Wschodniosłowiańskie cechy językowe w antroponimii unitów zamieszkujących obwód białostocki w 1810 roku
Elżbieta Bogdanowicz
Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
The subject of this article is two anthroponymic categories, i.e. names and surnames identifying the Uniates living in the Białystok district in 1810. The analyzed personal names were shaped in the Polish -Ruthenian political, national-religious and socio-cultural borderland, where settlers from Ruthenia played a key role in the past. In the context of the religious affiliation of people bearing the researched names and surnames, the circumstances of the establishment of the Uniate Church, derived from the tradition of the Orthodox Church, were an important factor. All these reasons determined the presence of East Slavic language features in the analyzed resource on various levels: phonetic, semantic, morphological and structural. In terms of naming, the distinguished features resulted from the adaptation of the names from the Orthodox calendar to the East Slavic language systems. The Ruthenian genesis of surnames is confirmed by the appellative and nominative bases, as well as surname formants related to East Slavic languagesSłowa kluczowe:
Kościół unicki, obwód białostocki, antroponimia, cechy wschodniosłowiańskieBibliografia
Abramowicz Z., 1999, Imiona szlacheckie na polsko-wschodniosłowiańskim pograniczu w XVI wieku, [w:] Nazewnictwo pogranicza Polski, red. A. Belchnerowska, J. Ignatowicz-Skowrońska, Szczecin, s. 7–23.
Abramowicz Z., 2015, Skrócone formy imion chrzestnych Podlasian w XVI–XVII w., [w:] Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji, red. I. Sarnowska-Giefing, Poznań, s. 11–24.
Bendza M., ks., 2003, Przyrzeczenie dane unitom, „Elpis. Czasopismo Teologiczne Katedry Teologii Prawosławnej Uniwersytetu w Białymstoku”, R. V(XVI), z. 7–8(20–21), s. 164–283.
Bogdanowicz E., 2004, Polskie i wschodniosłowiańskie tradycje nazewnicze w XVIII wiecznej antroponimii południowej Białostocczyzny, [w:] Ze studiów nad językami i literaturami wschodniosłowiańskimi, red. B. Tichoniuk, W. Wilczyński, Zielona Góra, s. 117–122.
Bogdanowicz E., 2018, Podlaskie nazwiska jako nośnik regionalnego dziedzictwa kulturowego, [w:] Języki ruskie w rozwoju historycznym i kontaktach z polszczyzną, red. L. Citko, s. 55–68.
L. Citko, 1999, Formacje hybrydalne w antroponimii polsko-białorusko-litewskiego pogranicza XVI wieku, [w:] Nazewnictwo pogranicza Polski, red. A. Belchnerowska, J. Ignatowicz-Skowrońska, Szczecin, s. 43–49.
Citko L., 2001, Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI w., Białystok.
Dacewicz L., 2006, Hybrydyzacja nazewnictwa mniejszości narodowych jako zjawisko typowe na pograniczach etnicznokulturowych, [w:] Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok, s. 357–362.
Dacewicz L., 2014, Historia nazwisk na kresach północnowschodnich Rzeczpospolitej (XVI–XVIII w.), Białystok.
Frykowski J.A., 2014, Dzieje parafii unickiej pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Maziłach w świetle osiemnastowiecznych wizytacji kościelnych, „Historia i Świat”, nr 3, s. 135–152.
Kaleta Z., 1998, Nazwisko w kulturze Słowian, „Język Polski”, t. LXXVII(1–2), s. 29–38.
Kołbuk W., 1998, Kościoły Wschodnie w Rzeczpospolitej około roku 1772. Struktury administracyjne, Lublin.
Kołbuk W., 2013, Wokół kwestii tożsamości narodowej unitów podlaskich, „Studia Białorutenistyczne”, nr 7, s.11–24.
Kondratiuk M., 2000, Nazwiska pochodzenia bałtyckiego w regionie białostockim, „Acta Baltico-Slavica”, t. 25, s. 123–150.
Maroszek J., 1996, Dziedzictwo unii kościelnej w krajobrazie kulturowym Podlasia 1596–1996, Białystok.
Maroszek J., 2019, Katolicy unici wobec ukazu carskiego 1839 r., „Drogi Miłosierdzia”, nr 12 (112), s. 32.
Matus I., 2015a, Deklarowanie gotowości przejścia na prawosławie duchownych unickich w obwodzie białostockim w latach 1836–1839, „Studia Białorutenistyczne”, nr 9, s. 41–54.
Matus I., 2015b, Obraz Cerkwi unickiej w obwodzie białostockim na początku XIX wieku, „Studia Wschodniosłowiańskie”, t. 15, s. 587–608.
Mironowicz A., 2006, Kościół prawosławny w Polsce, Białystok.
Mordań M., 2019, Chrześcijańskie dziedzictwo imiennicze utrwalone w nazwiskach mieszkańców Bielska Podlaskiego, Hajnówki i Siemiatycz, Białystok.
Osadczy W., 2007, Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin.
Rymut K., 1999, Nazwiska Polaków, Kraków.
Śliwa T., ks., 1979, Kościół greckokatolicki na „ziemiach zabranych” (1815–1839), [w:] Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. II, 1764–1945, cz. 1, 1764–1918, Poznań–Warszawa, s. 559–576.
Ułaszyn M., 1961, Materiały do dziejów obwodu białostockiego w latach 1808–1843, „Rocznik Białostocki”, t. 2, s. 333–374.
