Od narcystycznej identyfikacji do zdystansowanej uważności: refokalizacja w apokryficznych ekfrazach i ekfrastycznych apokryfach Rembrandtowskiej „Lekcji anatomii doktora Tulpa”
Abstrakt
The paper presents the strategy of refocalization in apocryphal ekphrases and ekphrastic apocrypha, and more specifically, the shift from the perspective that dominates the original painting into the perspective and narrative that are valid in the literary text(s) inspired by this painting. The precise subject of this study are works related to Rembrandt’s The Anatomy Lesson of Dr. Nicolaes Tulp – Jacek Dehnel’s Po wyjściu malarza, Jacek Kaczmarski’s Lekcja anatomii (według Rembrandta), Nina Siegal’s Anatomy Lesson and a fragment of the W.G. Seblad’s novel The Rings of Saturn.
Słowa kluczowe:
refocalization, ekphrasis, apocryphon, painting, literatureBibliografia
A Corpus of Rembrandt Paintings II. 1631–1634 (1986), Dordrecht: Martinus Nijhoff
Publishers.
Bal Mieke (2012), Fokalizacja, w: M. Bal, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji,
przeł. zesp. pod red. E. Kraskowskiej i E. Rajewskiej, Kraków: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 147–148.
Bieszczadowski Mikołaj (1978), Lekcja anatomii, „Poezja”, nr 9, s. 7–8.
Browne Thomas (1683), Museum Clausum Or Bibliotheca Abscondita: Containing Some
Remarkable Books, Antiquities, Pictures and Rarities of Several Kinds, Scarce or Never
Seen by AnyMan Now Living, [online] http://penelope.uchicago.edu/misctracts/
museum.html [dostęp 17.06.2019].
Burzyńska Anna (2015), Człowiek wywrócony na drugą stronę. „Lekcja anatomii” Tadeusza
Kantora, „Konteksty”, nr 1–2, s. 366–372.
Dam´asio António (2005), W poszukiwaniu Spinozy. Radość, smutek i czujący mózg, przeł.
J. Szczepański, Poznań: Rebis.
Dehnel Jacek (2006), Wiersze (1999–2004), Warszawa: Lampa i Iskra Boża.
Descartes Ren´e (1918), Rozprawa o metodzie, przeł. T. Boy-Żeleński, Fundacja Nowoczesna
Polska [online] https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/rozprawa-ometodzie.
pdf.
Dynkowska Julia (2016), Refocalization as a Strategy of Apocryphal Rewriting, „Zagadnienia
Rodzajów Literackich”, t. 59, z. 1, s. 63–79.
Dziadek Adam (2011), Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji
współczesnej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Edmiston William (1989), Focalization and the First-Person Narrator: A Revision of the
Theory, „Poetics Today”, vol. 10, nr 4, s. 729–744.
Genette G´erard (2014), Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, przeł. T. Stróżyński,
A. Milecki, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Ijpma Frank F. A. i in. (2006), „The Anatomy Lesson of Dr. Nicolaes Tulp” by Rembrandt
(1632): A Comparison of the Painting With a Dissected Left Forearm of a Dutch Male
Cadaver, „The Journal of Hand Surgery”, 6, s. 882–891.
Jenkins Henry (2013), TenWays to Rewrite Television Show, w: Textual Poachers: Television
Fans and Participatory Culture, New York: Routledge, s. 162–177.
Kaczmarski Jacek (2017), Lekcja anatomii doktora Tulpa (wg obrazu Rembrandta),
w: J. Kaczmarski, Między nami. Wiersze zebrane, Warszawa: Prószyński i s-ka,
s. 532–533.
Kończal Katarzyna (2017), Sygnatury Seblada. Zwierzęta – widma – ruiny, Poznań,
https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/19273, [dostęp 19.05.2019].
Korsmeyer Carolyn (2008), Gender w estetyce. Wprowadzenie, przeł. A. Nacher, Kraków:
Universitas.
Kristeva Julia (2007), Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Falski, Kraków: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kurkiewicz Juliusz (2009), Pierścienie bez Nibelungów, „Gazeta Wyborcza”, 6 stycznia,
http://wyborcza.pl/1,75410,6124035,Pierscienie bez Nibelungow.html [dostęp
05.2019].
La Casa de Leticia i in., Historia sztuki, t. 8 Barok, przeł. B. Rębosz, R. Sasor, red.
