Powieści Stanisława Brzozowskiego w Polsce Ludowej. Zarys dziejów recepcji
Paweł Rams
Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem Instytut Badań Literackich PANPaweł Rams, dr, członek Ośrodka Badań Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Artykuły publikował w licznych książkach zbiorowych oraz czasopismach m.in. „Tekstach Drugich” i „Pamiętniku Literackim”. Zajmuje się dwudziestowieczną kulturą, literaturą oraz filozofią polską ze szczególnym uwzględnieniem okresu Polski Ludowej oraz edytorstwem cyfrowym.
https://orcid.org/0000-0003-3392-8107
Abstrakt
This paper is an analysis of the discourse emerging around the novels by Stanisław Brzozowski in Poland between 1945 and 1989. The publishing timeline sets the background for the more important focus on the reception of his work. Three distinct periods are discussed – 1945–1956, when his novels were regarded as an aftermath of the interwar period, and thus banned under the Stalinist regime; 1956–1974, when his work was
frequently reprinted and became a subject of historical and literary research; finally, 1974–1989, when Brzozowski’s novels came under proper academic scrutiny.
Słowa kluczowe:
Polish novel, reception, literary criticism, cultural policy, Polish People’s RepublicBibliografia
-eł- (1950), Przeszarżowany atak „Nowej Kultury”, „Głos Ludu. Pismo ludu pracującego na Śląsku”, nr 48, s. 3.
-eł- (1950), Stanisław Brzozowski wśród Czechów, „Głos Ludu. Pismo ludu pracującego na Śląsku”, nr 46, s. 3.
Adamczewski Stanisław (1946), Patronat Brzozowskiego?, „Nauka i Sztuka”, nr 4, s. 31–45.
Baczko Bronisław (1974), Absolut moralny i faktyczność istnienia. (Brzozowski w kręgu antropologii Marksa), w: Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, red. A. Walicki, R. Zimand, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 127–178.
BorwiczMichał (1956), Polski poprzednikMalraux, „Kultura” (Paryż), nr 6, 7–8, s. 27–34; 39–56.
Brzozowski Stanisław (1946), Płomienie. Z papierów po Michale Kaniowskim, Kraków: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.
Brzozowski Stanisław (1956), Płomienie. Z papierów po Michale Kaniowskim, teksty i przypisy oprac. T. Podoska, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Brzozowski Stanisław (1957), Sam wśród ludzi, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Brzozowski Stanisław (1979), Sam wśród ludzi, oprac. M. Wyka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Brzozowski Stanisław (1983), Płomienie. Z papierów po Michale Kaniowskim, słowo wstępne A. Mencwel, Warszawa: Iskry.
Brzozowski Stanisław (2012), Pod ciężarem Boga. Wiry. Płomienie, posł. M. Wyka, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Burek Tomasz (1966), Arcydzieło niedokończone, „Twórczość”, nr 6, s. 73–96.
Głowiński Michał (1997), Powieść młodopolska, Kraków: Universitas.
Grygorowicz Marek (1972), Samotność i wspólnota. Antynomie myśli w „Płomieniach” Stanisława Brzozowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, z. 90, s. 29–47.
Grygorowicz Marek (1973), Rola krytyki w kształtowaniu koncepcji powieściopisarstwa Stanisława Brzozowskiego, „Litteraria”, t. 5, s. 97–136.
Hoffman Paweł (1947), Legenda Stanisława Brzozowskiego, „Nowe Drogi”, nr 2, s. 103–135.
Jarosiński Zbigniew (1983), Literatura i nowe społeczeństwo. Idee lewicy literackiej Dwudziestolecia
Międzywojennego, Warszawa: Czytelnik.
Kijowski Andrzej (1958), A byłaby tęga powieść, „Przegląd Kulturalny”, nr 29, s. 5. Koźniewski Kazimierz (1948), „Płomienie” Brzozowskiego, „Twórczość”, z. 4, s. 109–112.
Kulczycka-Saloni Janina (1948), O „Płomieniach” Stanisława Brzozowskiego. Nowa recenzja bardzo starej powieści, „Kuźnica”, nr 32, s. 3–4.
