Performatywność płci w filmie Człowiek, który wszystkich zaskoczył Nataszy Mierkułowej i Aleksieja Czupowa
Piotr Wąsala
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuAbstrakt
The article analyses Natasha Merkulova and Aleksey Chupov’s The Man Who Surprised Everyone (2018) in light of the theoretical assumptions of Judith Butler on gender performativity and – in broader terms – performativity itself. The text draws attention to the corporeality of the characters’ bodies, their somatic ways of expression: gestures, facial expressions, posture, and behaviours, but also their clothing and make -up, and their possible meanings, with a particular interest in the transformation taking place within the main character (the huntsman Yegor). The article’s aim is to make an attempt at the investigation and interpretation of the performative and corporeal (often subversive) acts within the film, which influence the perception of the main character by the conservative rural community.Słowa kluczowe:
Natasza Mierkułowa, Aleksiej Czupow, kino rosyjskie, performatywność płci, tożsamość, subwersja, Judith ButlerBibliografia
Agliullina M., 26.10.2018, Nataša Merkulova i Aleksej Čupov: „My snačala staralisʹ deržatʹsâ podalʹše ot Evgeniâ Cyganova” .[Аглиуллина М., 26.10.2018, Наташа Меркулова и Алексей Чупов: «Мы сначала старались держаться подальше от Евгения Цыганова»], https://www.buro247.ru/culture/movies/26-oct-2018-merkulova-chupov-interview.html [19.11.2022].
Austin J.L., 1993, Wypowiedzi performatywne, [w:] tegoż, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa.
Burzyńska A., 2013, Dekonstrukcja, polityka i performatyka, Kraków.
Butler J., 1993, Bodies that Matter, On the Discursive Limits of ‘Sex’, London New York.
Butler J., 2008, Uwikłani w płeć: feminizm i polityka tożsamości, przeł. K. Krasuska, wstęp O. Tokarczuk, Warszawa.
Chołuj B., 2001, Women’s Studies a Gender Studies, [w:] Po przełomie. Przełom wieku w kulturze, kultura na przełomie wieków, red. i wstęp A. Żylińska, A. Skrendo, Szczecin.
Chołuj B., 2002, Ciało zapisane codziennością, czyli literackie reprodukowanie płci we współczesnej prozie niemieckiej, [w:] Codzienność, przedmiotowość, cielesność. Języki nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX wieku, red. H. Gosk, Izabelin.
Czapliński P., 2012, Kamp: gry antropologiczne, „Teksty Drugie” nr 5, s. 11–32.
Dolin A., 5.09.2018, „Čelovek, kotoryj udivil vseh”: filʹm o tom, kak obmanutʹ smertʹ. [Долин А., 5.09.2018, «Человек, который удивил всех»: фильм о том, как обмануть смерть], https://meduza.io/feature/2018/09/05/chelovek-kotoryy-udivil-vseh-film-o-tom-kak-obmanut-smert [19.11.2022].
Hyży E., 2012, Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku, Kraków.
Iwasiów I., 2002, Ciało niechciane. Pogranicze identyfikacji seksualnej jako problem literatury i krytyki literackiej, [w:] Codzienność, przedmiotowość, cielesność. Języki nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX wieku, red. H. Gosk, Izabelin.
Iwasiów I., 2004, Gender dla średnio zaawansowanych, Warszawa.
Karslidi E., 28.10.2018, Natalʹâ Merkulova i Aleksej Čupov: „Lûdi hodât v kino udivlâtʹsâ”. [Карслиди Е., 28.10.2018, Наталья Меркулова и Алексей Чупов: «Люди ходят в кино удивляться»], https://www.film.ru/articles/glavnoene-perestavat-udivlyatsya [19.11.2022].
Kochanowski J., 2004, Czy gej jest mężczyzną? Przyczynki do teorii postpłciowości, [w:] Gender – Konteksty, red. M. Radkiewicz, Kraków.
Kosofsky Sedgwick E., 1985, Between Men: English Literature and Male Homosocial Desire, New York.
Kuvšinova M., 6.06.2013, „Prosto Sovetskij Soûz tak proŝaetsâ s nami”. Avtory filʹma „Intimnye mesta” – o tom, kak kino spaslo ih otnošeniâ, i o kampanii za nravstvennostʹ. [Кувшинова М., 6.06.2013, «Просто Советский Союз так прощается с нами». Авторы фильма «Интимные места» — о том, как кино спасло их отношения, и о кампании за нравственность], https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/archive/privat-parts [19.11.2022].
Kwiatkowska P., 2011, Somatografia. Ciało w obrazie filmowym, Kraków.
Pozina A., 25.10.2018, „Režisser nikogda ne čuvstvuet sebâ polnostʹû svobodnym”. [Позина А., 25.10.2018, «Режиссер никогда не чувствует себя полностью свободным»], https://iz.ru/803669/anna-pozina/rezhisser-nikogda-ne-chuvstvuet-sebia-polnostiu-svobodnym [19.11.2022].
Prončenko Z., 26.01.2021, Evgenij Cyganov: „Â i estʹ narod”. [Пронченко З., 26.01.2021, Евгений Цыганов: „Я и есть народ”], https://kinoart.ru/interviews/ya-iest-narod [19.11.2022].
Schechner R., 2006, Performatyka: Wstęp, przeł. T. Kubikowski, Wrocław.
Stepanov V., 6.09.2018, Veneciâ2018: „Čelovek, kotoryj udivil vseh” Nataši Merkulovoj i Alekseâ Čupova. [Степанов В., 6.09.2018, Венеция2018: «Человек, который удивил всех» Наташи Меркуловой и Алексея Чупова], https://seance.ru/articles/venice-2018-man-surprise [19.11.2022].
Taszycka A., 2004, Męskie, żeńskie. Role płciowe w oczach dziecka na wybranych przykładach filmowych, [w:] Gender – Konteksty, red. M. Radkiewicz, Kraków.
Turner V., 2010, Proces rytualny. Struktura i antystruktura, przeł. E. Dżurak, wstęp J. Tokarska-Bakir, Warszawa.
Wanat E., 2022, Pieprzyć wstyd. Historia rewolucji seksualnej, Warszawa.
Wąsala P., 2022, Kino kobiet jako zjawisko w najnowszej kinematografii rosyjskiej, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze”, nr 32, s. 159–177.
