Censoring of Russian subjects in Polish poetry of the 1980s

Wiktor Gardocki

Uniwersytet w BiałymstokuKatedra Badań Porównawczych i EdytorstwaZakład Badań Filologicznych nad Cenzurą PRL

                                               

 


https://orcid.org/0000-0002-3245-0650


Abstract

The article discusses censoring Russian threads in polish literature of 80s in XX century. The author based on the archival materials, found in The Archive of Modern Acts in Warsaw. He shows some examples of control: how poems of Jerzy Ficowski, Jan Lechoń, Jan Bolesław Ożóg and Tadeusz Urgacz were censored because of Russian threads. The article also contains information on legal conditions regarding the censorship of literature in Poland in the 1980s.

Keywords:

censorship, poetry, Main Office of Control of Press, Publications and Shows, Poland

” Literatura i kultura schyłkowego PRL-u, red. K. Budrowska, W. Gardocki, E. Jurkowska, Warszawa 2015.

Bates J., Cenzura w epoce Stalinowskiej, „Teksty Drugie” 2001, nr 1–2.

Bikont A., Szczęsna J., Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Warszawa 2006.

Budrowska K., Cenzurowanie tematyki rosyjskiej w literaturze pięknej w Polsce w l. 1948–1960, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2014, tom X.

Budrowska K., Literatura i pisarze wobec Cenzury PRL 1948–1958, Białystok 2009.

Budrowska K., Zatrzymane przez cenzurę. Inedita z połowy wieku XX, Warszawa 2013.

Czapliński P., Śliwiński P., Literatura polska 1976–1998: przewodnik po prozie i poezji, Kraków 2000. Dokumenty do dziejów PRL, opr. D. Nałęcz, Warszawa 1994.

Ficowski J., Errata. Wiersze, Londyn 1981.

Fik M., Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944–1981, Warszawa 1989.

Gardocki W., Dzieje wydawnicze i recepcja „Kapitana” Jana Józefa Szczepańskiego; Cenzurowanie poezji w latach 80. XX wieku, w: „Sztuka czytania między wierszami”. Cenzura w komunikacji literackiej w Polsce w latach 1965–1989, Warszawa 2016, s. 159–200.

Gardocki W., Wymiana idei i doświadczeń. Współpraca Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z Gławlitem, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2014, t. X, s. 41–50.

Hobot J., Gra z cenzurą w poezji Nowej Fali (1968–1976), Kraków 2000

Kamińska K., Cenzura instytucjonalna w przededniu okrągłego stołu – analiza tematyczna i statystyczna ingerencji, [w:] Zakazane i niewygodne. Ograniczanie wolności słowa w XIX i XX wieku, red. D. Degen, G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2015, s. 233–244.

Kamińska K., Koniec cenzury PRL, „Studia Medioznawcze” 2014, nr 3.

Kariera pisarza w PRL-u, red. M. Budnik, K. Budrowska, E. Dąbrowicz, K. Kościewicz, Warszawa 2014.

Kondek S.A., Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 1948–1955, Warszawa 1999.

Kondek S.A., Władza i wydawcy: polityczne uwarunkowania produkcji książek w Polsce w latach 1944–1949, Warszawa 1993.

Krajewski A., Między współpracą a oporem. Twórcy kultury wobec systemu politycznego PRL (1975–1980), Warszawa 2004

Kropidłowski Z., Ingerencja cenzury w działalności Gdańskiego Dwutygodnika „Gwiazda Morza” w latach 1983–1989, [w:] tamże, s. 455–474.

Ladorucki J., O próbach negacji cenzury instytucjonalnej i egzystencjalnej na przykładzie drugoobiegowej działalności łódzkiego „Pulsu” i krakowskiego „bruLionu”. Podobieństwa i różnice w strategii działania obydwu periodyków, [w:] Niewygodne dla władzy. Ograniczanie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. D. Degen, J. Gzella, Toruń 2010, s. 435–454.

Lechoń J., Arcybiskup Cieplak, „Przegląd Katolicki” 1989, nr 52/53.

Literatura w granicach prawa, red. K. Budrowska, E. Dąbrowicz, M. Lul, Warszawa 2013.

Matuszewski R., Literatura polska 1939–1991, Warszawa 1995, s. 194–195.

Momot S., Przepis potrzebny, zbędny czy szkodliwy?, „Problemy Praworządności: Organ Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” 1982, r. XXXIII, nr 2.