Lam Andrzej (1957), Książki przypomniane, „Nowiny Literackie i Wydawnicze”, nr 2, s. 7.
Lichański Stefan (1958), Na miarę Fidiasza, „Orka”, nr 33, s. 7.
Lichański Stefan (1967), Fundamenty eposu, w: S. Lichański, Cienie i profile, Warszawa: PIW.
Maciejewski Jerzy Z. (1974), W kłębowisku przeciwieństw. Obraz idei w prozie narracyjnej Stanisława Brzozowskiego, Warszawa–Poznań: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Mencwel Andrzej (1976), Stanisław Brzozowski. Kształtowanie myśli krytycznej, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.
Pawłowski Janusz (1972), Brzozowski spłycony, „Literatura”, nr 15, s. 20.
pho (1950), Czyja to zasługa, „Nowa Kultura”, nr 3, s. 8.
Pieszczachowicz Jan (1967), Płomienie i popioły, „Życie Literackie”, nr 7, s. 1, 12.
Pieszczachowicz Jan (1967), Płomienie i popioły (II): Głosy w ciemności, „Życie Literackie”, nr 8, s. 6, 10.
Rams Paweł (2017), Między historią a biografią. Funkcjonowanie myśli Stanisława Brzozowskiego w latach 1945–1948, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 23–48.
Rogatko Bogdan (1981), Od Przybyszewskiego do Ka i, czyli Brzozowskiego powieści o pracy, „Życie Literackie”, nr 40, s. 15, 17.
Schaff Adam (1950), Narodziny i rozwój filozofii marksistowskiej, Warszawa: Książka i Wiedza.
Sprusiński Michał (1970), „Dziennik myśli” Stanisława Brzozowskiego, „Twórczość”, nr 11, s. 99.
Stępień Marian (1985), Polska lewica literacka, Warszawa: PWN.
Szpakowska Małgorzata (1982), Powieść jako powieść, „Twórczość”, nr 1, s. 121–123.
Urbanowski Maciej (2013), Brzozowski i powojenna krytyka, w: M. Urbanowski, Od Brzozowskiego do Herberta, Łomianki: Wydawnictwo LTW, s. 51–69.
W.J.K. (1958), Samotność heroiczna, „Życie i Myśl”, nr 7/8, s. 171–175.
Walicki Andrzej (1977), Stanisław Brzozowski – drogi myśli, Warszawa: PWN.
Wyka Jan (1957), Płomienie, „Nowiny Literackie i Wydawnicze”, nr 10/11, s. 6.
Wyka Marta (1972), „Sam wśród ludzi” Brzozowskiego. Propozycje interpretacyjne, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 3–17.
Wyka Marta (1972), W kręgu „Płomieni”, „Miesięcznik Literacki”, nr 11, s. 48–58.
Wyka Marta (1973), Pierwsze powieści Brzozowskiego, „Ruch Literacki”, z. 5, s. 291–300.
Wyka Marta (1974), Bohater w powieściach Brzozowskiego, w: Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, red. A. Walicki, R. Zimand, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 311–329.
Wyka Marta (1979), Brzozowskiego powieść nienapisana, „Ruch Literacki”, z. 3, s. 157–168.
Wyka Marta (1981), Brzozowski i jego powieści, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
WykaMarta (2001), „Poznawać dusze twórcze...”, w: S. Brzozowski, Komentarze poetyckie, wybór i wstęp M. Wyka, oprac. tekstu M. Urbanowski, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 5–30.
Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem Instytut Badań Literackich PAN
Paweł Rams, dr, członek Ośrodka Badań Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Artykuły publikował w licznych książkach zbiorowych oraz czasopismach m.in. „Tekstach Drugich” i „Pamiętniku Literackim”. Zajmuje się dwudziestowieczną kulturą, literaturą oraz filozofią polską ze szczególnym uwzględnieniem okresu Polski Ludowej oraz edytorstwem cyfrowym.
https://orcid.org/0000-0003-3392-8107Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
