Historia historii syberyjskiego związku Anny Slepcowej i Wacława Sieroszewskiego

Zbigniew Kopeć

Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0003-4351-1137


Abstrakt

W pracy są omówione  sposoby przedstawiania w polskich opracowaniach związku  Wacława Sieroszewskiego, pisarza i etnografa,  jednego z bardziej znanych polskich zesłańców na Syberię z  Jakutką Anną Slepcową. Autor zastanawia się, z jakich powodów w polskich pracach związek jakuckiej kobiety z polskim zesłańcem jest pomijany, marginalizowany lub hiperbolizowany. Wynika to z wstrzemięźliwości samego Sieroszewskiego oraz z obecnego w kulturze tabu, które zakazywało zesłańcom związków z Rosjankami. W pracy przedstawione są również niektóre rosyjskojęzyczne prace dotyczące Sieroszewskiego, w których Anna Slepcowa jest nazywana wprost żoną Sieroszewskiego, ważnego dla Jakucji pisarza i badacza.

Słowa kluczowe:

Syberia, Jakucja, wygnańcy, tabu, kobiety, Wacław Sieroszewski

Brzozowski Stanisław (1983), Płomienie. Z papierów po Michale Kaniowskim, Warszawa: Iskry.

Chrostek Mariusz (2008), Etos dziewiętnastowiecznych zesłańców, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Cixous H´el`ene (1993), Śmiech Meduzy, przeł. A. Nasiłowska, „Teksty Drugie”, 4/5/6, s. 147–166.

Cywiński Bohdan (1971), Rodowody niepokornych, Warszawa: Biblioteka „Więzi”.

Czachowski Kazimierz (1934), Obraz współczesnej literatury polskiej 1884–1933, t. 1. Naturalizm i neoromantyzm, Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych we Lwowie.

Czachowski Kazimierz (1938), Wacław Sieroszewski. Życie i twórczość, Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych we Lwowie.

Czaplicka Maria (2013), Mój rok na Syberii, red. naukowa i wprowadzenie G. Kubica,przeł. H. Kossak-Nowocień, Toruń: Muzeum im. Marii Znamierowskiej-Pr¨ufferowej.

Giller Agaton (1867), Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi, Lipsk: F.A. Brockhaus.

Glebov Sergey (2014), Siberian Ruptures. Dilemmas of Ethnography in Imperial Situation, w: An Empire of Others: Creating Ethnographic Knowledge in Imperial Russia and the USSR, red. R. Cvetkovski Roland, A. Hofmeister, Budapest – New York: Central European University Press, s. 281–310.

Hirsch Francine (1997), The Soviet Union as a Work-in-Progress: Ethnographers and the Category Nationality in the 1926, 1937, and 1939 Censuses, „Slavic Review”, no. 2, s. 251–278.

Il’ina Olga M. (2020), Regional’nyj kontekst v prepodavanii disciplin gumanitarnogo cikla: opyt vneklassnoj raboty, „Modern Humanities Succes / Uspehi gumanitarnyh nauk”, nr 10, s. 23–26.

Ivanova Lˆudmila T. (2015), Istoriˆa povsednevnosti: odin zimnij den’ ˆakutskoj ženˆsiny v 20-e gg. XX v., http://dom-hors.ru/rus/files/arhiv zhurnala/fik/2015-6/history/ivanova.pdf [dostęp 18.07.2021].

Janik Michał (1928), Dzieje Polaków na Syberji, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Emel’ˆanov Igor’ S. (2001), Russko-ˆakutskie literaturnye svˆazi v proze (konec XIX – načalo XX v.), Novosibirsk: Nauka.

Jędrychowska Barbara (2000), Polscy zesłańcy na Syberii 1830–1883. Działalność pedagogiczna, oświatowa i kulturalna, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Kazarˆan Pavel L. (1985), Verhoˆanskaˆa rolitičeskaˆa ssylka vo vtoroj polovine XIX – načale XX v. Dissertaciˆa na poiskanie uč¨enoj stepeni kandidata istoričeskih nauk, Akademiˆa Nauk SSSR, Dal’nevostočnyj Naučnyj Centr, Institut Istorii, Arheologii i `Etnografii narodov dal’nego vostoka. Na pravah rukopisi, Vladivostok.

Kazarˆan Pavel L. (2015), Kazarˆan o mifah, ob istine i ˆakutah. (Polnyj tekst interv’ ˆu opublikovan v gazete «Naše vremˆa» 3 ot 25 ˆanvarˆa 2013 g.), https://yakutsk.bezformata.com/listnews/kazaryan-o-mifah-ob-istine-i-yakutah/9181967/ [dostęp 18.07.2021].

Kijak Aleksandra (2010), Odkrywca innej Syberii i Dalekiego Wschodu. O prozie Wacława Sieroszewskiego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Korˆakin Petr I. (2009), ˆA.O. Zaborovskij v ˆAkutskoj ssylke, „ˆAkutskij arhiv” , no. 1, s. 28–33.

Krzywicka Irena (1995), Wyznania gorszycielki, Warszawa: Czytelnik.

Krzywicki Ludwik (1958), Wspomnienia, t. 2, Warszawa: Czytelnik.

Krzywicki Ludwik (1959), Wspomnienia, t. 3, Warszawa: Czytelnik.

Kuczyński Antoni, Marczyk Mirosław [red.] (2011), Wacław Sieroszewski. Zesłaniec – etnograf – literat – polityk, Wrocław: Wydawnictwo Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego.

Kwiatek Anna (2010), Nihiliści czy romantycy? Postawy polskich socjalistów wobec małżeństwa na przełomie XIX i XX w. (do 1914 r.) w świetle pamiętników, listów i literatury pięknej, „Przegląd Historyczny”, nr 2, s. 171–196.

