innych ludzi z punktu widzenia dobra i zła. W werbalizacji emocji wyraża się ona poprzez epitety połączone z nazwami uczuć, a także poprzez reprezentacje językowe uczuć bliskich lub biegunowych. Ocena hedonistyczna charakteryzuje odczuwanie emocji przez podmiot w skali przyjemnie/nieprzyjemnie. W werbalizacji emocji wyraża się ona poprzez opisy metaforyczne, które reprezentują cechy konceptualne oraz obrazy asocjacyjne uczuć.
Słowa kluczowe:
ocena hedonistyczna, ocena moralna, emocja, charakterystyka aksjologiczna, werbalizacjaBibliografia
Arutûnova N.D., Aksiologiâ v mehanizmah žizni i âzyka, [v:] Problemy strukturnoj lingvistiki 1982, V.P. Grigorév (red.), Moskva 1984, s. 5–23.
Arutûnova N.D., Tipy âzykovyh značenij. Ocenka. Sobytie. Fakt, Moskva 1988.
Dodonov B.I., V mire èmocij, Kiev 1987.
Ivin A.A., Osnovaniâ logiki ocenok, Moskva 1970.
Ivin E.P., èmocii i čuvstva, Sankt-Peterburg 2001.
Kosmeda T.A., Aksìologìčnì aspekty pragmalìngvìstyky: zasoby vyražennâ kategorìï ocìnky v ukraïns’kìj ta rosìjs’kìj movah. Avtoref. dys.... dokt. fìlol. nauk, Harkìv 2001.
Maslov E.S., Osnovnye kategorii i problemy teorii cennostej: Učebno-metodičeskoe posobie, Kazan’ 2010.
Mikołajczuk A., Problem ocen w analizie wybranych polskich nazw uczuć z klasy semantycznej gniewu, [w:] Język a Kultura, t. 14: Uczucia w języku i tekście, I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Wrocław 2000, s. 117–134.
Mâsiŝev V.N., Ličnost’ i nevrozy, Leningrad 1960.
Nadeina L.V., Metafora dviženiâ i ocenka, „Filologičeskie nauki. Voprosy teorii i praktiki” 2011, No 1, s. 116–119.
Nikolaenko L., K probleme aksiologičeskoj deskripcii žalosti v russkom âzyke, „Studia Rossica Posnaniensia” 2017, z. 42, s. 219–230.
Nìkolaênko L.`I., Ocìnka v movnìj konceptualìzacìï emocìj grupy «Spìvčuttâ» (na materìalì pol’s’koï, ukraïns’koï ì rosìjs’koï mov), „Movoznavstvo” 2016, No 3, s. 32–40.
Nikolaenko L., Reprezentaciâ èmocij gruppy “Sočuvstvie” v russkoj âzykovoj kartine mira (aksiologičeskij aspekt), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica” 2016, t. 13, s. 67–75.
Nìkolaênko L., Reprezentacìâ emocìï zazdrostì v ukraïns’kìj movnìj kartynì svìtu (aksìologìčnyj aspekt), „Slavica Wratislaviensia” 2020, t. 172, s. 67–76.
Potebnâ A.A., èstetika i poètika, Moskva 1976.
Vendina T.I., Semantika ocenki i eë manifestaciâ sredstvami slovoobrazovaniâ, „Slavânovedenie” 1997, No 4, s. 41–48.
Vol’f E.M., èmocional’nye sostoâniâ i ih predstavlenie v âzyke, [v:] Logičeskij analiz âzyka. Problemy intensional’nyh i pragmatičeskih kontekstov, N.D. Arutûnova (red.), Moskva 1989, s. 55–75.
Vol’f E.M., Sostoâniâ i priznaki. Ocenka sostoâniâ, [v:] Semantičeskie tipy predikatov, O.N. Seliverstov (red.), Moskva 1982, s. 320–339.
Vol’f E.M., Funkcional’naâ semantika ocenki, Moskva 2002.
Zaliznâk A.A., Mnogoznačnost’ v âzyke i sposoby eë predstavleniâ, Moskva 2006.
Zaliznâk A.A., Zametki o slovah: obŝenie, otnoˇsenie, pros’ba, čuvstva, èmocii, [v:] Klûčevye idei russkoj âzykovoj kartiny mira, Moskva 2005, s. 280–288.
