„Oswajanie” i „nieswojość”. Krajobraz do opowiedzenia
Małgorzata Mikołajczak
Wdział Humanistyczny. Uniwersytet Zielonogórskihttps://orcid.org/0000-0002-7570-581X
Abstrakt
Artykuł dotyczy sposobu „oswajania” krajobrazu kulturowego tzw. Ziem Odzyskanych po roku 1945 i współcześnie. Autorka zestawia rozpoznanie Jacka Kolbuszewskiego, który w artykule pt. Oswajanie krajobrazu kulturowego. Z problematyki integracji kulturowej na Ziemiach Odzyskanych (1988) stwierdza, że proces integracji został pomyślnie zakończony w drugiej połowie lat 50. XX wieku, z opinią Olgi Tokarczuk, której esej pt. Bezimienny krajobraz (zamieszczony w książce pt. Nieswojość, 2019) przeczy tezie o udanej adaptacji na „poniemieckich” terenach. Zdaniem Tokarczuk, warunkiem takiej adaptacji jest uznanie zamieszkiwanej przestrzeni za własną, co dokonuje się dzięki nadawaniu nazw „bezimiennemu krajobrazowi” i opowieściom o miejscu. Z tym stanowiskiem współbrzmi koncepcja krajobrazu kulturowego Christophera Tilley’a, kładąca nacisk na związki między narracjami i przestrzenią. W nawiązaniu do tej koncepcji i na przykładzie reportażu Filipa Springera oraz powieści Krzysztofa Fedorowicza Autorka pokazuje, jak literatura współczesna, dotycząca Dolnego Śląska, buduje więź z miejscem i oswaja „poniemiecki” krajobraz na nowych zasadach.
Słowa kluczowe:
krajobraz, oswajanie, nieswojość, Ziemie Odzyskane, literatura współczesnaBibliografia
Fedorowicz Krzysztof (2020), Zaświaty. Opowieści o nieprzemijaniu, Kraków: Wysoki Zamek.
Heidegger Martin (1974), Budować, mieszkać, myśleć, przeł. K. Michalski, „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja”, nr 6, s. 137–152.
Kolbuszewski Jacek (1988), Oswajanie krajobrazu. Z problematyki integracji kulturowej na Ziemiach Odzyskanych, w: Symbolika regionów. Studia etnologiczno-folklorystyczne, red. D. Simonides, Opole: Instytut Śląski w Opolu, s. 67–82.
Leśniakowska Marta (2019), Taki pejzaż. Fenomenologia fotograficznej weduty, w: Nieswojość, red. A. Pankiewicz, M. Przybyłko, Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, s. 139–149.
Sakson Andrzej (2020), Specyfika przemian społecznych na Ziemiach Nowych, w: A. Sakson, Nowe społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych (1945–2020), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa.
Sendyka Roma (2015), Krajobrazy (nie)pamięci: dekonstrukcja krajobrazu kulturowego, w: Więcej niż obraz, red. E. Wilk, A. Nacher, M. Zdrodowska, E. Twardoch i M. Gulik, Gdańsk: WN Katedra.
Springer Filip (2014), Mein Gott, jak pięknie, Kraków: Karakter.
Sztyber Radosław (2022), „Tu, czyli tam”. O czasie i szacunku (wybrane aspekty prozy Krzysztofa Fedorowicza), w: Prace aksjologiczne. Język – literatura – kultura, t. 3, red. M. Kaczor, P. Kładoczny, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 377–399.
Tilley Christopher (2014), Praktykowanie krajobrazu (fragment z Fenomenologii krajobrazu), tłum. D. Stadnik, w: Krajobrazy. Antologia tekstów, teksty zebrały, opracowały i komentarzem opatrzyły B. Frydryczak i D. Angutek, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 411–422.
Tokarczuk Olga (2019), Bezimienny krajobraz, w: Nieswojość, red. A. Pankiewicz, M. Przybyłko, Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, s. 173–180.
Wdział Humanistyczny. Uniwersytet Zielonogórski https://orcid.org/0000-0002-7570-581X
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
