Inne światy? Krajobrazy i kosmobrazy w serialu Planety (2019)
Magdalena Kempna-Pieniążek
Instytut Nauk o Kulturze. Uniwersytet Śląski w Katowicachhttps://orcid.org/0000-0002-2569-5596
Abstrakt
Autorka artykułu przygląda się szczególnej relacji zachodzącej w serialu BBC Planety (2019) między ziemskimi krajobrazami i kosmobrazami rozumianymi jako szczególny typ krajobrazu kulturowego. Stosowane przez twórców serii strategie pejzażowe są rozpatrywane w kontekście teorii filmowych pejzaży oraz wybranych nurtów astroculture studies. Autorka postrzega Planety jako przykład efektywnego wykorzystania ziemskich krajobrazów w procesie symbolicznego terraformowania wybranych obiektów Układu Słonecznego. Głównymi argumentami na rzecz takiej tezy są trzy charakterystyczne strategie obecne w serialu: konstruowanie pejzażu wertykalnego, zestawianie naturalnych ziemskich krajobrazów z komputerowo generowanymi kosmobrazami oraz mobilizowanie estetyki wzniosłości wraz z jej antropocentrycznym sztafażem.
Słowa kluczowe:
space documentary, kosmobrazy, BBC – seriale popularnonaukowe, wzniosłość, krajobraz kulturowyBibliografia
Boczkowska Kornelia (2017), The Homely Sublime in Space Science Documentary Film: Domesticating the Feeling of Homelessness in Carl Sagan’s „Cosmos” and Its Sequel, „Kultura Popularna”, nr 4, s. 24–34.
Bradbury Ray (1986), Luty 2003. Przerwa, w: R. Brandbury, Kroniki marsjańskie, przeł. A. Kaska, Warszawa: Iskry, s. 85.
Conley Tom (2007), Cartographic Cinema, Minneapolis – London: University of Minnesota Press.
Copik Ilona (2017), Topografie i krajobrazy. Filmowy Śląsk, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Cox Brian, Cohen Andrew (2018), Ukryte siły natury, przeł. R. Kosarzycki, Kraków: Copernicus Centrer Press.
Cox Brian, Cohen Andrew (2024), Człowiek i wszechświat, przeł. L. Lamża, Kraków: Copernicus Center Press.
Dickens Peter, Ormrod James S. (2007), Cosmic Society. Towards a sociology of the universe, London–New York: Routledge.
Dunnett Oliver (2023), The Spaces of Outer Space, w: The Routledge Handbook of Social Studies of Outer Space, red. J.F. Salazar, A. Gorman, London–New York: Routledge, s. 84–95.
Frydryczak Beata (2013), Krajobraz. Od estetyki the picturesque do doświadczenia topograficznego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Frydryczak Beata (2014), O dwóch sensach krajobrazu, w: Krajobraz kulturowy, red. B. Frydryczak, M. Ciesielski, Poznań:Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 15–41.
Frydryczak Beata, Angutek Dorota (2014), Od krajobrazu naturalnego do krajobrazu kulturowego. Wprowadzenie, w: Krajobrazy. Antologia tekstów, red. B. Frydryczak, D. Angutek, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 7–19.
Geppert Alexander C.T. (2012), European Astrofuturism, Cosmic Provincialism: Historicizing the Space Age, w: Imagining Outer Space. European Astroculture in the Twentieth Century, red. A.C.T. Geppert, New York: Palgrave Mcmillan, s. 4–24.
Gorman Alice (2005), The Cultural Landscape of Interplanetary Space, „Journal of Social Archaeology”, vol. 5, no 1, s. 85–107.
Jefries Michael (2003), BBC Natural History versus Science Paradigms, „Science as Culture”, t. 12, nr 4, s. 528–543.
Kessler Elizabeth A. (2012), Picturing the Cosmos. Hubble Space Telescope Images and the Astronomical Sublime, Minneapolis – London: University of Minnesota Press.
Kita Barbara (2016), Pejzaż refleksyjny, w: Przestrzeń w kulturze współczesnej, red. D. Mazur, B. Morzyńska-Wrzosek, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 337–347.
Kita Barbara (2017), Pejzaż za oknem. Europejskie widokówki filmowe – wprowadzenie, w: Filmowe pejzaże Europy, red. B. Kita, M. Kempna-Pieniążek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 7–25.
Koch Natalie (2021), Whose Apocalypse? Biosphere 2 and the Spectacle of Settler Science in the Desert, „Geoforum”, nr 124, s. 36–45.
Louson Eleanor (2018), Taking Spectacle Seriously: Wildlife Film and the Legacy of Natural History Display, „Science in Contexts”, no 1, s. 15–38.
Messeri Lisa (2016), Placing Outer Space. An Earthly Ethnography of Other Worlds, Durham–London: Duke Univeristy Press.
Messeri Lisa (2017), Resonant Worlds: Cultivating Proximal Encounters in Planetary Science, „American Ethnologist”, vol. 44, no 1, s. 131–142.
Mirzoeff Nicholas (2016), Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba. Kraków–Warszawa: Karakter.
Ostrowska Elżbieta (2000), Przestrzeń filmowa, Kraków: Rabid.
Pak Chris (2016), Terraforming: Ecopolitical Transformations and Environmentalism in Science Fiction, Liverpool: Liverpool University Press.
Sage Daniel (2014), How Outer Space Made America. Geography, Organization and the Cosmic Sublime, Furnham–Burlington: Ashgate.
Sugiera Małgorzata (2023), Kolonizacja jako terraformowanie: klątwa Argonautów w epoce antropocenów (ćwiczenia z lektury), „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2, s. 1–16.
Topolski Jan (2023), Obce fonosfery. Dźwiękowe krajobrazy pozaziemskich planet w kinie science fiction, „Kwartalnik Filmowy”, nr 122, s. 58–84.
Virilio Paul (2001), Maszyna widzenia, przeł. B. Kita, w: Widzieć, myśleć, być. Technologie mediów, red. A. Gwóźdź, Kraków: Universitas, s. 39–63.
Instytut Nauk o Kulturze. Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-2569-5596
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
