Warszawski cwaniak. Komizm, humor i ironia w „Złym” Leopolda Tyrmanda
Piotr Prachnio
Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa. Uniwersytet w Siedlcachhttps://orcid.org/0000-0003-1630-3084
Abstrakt
Artykuł bada rolę komizmu, humoru i ironii w Złym Leopolda Tyrmanda. W pracy uszeregowano relacje między tymi zjawiskami i odnoszącymi się do nich pojęciami, a następnie rozpatrzono w ich perspektywie strukturę narracyjną utworu, w której wyodrębniono komizm pochodzący od opowiadacza oraz ten, mający związek z postaciami. Autor dowodzi tezy, że Tyrmand nawiązuje do mitu warszawskiego cwaniaka i na jego podobieństwo konstruuje narratora powieści, który jest zarazem z wewnątrz miasta i zna stołeczny półświatek. Komizm w Złym zasadza się na przesiąknięciu świata przedstawionego jego kpiarsko-ironicznym spojrzeniem oraz obecności w tymże świecie wielu innych wyczulonych na komiczne bodźce postaci. W tym drugim kontekście na szczególną uwagę zasługuje rozpoznane w artykule zjawisko indywidualizacji przez humor, które obejmuje zarówno poszczególnych bohaterów, jak również warstwy społeczne, z jakich się oni wywodzą.
Słowa kluczowe:
humor, ironia, charakter komiczny, miasto, WarszawaBibliografia
Bain Alexander (1985), The Emotnions and the Will, London: Longmans, Green and Co.
Buttler Danuta (1968), Polski dowcip językowy, Warszawa: PWN.
Bystroń Jan (1960), Komizm, Wrocław: Ossolineum.
Doktór Roman (2002), Komizm w Panu Podstolim, „Roczniki Humanistyczne”, z. 1, s. 5–26.
Dziemidok Bohdan (1967), O komizmie, Warszawa: Książka i Wiedza.
Iwasiów Inga (2000), Opowieść i milczenie. O prozie Leopolda Tyrmanda, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Karpowicz Agnieszka, Kubkowski Piotr, Pessel Włodzimierz, Piotrowski Igor [red.] (2015), Ceglane ciało, gorący oddech. Warszawa Leopolda Tyrmanda, Warszawa: Lampa i Iskra Boża.
Muecke David Steven (1986), Ironia: podstawowe klasyfikacje, przeł. G. Cendrowska, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 243–263.
Prachnio Piotr (2022), Miasto potencjalne. Warszawa w latach 1945–1980 w wybranych utworach prozy polskiej, Kraków: Instytut Literatury.
Puzyna Konstanty (1960), To, co teatralne, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Tyrmand Leopold (1955), Zły, Warszawa: Czytelnik.
Tyrmand Leopold (2011), Dziennik 1954. Wersja oryginalna, Warszawa: Wydawnictwo MG.
Woźniewska-Działak Magdalena [red.] (2020), Leopold Tyrmand – pisarz, człowiek spektaklu, świadek epoki, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Wyka Kazimierz (1948), Tragiczność, drwina i realizm, w: K. Wyka, Pogranicze powieści, Kraków: Wydawnictwo M. Kot, s. 7–35.
Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa. Uniwersytet w Siedlcach https://orcid.org/0000-0003-1630-3084
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