Lam Andrzej (1971), Wacław Sieroszewski, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria czwarta: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 4, red. J. Kulczycka-Saloni, H. Markiewicz, Z. Żabicki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Legutko Grażyna (2019), „Wyrosłam na Rosjankę...”. Historia Marii – jakuckiej córki Wacława Sieroszewskiego – w świetle jej listów od ojca i innych dokumentów, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Lion Salomon (1925), Revol ˆucionery za polˆarnym krugom, Moskva: Novaˆa Moskva.

Łotman Jurij M (1993), „Dekabrysta w życiu codziennym”, w: Semiotyka dziejów Rosji, wyb. i przeł. B. Żyłko, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, s. 254–320.

Małgowska Hanna M. (1973), Sieroszewski i Syberia, Toruń: UMK.

Miłosz Czesław (1982), Człowiek wśród skorpionów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Nikolaev Ivan (2013), ˆA soglasen s ocenkoj, čto Kazarˆan – provokator, http://uhhan.ru/news/2013-02-14-7167 [dostęp 18.07.2021].

Nowicka Ewa (2000), Polacy czy cudzoziemcy? Polacy za wschodnią granicą, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Orzeszkowa Eliza (1910), Autobiografia w listach t. 3, [b.m.].

Rodak Paweł (2005), O biografiach tych, którzy nie mają biografii, w: Biografia historiografia dawniej i dziś. Biografia nowoczesna nowoczesność biografii, red. R. Kasperowicz, E. Wolicka, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 231–245.

Rovnˆakova Lˆudmila I. (1968), Vaclav Seroševskij i ego russkie korrespondenty (po materialam neizdannoj perepiski), v: Slavˆanskie literaturnye svˆazi, red. M.P. Alekseev, Leningrad, s. 124–165.

Sadowska Ida (2007), Wśród obcych i wśród swoich. Wacława Sieroszewskiego portret wielokrotny, red. G. Legutko, Kielce: Instytut Filologii Polskiej Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego.

Savčenko I.V., Želobcova S.F. (2018), Proekt razrabotki mul’timedijnoj literaturnoj `ekskursii „Svetpolˆarnoj Zvezdy”. O žizni v ˆAkutii i naučno-literaturnom nasledii pol’skogo ssyl’nogo `etnografa XIX veka Vaclava Seroševskogo, v: Šag v buduˆsee: teoretičeskie i prikladnye issledovaniˆa sovremennoj nauki.Materialy XV Molodëžnoj Meždunarodnoj Naučno-Praktičeskoj konferencii Studentov, Aspirantov i Molodyh Uč¨enyh, 24–25 aprelˆa 2018 goda, g. Sankt-Peterburg, s. 103–106, http://otkritieinfo.ru/f/sb_shag_15_0.pdf [dostęp 18.07.2021].

Sieroszewski Andrzej (2001), Słowo i czyn. Życie i twórczość Wacława Sieroszewskiego, w: Z kraju nad Leną. Związki polsko-jakuckie dawniej i dziś, red. A. Kuczyński, Wrocław: Alta 2.

Sieroszewski Andrzej (2015), Wacława Sieroszewskiego żywot niespokojny. Z rękopisu

wydał, opracował i uzupełnił A.Z. Makowiecki, Warszawa: Iskry.

Sieroszewski Wacław (1926), Ciupasem na Syberię, Warszawa: Rój.

Sieroszewski Wacław (1929), Za kręgiem polarnym, Warszawa: Rój.

Sieroszewski Wacław (1959), Pamiętniki. Z rękopisu wydał A. Lam, w: W. Sieroszewski, Pamiętniki. Wspomnienia. Dzieła, t. 16: Varia, red. A. Lam, J. Skórnicki, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 7–520.

Sieroszewski Wacław (1961), Dwanaście lat w kraju Jakutów, w: W. Sieroszewski, Dzieła, t. 16, cz. 2: Varia, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Stepanov S.A. (1997), ˆAkutskie vospominaniˆa Vaclava Seroševskogo, v: Seroševskij Vaclav Leopol’dovič, ˆAkutskie rasskazy, povesti i vospominaniˆa, ˆAkutsk: Zdatel’skij dom Kuduk, s. 565–591.

Szymański Adam (1921), Pan Jędrzej Krawczykowski, w: A. Szymański, Szkice, Ze słowem wstępnym A. Grzymały-

-Siedleckiego, Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, s. 15–30.

Takakura Hiroki (2006), Indigenous Intellectuals and Suppressed Russian Anthropology Sakha Ethnography from the End of the Nineteenth Century to the 1930s, „Current Anthropology”, nr 6, s. 1009–1016.

Takasaeva Kyunney (2020), Jakuckie prace Wacława Sieroszewskiego i zmiany kulturowe narodu Sacha, Warszawa: Wydawnictwo DIG.

Thomson Ewa M. (2000), Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, przeł. A. Sierszulska, Kraków: Universitas.

Trynkowski Jan (2003), Kodeks etyczny zesłańca w świetle pism Agatona Gillera, „Studia Łomżyńskie”, nr 14, s. 23–30.

Walewska Cecylia (1908), Z dziejów krzywdy kobiet, Warszawa: Gebethner i Wolff.

Žondorov Anton (2013), Deputat Aleksandr Danilov hočet privleč’ istorika Pavla Kazarˆana k ugolovnoj otvetstvennosti, „Novosti ˆAkutii”, 29 ˆanvarˆa, https://news.ykt.ru/article/8260 [dostęp 18.07.2021].

Pobierz

Opublikowane
2021-12-31



Zbigniew Kopeć 
Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0003-4351-1137



Licencja

Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0  (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)

Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:

1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.