Przestrzeń utracona i tożsamość (nie)zbudowana. Świat wspomnień jako forma terapii tożsamościowej w „Lidzie” Aleksandra Jurewicza
Aleksandra Zdanowicz
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Gdańskihttps://orcid.org/0000-0002-0493-536X
Abstrakt
W artykule zaproponowano interpretację Lidy Aleksandra Jurewicza jako utworu o kondycji pojałtańskiego przesiedleńca, który nie potrafi zakorzenić się w nowym miejscu. Drobiazgowe prześledzenie tworzonych przez Jurewicza obrazów wspomnieniowych pozwala odczytywać Lidę jako literacką próbę przepracowania traumy przesiedlenia i zdobycia spójności podmiotowej. Odwołując się do kategorii zablokowanej pamięci melancholika, opartej na traumie, wielokrotnym powtórzeniu i poczuciu rozbicia własnej tożsamości, autorka dowodzi, jak ważna jest w tym procesie dwuznaczna rola samego przypominania i spisywania wspomnień. Dowratościowują one dzieciństwo jako najważniejszy czas w życiu autora, zarazem jednak uniemożliwiają wrośnięcie w nową przestrzeń.
Słowa kluczowe:
literatura wspomnieniowa, przestrzeń, tożsamość, pamięć, traumaBibliografia
Barthes Roland (2008), Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa: Aletheia.
Bieńczyk Marek (2000), Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty (II), Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
Czapliński Przemysław (1997), Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976–1996, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Czapliński Przemysław (2001), Wzniosłe tęsknoty. Nostalgie w prozie lat dziewięćdziesiątych, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Czermińska Małgorzata (2000), Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków: Universitas.
Czermińska Małgorzata (2011), Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 183–200.
Dąbrowski Mieczysław (2011), Literatura i konteksty. Rzeczy teoretyczne, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Doubrovsky Serge (2007), Autobiografia / prawda / psychoanaliza, przeł. A. Tłuczyn, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 189–203.
Eliade Mircea (1992), Świat, miasto, dom, w: M. Eliade, Okultyzm, czary, mody kulturalne. Eseje, przeł. I. Kania, Kraków: Oficyna Literacka, s. 25–40.
Fiedler Leslie Aaron (1969), Archetyp i sygnatura, przeł. K. Stamirowska, „Pamiętnik Literacki”, nr 2, s. 247–263.
Freud Zygmunt (2007), Żałoba i melancholia, w: Z. Freud, Psychologia nieświadomości, przeł. R. Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 147–159.
Frydryczak Beata (2002), Świat jako kolekcja. Próba analizy estetycznej natury nowoczesności, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Gosk Hanna (2012), Nie – mieszkańcy, nie – miejsca. Literackie ślady powojennego osadzania się „gdzieś” ludzi „skądś”, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. H. Gosk, Kraków: Universitas, s. 193–202.
Jurewicz Aleksander (1990), Lida, Białystok: Versus.
Jurewicz Aleksander (1995), Pan Bóg nie słyszy głuchych, Gdańsk: Marabut.
Jurewicz Aleksander (1998), Każdy ma swoją prawdę, „Gazeta Wyborcza”, nr 1, s. 11.
Jurewicz Aleksander (1999), Zapiski ze stróżówki, „Kwartalnik Artystyczny” 1999, nr 3, s. 112–119.
Jurewicz Aleksander (2005), Popiół i wiatr, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Jurewicz Aleksander (2008), Dzień przed końcem świata, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Lejeune Philippe (1975), Pakt autobiograficzny, przeł. A. Labuda, „Teksty”, nr 5, s. 31–49.
Millati Piotr, Jurewicz Aleksander (2018), Głos autorski i rozmowa, oprac. K. Sosnkowska-Rama, w: Pośród nas II. Twórcy pomorscy i gdańscy. Rozmowy niedokończone, red. G. Tomaszewska i in., Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 251–264.
Ricoeur Paul (2006), Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków: Universitas.
Rogóż Lucyna (2015), Dzieciństwo po Jałcie – poetyka i aksjologia w kontekście polskiej literatury współczesnej. Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Stanisława Uliasza, Rzeszów, https://repozytorium.ur.edu.pl/bitstream/handle/item/1283/ROZPRAWA%20DOKTORSKA%20DZIECI%C5%83STWO%20PO%20JA%C5%81CIE%20LUCYNA%20ROG%C3%93%C5%BB.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Rybicka Elżbieta (2015), Sensoryczna geografia literacka, [w:] Przestrzenie geo(bio)graficzne w literaturze, red. E. Konończuk i E. Sidoruk, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 41–62.
Siewior Kinga (2018), Wielkie poruszenie. Pojałtańskie narracje migracyjne w kulturze polskiej, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN – Wydawnictwo.
Sławiński Janusz (1981), O opisie, „Teksty”, nr 1, s. 119–138.
Świeściak Alina (2010), Melancholia w poezji polskiej po 1989 roku, Kraków: Universitas.
Ubertowska Aleksandra (1993), Prawdy ruchome, „Tytuł”, nr 3, s. 51–61.
Zaleski Marek (2004), Formy pamięci, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Žižek Slavoj (2010), Melancholia i akt etyczny, przeł. M. Szuster, „Res Publica Nowa”, nr 10, s. 94–109.
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0002-0493-536X
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