„Nie należy dopuszczać do publikacji”: cenzura w PRL: zbiór studiów, red. G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2013.

Nie po myśli władzy. Studia nad cenzurą i zakresem wolności słowa na ziemiach polskich od wieku XIX do czasów współczesnych, red. D. Degen, M. Żynda, Toruń 2012.

Niewygodne dla władzy: ograniczanie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. D. Degen, J. Gzella, Toruń 2009.

Nowak P., Cenzura w PRL jako nieefektywna kopia radzieckiej hybrydy leninowsko-stalinowskiej. Nowe spojrzenie na Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, w: Nie należy dopuszczać do publikacji. Cenzura w PRL, red. G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2013

Ożóg J.B., Dokoła, „Fakty” 1982, nr 17.

Ożóg J.B., Na ucho łopianowi, Kraków 1982.

Ożóg J.B., Żółkiewski, „Życie Literackie” 1989, nr 1.

Paczkowski A., Cenzura 1946–1949: statystyka działalności, „Zeszyty Historyczne” 1996, z. 116, s. 22–57.

Pawlicki A., Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972. Instytucja i ludzie, Warszawa 2001.

Perkowski P., Działalność Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w latach siedemdziesiątych [niepublikowana praca doktorska], Gdańsk 2005.

Przeskoczyć tę studnię strachu. Autor i dzieło a cenzura PRL, red. E. Skorupa, Kraków 2010. „Lancetem, a nie maczugą”. Cenzura wobec literatury i jej twórców w latach 1945–1968, red. K. Budrowska, M. Woźniak-Łabieniec, Warszawa 2012.

Radzikowska Z., Z historii walki o wolność słowa w Polsce. Cenzura PRL w latach 1981–1987, Kraków 1990.

Romek Z., Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944–1970, Warszawa 2010.

Romek Z., System cenzury PRL, w: T. Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa 2015.

Świat pod kontrolą. Wybór materiałów z archiwum cenzury rosyjskiej w Warszawie, opr. M. Prussak, Warszawa 1994.

Świstak M., Niepolityczne tabu PRL, czyli o cenzurze obyczajowej lat 80., [w:] Przeskoczyć tę studnię strachu: autor i dzieło a cenzura PRL, red. E. Skorupa, Kraków 2010, s. 115–131.

Tułać K., Niezależna polska prasa młodzieżowa lat 80. XX wieku. Głosy o cenzurze, [w:] Zakazane i niewygodne. Ograniczanie wolności słowa w XIX i XX wieku, red. D. Degen, G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2015, s. 215–232.

Urgacz T., Anioł ’87, Chrystus się rodzi, Baruch, Baltazar, Mongoł, Dostojewski, Psy Dżeka, „Kultura” 1987, nr 51/52.

Urgacz T., Czarny opłatek, „Kultura i Życie” 1989, nr 17.

Wojsław J., Miejsce cenzury w ocenach aparatu partyjnego w okresie politycznej konfrontacji lat 1980–1981, [w:] Nie należy dopuszczać do publikacji. Cenzura w PRL, red. G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2013, s. 195–216.

Woźniak-Łabieniec M., Obecny nieobecny: krajowa recepcja Czesława Miłosza w krytyce literackiej lat pięćdziesiątych w świetle dokumentów cenzury, Łódź 2012.

Woźniakowski J., My i oni, rozm. T. Walas, „Dekada Literacka” 1996, nr 1. Zakazane i niewygodne: ograniczanie wolności słowa od XIX do XXI wieku, red. D. Degen, G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2015.

Akty prawne

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 1975 r. w sprawie zakresu i trybu sprawowania nadzoru i kontroli przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk

Ustawa z dnia 31 lipca 1981 r. o kontroli publikacji i widowisk, Dz.U. nr 20 z 1981, poz. 99.


Published
2019-11-22


Gardocki, W. . (2019) “Censoring of Russian subjects in Polish poetry of the 1980s”, Studia Wschodniosłowiańskie, 19, pp. 21–33. doi: 10.15290/sw.2019.19.02.

Wiktor Gardocki 
Uniwersytet w BiałymstokuKatedra Badań Porównawczych i EdytorstwaZakład Badań Filologicznych nad Cenzurą PRL

                                               

 

https://orcid.org/0000-0002-3245-0650