D. Fedor, Kraków: Marketing Room Poland.
Leociak Jacek (2005), Spotkanie z trupem: sekcja zwłok, „Konteksty”, nr 1, s. 88–104.
Lisak-Gębala Dobrawa (2016), Wizualne odskocznie. Wokół współczesnej polskiej eseistyki
o malarstwie i fotografii, Kraków: Universitas.
Mandressi Rafael (2011), Sekcje zwłok i anatomia, w: Historia ciała, t. 1: Od renesansu do
oświecenia, red. G. Vigarello, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria,
s. 283–304.
Masłoń Sławomir (2016), W.G. Sebald czuje. Melancholiczny zawrót głowy, „Teksty Drugie”,
nr 5, s. 240–256.
Miano Sarah Emily (2007), Samotnik z ulicy Rosengracht, przeł. B. Długajczyk, Wrocław:
Wydawnictwo Dolnośląskie.
Michera Wojciech (2010), Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu, Warszawa:
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Mitchell Dolores (1994), Rembrandt’s „The Anatomy Lesson of Dr. Tulp”: A Sinner among
the Righteous, „Artibus et Historiae”, nr 30, z. 15, s. 145–156.
Mrozewicz Anna Estera (2010), Śladami ekfraz. Duńscy pisarze współcześni wobec sztuk
wizualnych, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Porter Roy, Vigarello Georges (2011), Ciało, zdrowie i choroby, w: Historia ciała, t. 1:
Od renesansu do oświecenia, red. G. Vigarello, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk:
Słowo/obraz terytoria, s. 405–411.
Rembowska-Płuciennik Magdalena (2007), W cudzej skórze. Fokalizacja zmysłowa a literackie
reprezentacje doświadczeń sensualnych, w: Literackie reprezentacje doświadczenia,
red. W. Bolecki, E. Nawrocka, Warszawa: IBL PAN, s. 51–67.
Rimmon-Kenan Shlomith (1983), Text: Focalization, w: Narrative Fiction: Contemporary
Poetics, London – New York: Routledge, s. 71–85.
Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach
literackich, Kraków: Universitas.
Sawday Jonathan (1996), The Body Emblazoned: Dissection and the Human Body in Renaissance
Culture, New York: Routledge.
Schupbach William (1982), The Paradox of Rembrandt’s Anatomy of Dr. Tulp, „Medical
History” (supplement), nr 2.
Sebald Winfried Georg (2009), Pierścienie Saturna, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa:
W.A.B.
Siegal Nina (2016), Lekcja anatomii, przeł. G. i A. Gomola, Kraków: WAM, s. 89.
Słodczyk Rozalia (2020), Ekfraza, hypotypoza, przekład. Interferencje literatury i malarstwa
w prozie włoskiej i eseistyce polskiej XX wieku, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Smilevski Goce (2005), Rozmowa ze Spinozą. Powieść-pajęczyna, przeł. H. Karpińska,
Warszawa: Oficyna 21.
Smith Zadie (2006), O pięknie, przeł. Z. Batko, Kraków: Znak.
Soanes Catherine, Stevenson Angus [eds.] (2010), Oxford Dictionary of English. Second
Edition, revised [ebook], Oxford: Oxford University Press.
Szajnert Danuta (2011), Dywersyjny potencjał apokryfu, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”,
t. 54, z. 2, s. 357–371.
Szajnert Danuta (2014), Apokryf literacki, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 57,
z. 2, s. 203–215.
Szajnert Danuta (2016), Czerwony ledykant Spinozy – apokryficzne sceny z życia filozofa
(Zbigniew Herbert i Goce Smilevski), w: Komunikacja międzykulturowa. Przekład/
komparatystyka/teoria i historia literatury, red. M. Gawlak, A. Świeściak, Katowice:
Śląsk, s. 285–306.
ŚniedziewskaMagdalena (2014), Siedemnastowieczne malarstwo holenderskie w literaturze
polskiej po 1918 roku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja
Kopernika.
Wieczorkiewicz Anna (2000), Muzeum ludzkich ciał. Anatomia spojrzenia, Gdańsk:
Słowo/obraz terytoria.
Wileńska Katarzyna, Kidzińska Małgorzata, Kucharzewski Marek (2011), Lekcje anatomii
w obrazach mistrzów holenderskich epoki Renesansu, „Annales Academiae Medicae
Silesiensis”, nr 3, s. 71–76.
Ziemba Antoni (2014), Obrazy śmierci – i życia. Konterfekty zmarłych, „Konteksty”,
nr 3–4, s. 161–172.
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
