„To jest weryfikacja rzeczywistości”. Narracja drugoosobowa w fantastyce naukowej
Mariusz Leś
Abstrakt
Artykuł zawiera analizę funkcji narracji drugoosobowej w wybranych utworach fantastycznonaukowych. Szczególne predyspozycje tego eksperymentalnego typu narracji do zacierania granicy między światem fikcyjnym a pozafikcyjnym oraz do wzmacniania empatycznej postawy odbiorcy pociągają za sobą wyzwania, którym próbowali sprostać autorzy analizowanych utworów. Jak wynika z artykułu, połączenie możliwości pogłębienia psychologizacji fikcyjnych postaci z komplikacją ontologicznej hierarchii światów i podważaniem ich stabilności prowadzi do interesujących efektów. Wśród nich najbardziej obiecująca wydaje się potencjalność wzmocnienia znaczeń wynikających z konfrontacji światów podmiotowych ze światami pojmowanymi jako areny działania postaci.
Słowa kluczowe:
science fiction, narracja drugoosobowa, postać literacka, światostwórstwoBibliografia
Aldiss Brian W. (1993), Biedny mały wojownik, przeł. Z. Zych, w: Isaac Asimov przedstawia najlepsze opowiadania science fiction, Kielce: ART.
Bell Alice, Ensslin Astrid (2011), „I know what it was. You know what it was”: Second-Person Narration in Hypertext Fiction, „Narrative”, nr 3, s. 311–329.
Bielik-Robson Agata (2004), Słowo i trauma: czas, narracja, tożsamość, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 23–34.
Błaszkowska-Nawrocka Marta (2022), „Ty jesteś tym”. Rola narracji drugoosobowej w powieści Pawła Palińskiego Polaroidy z zagłady, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z. 4, s. 113–124.
Booth Wayne C. (1983), The Rhetoric of Fiction. Second Edition, Chicago–London: The University of Chicago Press.
Bostrom Nick [Niklas Bostr ¨om] (2003), Are We Living in a Computer Simulation?, „Philosophical Quarterly”, nr 2, s. 243–255.
Brin David (2000), Reality Check, „Nature” 16 marca, s. 229.
Butor Michel (1960), Przemiana, przeł. I. Wieczorkiewicz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Calvino Italo (1989), Jeśli zimową nocą podróżny, przeł. A. Wasilewska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Card Orson Scott (1990), How to Write Science Fiction and Fantasy, London: Writer’s Digest Books.
del Rey Lester (1951), ...And it Comes Out Here, „Galaxy Science Fiction”, nr 2, s. 62–74.
Dukaj Jacek (2000), Katedra, w: J. Dukaj, W kraju niewiernych, Warszawa: SuperNowa, s. 395–447.
Dukaj Jacek (2010), Stworzenie świata jako gałąź sztuki, „Tygodnik Powszechny”, nr 6.
Dukaj Jacek (2010), Szkoła, w: J. Dukaj, Król bólu, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 355–420.
Dullstein Monika (2012), The Second Person in the Theory of Mind Debate, „The Review of Philosophy and Psychology”, nr 3, s. 231–248.
Fludernik Monika (1994), Introduction: Second-Person Narrative and Related Issues, „Style”, nr 3, s. 281–311.
Fludernik Monika (1994), Second-Person Narrative As a Test Case for Narratology: The Limits of Realism, „Style”, nr 3, s. 445–479.
Fludernik Monika (1994), Second-Person Narrative: A Bibliography, „Style”, nr 4, s. 525–548.
Fludernik Monika (2003), Scene Shift, Metalepsis, and the Metaleptic Mode, „Style”, nr 4, s. 382–400.
Fludernik Monika (2009), An Introduction to Narratology, London–New York: Routledge.
Gerrold David (2001), Worlds of Wonder and Fantasy, Cincinnati:Writer’s Digest Books.
Haynes Roslynn D. (2016), Bringing Science into Fiction, „Zeitschrift f ¨ur Anglistik und Amerikanistik”, nr 2, s. 127–148.
Herman David (2002), Story Logic: Problems and Possibilities of Narrative, Lincoln: University of Nebraska Press.
Herman David (2004), Toward a Transmedial Narratology, w: Narrative Across Media: The Languages of Storytelling, red. M.-L. Ryan, Lincoln–London: University of Nebraska Press, s. 47–75.
Horowitz Mardi J. (2012), Self-Identity Theory and Research Methods, „Journal of Research Practice”, nr 2, s. 1–11.
Iliopoulou Evgenia (2019), Because of You: Understanding Second-Person Storytelling, Bielefeld: transcript Verlag.
