Powieść „Zejście49” Pawła Matuszka jako metafikcja fantastycznonaukowa
Mariusz M. Leś
Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstokuhttps://orcid.org/0000-0003-2182-2858
Abstrakt
Artykuł zawiera analizę powieści Zejście49Pawła Matuszka, rzadkiego przykładu literatury metafantastycznej. Powieść skonstruowana jest według schematu demaskowania iluzoryczności skonstruowanego świata, a awanturnicza akcja koncentruje się na wyodrębnianiu i przekraczaniu kolejnych warstw iluzji. Pierwsza część powieści przedstawia symulowany futurystyczny świat zbudowany według konwencjonalnych reguł, odwołujący się do obrazowania obecnego w klasycznych dziełach fantastycznonaukowych. Demonstruje dzięki temu mechanikę światostwórstwa w jego schematycznej realizacji. Nazwy własne, obiekty i postacie wskazują na interteksty, wśród których prym wiedzie film Łowca androidów powstały na podstawie powieści Philipa K. Dicka. Druga część powieści wprowadza kolejną konstrukcję światową, w której poprzednia funkcjonuje jako symulacja maszynowa. Uwolnienie od schematu jest jednak wejściem w kolejny, w grę konstruowanych ontologii i uwikłanej w nią tożsamości głównego bohatera. Oryginalny rys powieści zapewnia uznanie literatury jako generatora światów wirtualnych rywalizujących w technologią cyfrową. Dzięki wprowadzeniu rysu nostalgicznego i ujawnieniu intertekstów (literatura i filmy popularne w latach 80. XX wieku) powieść wykracza poza reguły „metafikcji performatywnej”, w której teoria literacka staje się integralną częścią narracji.
Słowa kluczowe:
fantastyka naukowa, science fiction, metafikcja, intertekstualność, światostwórstwo, rzeczywistość wirtualnaBibliografia
Baudrillard Jean (1991), Simulacra and Science Fiction, „Science Fiction Studies”, nr 3, s. 309–313.
Broderick Damien (1995), Reading by Starlight: Postmodern Science Fiction, London: Routledge.
Delany Samuel R. (2009), About 5,750 Words, w: S. R. Delany, The Jewel-Hinged Jaw: Notes on the Language of Science Fiction, Middletown: Wesleyan University Press, s. 1–16.
Genette Gerard (1980), Narrative Discourse: An Essay in Method, Ithaca: Cornell University Press.
Hutcheon Linda (1980), Narcissistic Narrative: The Metafictional Paradox, Waterloo: Wilfrid Laurier University Press.
Jarzębski Jerzy (2008), Realizm podszyty fantastyką, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 44–53.
Jones Gwyneth (1999), Deconstructing the Starships: Science, Fiction and Reality, Liverpool: Liverpool University Press.
Jones Gwyneth (2003), The Icons of Science Fiction, w: The Cambridge Companion to Science Fiction, red. E. James, F. Mendlesohn, Cambridge: Cambridge University Press, s. 163–173.
Le Guin Ursula K. (2006), Magical history tour, https://www.theguardian.com/books/2006/jun/03/travel.travelbooks [dostęp 10.12.2024].
Maj Krzysztof M. (2015), Czas światoodczucia. Imersja jako nowa poetyka odbioru, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 368–393.
Ryan Marie-Laure (2017), The Aesthetics of Proliferation, w: Worldbuilding: Transmedia, Fans, Industries, red. M. Boni, Amsterdam: Amsterdam University Press, s. 31–46.
Szyłak Jerzy (2011), Kino Nowej Przygody, Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Waugh Patricia (1984), Metafiction. The Theory and Practice of Self-Conscious Fiction, London–New York: Methuen & Co.
Wendland Albert (1985), Science, Myth, and the Fictional Creation of Alien Worlds, Ann Arbor: UMI Research Press.
Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0003-2182-2858
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
