W perspektywie transformacji kulturowej. Ekonomie lokalnych krajobrazów w obiektywie reżyserek filmowych w Polsce i Kanadzie
Ilona Copik
Instytut Nauk o Kulturze. Uniwersytet Śląski w Katowicachhttps://orcid.org/0000-0001-9794-9965
Abstrakt
W artykule poddano analizie filmy dokumentalne: Angry Inuk (2016, reż. A. Arnaquq-Baril) i Gruba (2017, reż. M. Zmarz-Koczanowicz). Autorka wskazuje na fakt, że lokalne krajobrazy współcześnie często stają się ogniskiem uwagi badaczy nie tylko ze względu na to, że tworzą określony obraz kultury, ale wskutek tego, że skupiają w sobie napięcia związane z negatywnym wpływem tradycyjnych struktur industrialnych na ekosystemy. Tradycyjne sposoby zarobkowania, stanowiące przez długie lata podstawę ekonomicznego utrzymania lokalnych społeczności, są obarczone trudnymi do pogodzenia sprzecznościami i jako takie budzą dziś liczne kontrowersje. Stanowiąc fundament bytu i utrzymania małych, rdzennych społeczności, stylów życia, praktyk społecznych, jednocześnie są uwikłane w problematykę ekologiczną, postulat obrony praw zwierząt i konieczność wypracowywania koncepcji zrównoważonego rozwoju. Na gruncie sztuki tego typu kwestiom zazwyczaj towarzyszą idee zaangażowania i aktywizmu społecznego oraz podejście partycypacyjne, które stanowi dla autorki artykułu zasadniczy punkt odniesienia. W badaniach nad filmem odpowiada mu kategoria „krajobrazu uczestniczącego”. Zróżnicowane geografie filmowe (Polska, Kanada), których tłem jest z jednej strony przemysł wydobywczy (Śląsk), a z drugiej przemysł oparty na polowaniach na foki (Nanavut), stanowią podstawę do zastosowania podejścia komparatystycznego, pozwalającego wykazać, jak współczesne kobiety pochodzące z różnych szerokości geograficznych tworzą filmowe reprezentacje lokalnych kultur, uwzględniające napięcia pomiędzy tym co globalne i lokalne, tradycyjne i nowoczesne, proponując zarazem obrazy alternatywne w stosunku do tych, które są typowe dla głównego nurtu globalnej kultury.
Słowa kluczowe:
krajobraz filmowy, antropologia filmu, kino dokumentalne, lokalność, kino kobieceBibliografia
Armata Jerzy (2015), Często myślę kadrem. Rozmowa z Marią Zmarz-Koczanowicz, „Magazyn Filmowy” nr 1 (41), s. 4–11.
Cole Susan G. (2016), Angry Inuk: Powerful doc slams seal hunt protesters, „New Toronto” https://nowtoronto.com/movies/angry-inuk-powerful-doc-slams-seal-huntprotesters/[dostęp 27.08.2024].
Copik Ilona (2018), Śląsk i kobieta. Filmowe przestrzenie kobiecej tożsamości, w: Filmowe przestrzenie Górnego Śląska, red. A. Gwóźdź, Katowice: Regionalny Instytut Kultury, s. 91–119.
Copik Ilona (2023), Film i krajobraz w perspektywie geografii kulturowej, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, nr 49, t. 1, s. 89–110.
Dunlevy T’Cha (2017), Angry Inuk takes on anti-sealing crusaders, „Montreal Gazette”, https://montrealgazette.com/entertainment/movies/movie-review-angry-inuktakes-on-anti-sealing-crusaders [dostęp 27.08.2024].
Gibson Brian (2016), Angry Inuk, „Vue Weekly”, http://www.vueweekly.com/film/angry-inuk/ [dostęp 27.08.2024].
Green Joyce (2017), Taking More Account of Indigenous Feminism. An Introduction, w: Making Space for Indigenous Feminism, red. J. Green, Halifax-Winnipeg: Fernwood Publishing, s. 1–20.
Helphand Kenneth I. (1986), Landscape Films, „Landscape Journal”, nr 1, t. 5, s. 1–8.
Kermode Jennie (2017), Angry Inuk, „Eye for Film”, https://www.eyeforfilm.co.uk/review/angry-inuk-2016-film-review-by-jennie-kermode [dostęp 27.08.2024].
Maciejewski Łukasz (2009), Polska szkoła dokumentu. Maria Zmarz-Koczanowicz, „Machina”, nr 4, s. 111.
McKnight Brent (2017), Angry Inuk offers much to chew on, „Seattle Times”, https://www.seattletimes.com/entertainment/movies/siff-2017-highlights-of-the-filmfestivals-second-week/ [dostęp 27.08.2024].
Mullen Pat (2016), Angry Inuk, „Point of View Magazine”, https://povmagazine.com/review-angry-inuk/[dostęp 27.08.2024].
Lefebvre Martin (2006), Introduction, w: Landscape and Film, red. M. Lefebvre, New York: Routledge, s. xi–xxxi.
Lubuskie Lato Filmowe 2017 – Spotkanie z Marią Zmarz-Koczanowicz po projekcji filmu Gruba, https://www.youtube.com/watch?v=wQPTBJ GmrY [dostęp 27.08.2024].
Piepiórka Michał (2017), Krakowski Festiwal Filmowy #2 – z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, „Bliżej ekranu”, http://blizejekranu.pl/krakowski-festiwal-filmowy-2-z-przeszlosci-terazniejszosci-i-przyszlosci/ [dostęp 27.08.2024].
Q&A with Alethea Arnaquq-Baril – Angry Inuk, Concordia University, Montreal, 12.12.2016, https://www.youtube.com/watch?v=nPVxtVZGkss [dostęp 27.08.2024].
Sauter Marcin, Cuske Maciej, BKF Masterclass, Spotkanie z Marią Zmarz-Koczanowicz, Bydgoska Kronika Filmowa i Kino Orzeł, https://www.youtube.com/watch?v=2mw1MNUdIGI [dostęp 27.08.2024].
Twórcy: Maria Zmarz-Koczanowicz, „Culture.pl”, 05.08.2020, https://culture.pl/pl/tworca/maria-zmarz-koczanowicz [dostęp 27.08.2024].
Wheeler Brad (2016), Doc challenges well-funded anti-sealing campaigners, „Globe and Mail”, https://www.theglobeandmail.com/arts/film/film-reviews/angry-inukdoc-challenges-well-funded-anti-sealing-campaigners/article32547238/ [dostęp 27.08.2024].
Wroński Michał (2015), O „grubie”, o Śląsku i o górniczym życiu. Powstanie film o kobietach pracujących na kopalniach, „Dziennik Zachodni”, 03.04.2015.
Instytut Nauk o Kulturze. Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-9794-9965
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