Kacandes Irene (1993), Are you in the text?: The „literary performative” in postmodernist fiction, „Text and Performance Quarterly”, nr 4, s. 139–153.
Kacandes Irene (1994), Narrative Apostrophe: Reading, Rhetoric, Resistance in Michel Butor’s La modification and Julio Cort´azar’s Graffiti, „Style”, nr 3, s. 329–349.
Kacandes Irene (2001), Talk Fiction. Literature and the Talk-Explosion, Lincoln: University of Nebraska Press.
Kaniewska Bogumiła (1997), Świat w granicach „Ja”. O narracji pierwszoosobowej, Poznań: Wydawnictwo UAM.
Keen Suzanne (2007), Empathy and the Novel, Oxford: Oxford UP.
Korte Barbara (1987), Das Du im Erz¨ahltext. Kommunikationsorientierte Betrachtungen zu einer vielgebrauchten Form, „Poetica”, s. 169–189.
Leman Bob (1984), Instructions, „The Magazine of Fantasy and Science Fiction”, nr 9, s. 79–86.
Malina Debra (2002), Breaking the Frame: Metalepsis and the Construction of the Subject, Columbus: The Ohio State UP.
McHale Brian (1993), Postmodernist Fiction, London: Routledge.
Mildorf Jarmila (2012), Second-Person Narration in Literary and Conversational Storytelling, „StoryWorlds”, s. 75–98.
Mittelmark Howard, Newman Sandra (2008), How Not to Write a Novel, New York: Penguin Books.
Oleś Piotr K. (2012), Dialogowe Ja: zarys teorii, inspiracje badawcze, ciekawsze wyniki, w: Dialog z samym sobą, red. P.K. Oleś, M. Puchalska-Wasyl, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 143–171.
Paliński Paweł (2014), Polaroidy z zagłady, Warszawa: Powergraph.
Parker Joshua (2018), Placements and Functions of Brief Second-Person Passages in Fiction, w: Pronouns in Literature: Positions and Perspectives in Language, red. A. Gibbons, A. Macrae, London: Palgrave Macmillan, s. 97–112.
Parker Joshua (2022), Making Unstrange: Theory and Second-Person Fiction, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, nr 4, s. 51–67.
Pope Marcel Cornis (1994), From Cultural Provocation to Narrative Cooperation: Innovative Uses of the Second Person in Raymond Federman’s Fiction, „Style”, nr 3, s. 411–431.
Rembowska-Płuciennik Magdalena (2012), Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku, Toruń: Wydawnictwo UMK.
Rembowska-Płuciennik Magdalena (2017), O przechodzeniu na ty... Narracja diadyczna wśród literackich reprezentacji świadomości bohatera, w: (W) sieci modernizmu. Historia literatury – poetyka – krytyka. Prace ofiarowane Włodzimierzowi Boleckiemu, red. A. Kluba, M. Rembowska-Płuciennik, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, s. 249–264.
Rembowska-Płuciennik Magdalena (2022), O narracji w drugiej osobie – enaktywnie, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 54–70.
Richardson Brian (2006), Unnatural Voices: Extreme Narration in Modern and Contemporary Fiction, Columbus: Ohio State UP.
Ryan Marie-Laure (2001), Narrative as Virtual Reality: Immersion and Interactivity in Electronic Media, Baltimore: Johns Hopkins UP.
Schofield Dennis (1997), Beyond The Brain of Katherine Mansfield: The Radical Potentials and Recuperations of Second-Person Narrative, „Style”, nr 1, s. 96–117.
Silverberg Robert (2009), Other Spaces, Other Times: A Life Spent in the Future, New York: NonStop Press.
Sorlin Sandrine (2022), The Stylistic of ‘You’, Cambridge: Cambridge UP.
Trzebiński Jerzy (2002), Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, w: Narracja jako sposób rozumienia świata, red. J. Trzebiński, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 17–42.
Tuttle Lisa (2005), Writing Fantasy and Science Fiction, wyd. drugie, London: A&C Black.
Wolfe Gene (1980), The Island of Doctor Death and Other Stories, w: G. Wolfe, The Island of Doctor Death and Other Stories and Other Stories, New York: Tom Doherty Associates, s. 11–25.
Wolfe Gene (1988), Wyspa doktora Śmierci i inne opowiadania, przeł. A. Nakoniecznik, w: Droga do science fiction: od dzisiaj do wieczności, red. J. Gunn, Warszawa: Alfa.
Zell Ethan, Warriner Amy Beth, Albarrac´ın Dolores (2012), Splitting of the mind: When the you I talk to is me and needs commands, „Social Psychological and Personality Science” 2012, nr 3, s. 494–455.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
