Między wzniosłością a niesamowitością. Krajobraz w sekwencjach tytułowych współczesnych seriali kryminalnych
Abstrakt
Przedmiotem refleksji w artykule są sekwencje tytułowe trzech seriali noir rozgrywających się w zimowej scenerii [W pułapce, Fortitude oraz Zło jest zaraźliwe]. We współczesnych serialach sekwencje te często pełnią funkcję znaku rozpoznawczego. Niejednokrotnie uznawane są za osobne dzieła sztuki wizualnej. Co ciekawe, seriale kryminalne, zwłaszcza te spod znaku noir, czynią kluczowym składnikiem czołówek nie bohatera czy wybrane wątki intrygi, lecz krajobraz. Jest on elementem zdolnym ewokować jego specyfikę oraz posiadającym walory wykraczające poza picturesque. Semantycznie nośny w tym wypadku bywa nie tyle krajobraz miejski, ikoniczny dla klasycznego kina czarnego, co pejzaż przyrodniczy, eksponujący dziką naturę. W filozofii [Kant, Burke, Freud], jak i tradycji malarskiej [zwłaszcza romantycznej] taki krajobraz łączony jest ze wzniosłością [ang. sublime] oraz niesamowitością [niem. unheimlich]. Zastosowana przez autorkę analiza neofromalna służy pokazaniu, jak wyżej wymienione kategorie estetyczne przypisywane krajobrazom przyrodniczym są w nich konstruowane za pomocą filmowych środków stylistycznych.
Słowa kluczowe:
niesamowite, seriale jakościowe, film noir, sekwencje tyułowe, krajobraz, wzniosłeBibliografia
Bachmann Anne (2017), Nordic Landscape Discourse in Scandinavian Silent Cinema: “Morænen”, Nature, and National Characters, https://www.kosmorama.org/en/kosmorama/artikler/nordic-landscape-discourse-scandinavian-silent-cinemamoraenen-
nature-and [dostęp 20.07.2024].
Bachmann-Medick Doris (2012), Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Badley Linda, Nestingen Andrew, Seppälä Jaakko [red.] (2020) Nordic Noir, Adaptation, Appropriation, Palgrave Macmillan.
Borowiecki Artur (2019), Neoserial, serial premium czy post soap opera? W poszukiwaniu wyznaczników dla seriali nowej generacji, „Images”, vol. 25, no 34, s. 163–171.
Cardwell Sarah (2001), Czy telewizja jakościowa jest dobra? Różnice gatunkowe, oceny oraz kłopotliwa kwestia krytycznego osądu, w: Zmierzch telewizji? Przemiany medium. Antologia, red. T. Bielak, M. Filiciak, G. Ptaszek,Warszawa:Wydawnictwo Naukowe
Scholar, s. 128–157.
Crowther Paul (1996), Critical Esthetic and Postmodernism, Oxford: Clarendon Press Publication.
Davision Annette, The show starts here: viewers’ interactions with recent television serials’ main title sequences, „SoundEffects” 2013, nr 3 (1+2), s. 7–22.
Demkowicz-Dobrzańska Krystyna (2013), Kategoria wzniosłości w malarstwie Caspara Davida Friedricha, „Colloquium” nr 3, s. 99–120.
Drabarczyk vel Grabarczyk Paweł (2019), Oscylacje w mroku. Między niesamowitym a wzniosłym, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 199–216.
Fahlenbrach Kathrin, Flueckiger Barbara (2014), Immersive Entryways into Televisual Worlds Affective and Aesthetic Functions of Title Sequences in Quality Series, „Projections”, nr 8 (1), s. 83–104.
Freud Zygmunt (1997), Niesamowite, w: Z. Freud, Pisma psychologiczne, przeł. R. Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 233–262.
Frydryczak Beata (2013), Od estetyki picturesque od doświadczenia topograficznego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Hansen Kim Toft, Waade Anne Marit (2017), Locating Nordic Noir. From Beck to The Bridge, b.m.w.: Palgrave Macmillan, https://www.behance.net/gallery/23811233/FORTITUDE-titles [dostęp 25.07.2024].
Juchniewicz Natalia (2017), Od estetyki, przez technikę, do sztuki awangardowej – Kantowska wzniosłość a panowanie człowieka nad przyrodą według Georga W. F. Hegla i Karola Marksa, „Estetyka i Krytyka. The Polish Journal of Esthetic”, nr 46(3), s. 27–43.
Kisilowska-Szurmińska Małgorzata, Jupowicz-Ginalska Anna, Szurmiński Łukasz (2023), Binge-watching jako interdyscyplinarne pole badawcze, „Media–Kultura–Komunikacja Społeczna”, nr 19, s. 77–95.
Kościesza Iwona (2012), Sublime (w) historii. Wzniosłość jako narzędzie i przedmiot badań, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2, s. 115–137.
Lesser Wendy (2020), Scandinavian Noir. In the Pursuit of a Mystery, New York: Farrar, Straus and Giroux.
Lotz Amanda D. (2015), The Television Will Be Revolutionized, New York–Londyn: New York University.
Lyotard Jean-Franc¸ois (1994), Lessons on the Analytic Sublime, przeł. E. Rottenberg, Stanford: Stanford University Press 1994.
Michell William John Thomas (2013), Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłość obrazów, przeł. Ł. Zaręba, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Mitchell Jon P., Petty Karis Jade (2020), The Uncanny Landscape: Introduction, „Material Religion”, nr 16 (4), s. 401–409.
Pawlik Robert (2015), Symbol: od estetyki do socjologii, „Stan Rzeczy”, nr 1 (8), s. 9–15.
Płuciennik Jarosław (2000), Retoryka wzniosłości w dziele literackim, Kraków: Universitas.
Re Valentina (2016), From Saul Bass to participatory culture: Opening title sequences in contemporary television series, „European Journal of Media Studies”, no 5(1), s. 149–175.
Royle Nicholas (2014), Niesamowite, przeł. M. Choptiany, „autoportret”, nr 4(47), s. 17–26.
Spicer Andrew (2002), Film Noir, London: Routledge.
Szmidt Olga (2017), Dlaczego obejrzałam wszystkie odcinki islandzkiego serialu „W pułapce”, „Czas Kultury”, https://czaskultury.pl/czytanki/dlaczego-obejrzalamwszystkie-odcinki-islandzkiego-serialu-w-pulapce/ [dostęp 21.07.2024].
Trapped. A discussion with Director and Photographer Börkur Sigþórsson, https://www.artofthetitle.com/title/trapped/ [dostęp 23.07.2024].
Werner Gabriele (2014), Nie każdy zwrot ku obrazowemu oznacza to samo, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/gabriele-werner-obrazcialo/ [dostęp 29.07.2024].
Wilczyński Marek (1993), Postmodernistyczna wzniosłość: Derrida i Lyotard, w: Inspiracje postmodernistyczne w humanistyce. Poznańskie Studia z Filozofii Nauki 13, red. A. Jamroziakowa, Warszaw–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 167–187.
Włodek Patrycja (2017), Cold-noir, Czarny kryminał i Skandynawia, „Panoptikum”, nr 17 (24), s. 126–143.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
