Hipermiejsce. Temporalne doświadczanie przestrzeni w „Weiserze Dawidku” Pawła Huellego

Mateusz Adam Michalski

Wydział Filologiczny. Uniwersytet Gdański

Mateusz Adam Michalski (mamichalski@icloud.com) – urodzony w 1999 roku w Gdańsku. Studiował Filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim. Obecnie student Polonistyki antropologiczno-kulturowej  na Uniwersytecie Jagiellońskim.


https://orcid.org/0000-0002-2607-7722


Abstrakt

Artykuł stanowi próbę nowego odczytania powieści Pawła Huellego Weiser Dawidek poprzez „topolekturę” (Michalski). Na podstawie studium przypadku autor artykułu proponuje wyróżnienie swoistego sposobu temporalnego doświadczania przestrzeni, które łączy w sobie klasyczne koncepcje dotyczące działania pamięci, oscylujące między przeciwstawnymi biegunami – synchronii (Heidegger, Husserl) i diachronii (Marcel, Bergson). Skonfrontowanie obu sposobów percepcji czasu – w przeświadczeniu o ich potencjale do tworzenia struktury komplementarnej – z literackim zapisem doświadczenia przestrzeni w powieści Huellego pozwala, zdaniem autora, wyłonić trzeci rodzaj temporalnego doświadczenia przestrzeni jako hipermiejsca.

Słowa kluczowe:

czas, przestrzeń, pamięć, nostalgia, hipermiejsce

Arendt Hannah (1994), Między czasem minionym a przyszłym: osiem ćwiczeń z myśli politycznej, przeł M. Godyń, P. Śpiewak, Warszawa: Fundacja Aletheia.

Attridge Derek (1992), Derrida and the Questioning of Literature, w: J. Derrida, Acts of literature, New York 1992.

Bachtin Michaił (1970), Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł N. Modzelewska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Bachtin Michaił (1974), Czas i przestrzeń w powieści, przeł. J. Faryno, „Pamiętnik Literacki”, nr 65, s. 273–311.

Bachtin Michaił (1986), Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Bauman Zygmunt (2018), Retrotopia: jak rządzi nami przeszłość, przeł. K. Lebek, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Barthes Roland (1996), Teoria tekstu, przeł. A. Milecki, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą: antologia. T. 4: Cz. 2: Literatura jako produkcja i ideologia, poststrukturalizm, badania intertekstualne, problemy syntezy historycznoliterackiej, red.

H. Markiewicz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Bergson Henri (1963), Myśl i ruch. Dusza i ciało, przeł. P. Beylin,Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Bergson Henri (2005), Ewolucja twórcza, przeł. F. Znaniecki, Kraków: Zielona Sowa.

Bergson Henri (2012), Materia i pamięć: o stosunku ciała do ducha, przeł. W. Filewicz, Kraków: Zielona Sowa.

Błoński Jan (1987), Duch powieści i wąs Stalina, „Tygodnik Powszechny”, nr 44, s. 3–4.

Boym Svetlana (2001), The Future of Nostalgia, New York: Basic Books.

Czermińska Małgorzata (2011), Słowo wstępne. Miejsca autobiograficzne Czesława Miłosza, w: Czesława Miłosza „północna strona”, red. M. Czermińska, K. Szalewska, Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, s. 5–17.

Czerwiński Grzegorz (2011), Po rozpadzie świata: O przestrzeni artystycznej w prozie Włodzimierza Odojewskiego, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.

Delaperrière Maria (2013), Miejsca pamięci czy pamięć miejsc? Kilka refleksji na temat uobecniania przeszłości w literaturze współczesnej, „Ruch Literacki”, nr 1, s. 49–61.

Foucault Michel (1968), Historia, przeł. M. Szpakowska, „Twórczość”, nr 9, s. 84–97.

Foucault Michel (2005), Inne przestrzenie, przeł. A. Rejniak-Majewska, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 117–125.

Gadamer Hans-Georg (1993), Aktualność piękna: sztuka jako gra, symbol i święto, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa: Oficyna Naukowa.

Gajewski Krzysztof (2004), „Weiser Dawidek” jako opis doświadczenia religijnego, „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 291–305.

Heidegger Martin (1994), Bycie i czas, przeł. B. Baran, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Huelle Paweł (2008), Weiser Dawidek, Warszawa: Polityka Spółdzielnia Pracy.

Husserl Edmund (2008), Idea fenomenologii, przeł. J. Sidorek, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Konończuk Elżbieta (2000), Literatura i pamięć na pograniczu kultur (Erwin Kruk – Ernst Wiechert – Johannes Bobrowski), Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Oddział w Białymstoku.

Kuik-Kalinowska Adela (2018), „Weiser Dawidek” i magia dzieciństwa. Historia i pamięć w narracji dziecka, w: O Gdańsku literackim 1945–2015: archeologie miejsca, palimpsesty historii, red. J. Mosakowski, B. Dąbrowski, R. Młynarczyk, A. Nowaczewski, Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki.

Lévinas Emmanuel (1999), Czas i to, co inne, przeł. J. Migasiński, Warszawa: Wydawnictwo KR.

Lyotard Jean-Franc¸ois (1996), Wzniosłość i awangarda, „Teksty Drugie”, nr 2/3, s. 173–189.

Marcel Gabriel (1995), Tajemnica bytu, przeł. M. Frankiewicz, Kraków: Znak.

Markowski Michał Paweł (2006), Jacques Derrida: mowa żałoby, w: Derrida – Adirred, red. D. Ulicka, Ł. Wróbel, Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.

Markowski Michał Paweł (2006), O reprezentacji, w: Kulturowa teoria literatury: główne pojęcia i problemy, red. M. P. Markowski, R. Nycz, Kraków: Universitas.

Nycz Ryszard (1994), Tropy „ja”: koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–27.

Olsen Bjørnar (2013),Wobronie rzeczy: archeologia i ontologia przedmiotów, przeł. B. Shallcross, Warszawa: Nowa Humanistyka.

Ricoeur Paul (1992), Filozofia osoby, przeł. M. Frankiewicz, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.

Sławiński Janusz (1978), Przestrzeń w literaturze: elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości, w: Przestrzeń i literatura, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska,Wrocław: Ossolineum.

Strawson Galen (2004), Against Narrativity, „Ratio”, nr 4, s. 428–452.

Rosner Katarzyna (1991), Hermeneutyka jako krytyka kultury: Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Rosset Franc¸ois (1988), Dawidek, der Weise, „Zeszyty Literackie”, nr 22, s. 123–126.

Ulicka Danuta (2001), Niektóre problemy poetyki Bachtina, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 33–58.

Wojnar Irena (1985), Bergson, Warszawa: Wiedza Powszechna.

Zaleski Marek (1996), Formy pamięci: o przedstawianiu przeszłości w polskiej literaturze współczesnej, Warszawa: Instytut Badań Literackich.

Pobierz

Opublikowane
2025-04-30



Mateusz Adam Michalski 
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Gdański

Mateusz Adam Michalski (mamichalski@icloud.com) – urodzony w 1999 roku w Gdańsku. Studiował Filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim. Obecnie student Polonistyki antropologiczno-kulturowej  na Uniwersytecie Jagiellońskim.

https://orcid.org/0000-0002-2607-7722


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0  (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)

Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:

1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.