Współczesny moralitet, czyli komedia Четыре человека, два ангела Wiktora Szenderowicza
Katarzyna Jastrzębska
Uniwersytet JagiellońskiAbstrakt
The subject of the article is the analysis of Four People and Two Angels, a play by Russian satirist Victor Shenderovich (2001). The main conclusion of this analysis is that this play refers to psychomachia as one of the oldest literary motifs. However, the difference between classical realisation of the psychomachic motif and its realisation in Shenderovich’s play is noticeable: while the classical psychomachia reveals through seriousness and sublimity, Four People and Two Angels is an example of the realisation of this motif in a comedic convention. It becomes possible mainly due to how the author creates the mysterious figures of angel Stroncylov and the sinner Ivan Pashkin. References to the literary works of Lev Tolstoy, Nikolai Erdman or Mikhail Bulgakov provide additional justification for the claim that the play written by the Russian satirist raises existential problems, but the way it does so is definitely far from the classical literary depictions of the motif of struggle for the human soul.Słowa kluczowe:
psychomachia, komizm, parodia, groteska, aniołBibliografia
Bednarek B., 2006, Aniołowie w Wielkim zwierciadle przykładów, [w:] Anioł w literaturze i kulturze, t. III, red. J. Ługowska, Wrocław, s. 78–96.
Demby Ł., 2010, Anioł – to brzmi dumnie?, „Estetyka i Krytyka” nr 19, https://wspolczesny.pl/artykuly/2009-ludzie-i-anioly--demby [12.01.2023].
Èrdman N., 2007, Samoubijca, Moskva. [Эрдман Н., 2007, Самоубийца, Москва].
Głowiński M., 2003, Groteska jako kategoria estetyczna, [w:] Groteska, red. M. Głowiński, Gdańsk.
Hutcheon L., 1986, Ironia, satyra, parodia – o ironii w ujęciu pragmatycznym, przeł. K. Górska, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 331–350.
Kołakowski L., 1999, Mini wykłady o maxi sprawach. Seria druga, Kraków.
Kyzioł A., 2009, Anioł z gołą panią, „Polityka”, nr 17(2702).
Minois, G., 1996, Historia piekła, przeł. A. Dębska, Warszawa.
Rosiński F.M., 2005, Aniołowie w Nowym Testamencie, [w:] Anioł w literaturze i kulturze, t. II, red. J. Ługowska, Wrocław, s. 13–33.
Słownik terminów literackich, 1976, red. J. Sławiński, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Šenderovič V.A., 2012, „Tekuŝij moment” i drugie pʹesy, WebKniga. [Шендерович В.А., 2012, „Текущий момент” и другие пьесы, WebKniga].
Szenderowicz W., 2019, A mogli rozstrzelać, [w:] tegoż, Pan Ein i inne historie, przeł. J. Czech, Warszawa, s. 301–313.
Szenderowicz W., 2019, Ludzie i anioły, [w:] tegoż, Pan Ein i inne historie, przeł. J. Czech, Warszawa, s. 5–42.
Starowieyski M., 2010, Psychomachia Prudencjusza, czyli katecheza o cnotach i grzechach, „Ethos”, nr 4, s. 171–182.
Szczepankowska I., 2012, O semantyce zaimków, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 12, s. 275–292.
Tarnogórska M., 2005, Od „anielskiego chama” do „bezrobotnego Lucyfera”, [w:] Anioł w literaturze i kulturze, t. II, red. J. Ługowska, Wrocław, s. 160–171.
Tolstoj L.N., Smertʹ Ivana Ilʹiča, Internet Biblioteka Alekseâ Komarova, https://ilibrary.ru/text/7/p.5/index.html. [Толстой Л.Н., Смерть Ивана Ильича, Интернет Библиотека Алексея Комарова, https://ilibrary.ru/text/7/p.5/index.html] [20.09.2023].
Włodarski M., 1983, Motyw „psychomachii” w literaturze polskiej XV i XVI wieku, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 3–22.
Ziomek J., 1980, Komizm – spójność teorii i teoria spójności, [w:] tegoż, Powinowactwa literatury, Warszawa, s. 319–354.
Usuń Bednarek B., 2006, Aniołowie w Wielkim zwierciadle przykładów, [w:] Anioł w literaturze i kulturze, t. III, red. J. Ługowska, Wrocław, s. 78–96.
Demby Ł., 2010, Anioł – to brzmi dumnie?, „Estetyka i Krytyka” nr 19, https://wspolczesny.pl/artykuly/2009-ludzie-i-anioly--demby [12.01.2023].
Èrdman N., 2007, Samoubijca, Moskva. [Эрдман Н., 2007, Самоубийца, Москва].
Głowiński M., 2003, Groteska jako kategoria estetyczna, [w:] Groteska, red. M. Głowiński, Gdańsk.
Hutcheon L., 1986, Ironia, satyra, parodia – o ironii w ujęciu pragmatycznym, przeł. K. Górska, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 331–350.
Kołakowski L., 1999, Mini wykłady o maxi sprawach. Seria druga, Kraków.
Kyzioł A., 2009, Anioł z gołą panią, „Polityka”, nr 17(2702).
Minois, G., 1996, Historia piekła, przeł. A. Dębska, Warszawa.
Rosiński F.M., 2005, Aniołowie w Nowym Testamencie, [w:] Anioł w literaturze i kulturze, t. II, red. J. Ługowska, Wrocław, s. 13–33.
Słownik terminów literackich, 1976, red. J. Sławiński, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Šenderovič V.A., 2012, „Tekuŝij moment” i drugie pʹesy, WebKniga. [Шендерович В.А., 2012, „Текущий момент” и другие пьесы, WebKniga].
Szenderowicz W., 2019, A mogli rozstrzelać, [w:] tegoż, Pan Ein i inne historie, przeł. J. Czech, Warszawa, s. 301–313.
Szenderowicz W., 2019, Ludzie i anioły, [w:] tegoż, Pan Ein i inne historie, przeł. J. Czech, Warszawa, s. 5–42.
Starowieyski M., 2010, Psychomachia Prudencjusza, czyli katecheza o cnotach i grzechach, „Ethos”, nr 4, s. 171–182.
Szczepankowska I., 2012, O semantyce zaimków, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 12, s. 275–292.
Tarnogórska M., 2005, Od „anielskiego chama” do „bezrobotnego Lucyfera”, [w:] Anioł w literaturze i kulturze, t. II, red. J. Ługowska, Wrocław, s. 160–171.
Tolstoj L.N., Smertʹ Ivana Ilʹiča, Internet Biblioteka Alekseâ Komarova, https://ilibrary.ru/text/7/p.5/index.html. [Толстой Л.Н., Смерть Ивана Ильича, Интернет Библиотека Алексея Комарова, https://ilibrary.ru/text/7/p.5/index.html] [20.09.2023].
Włodarski M., 1983, Motyw „psychomachii” w literaturze polskiej XV i XVI wieku, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 3–22.
Ziomek J., 1980, Komizm – spójność teorii i teoria spójności, [w:] tegoż, Powinowactwa literatury, Warszawa, s. 319–354.
