Przestrzeń i tożsamość. Dylematy „człowieka gór” w twórczości Michała Jagiełły
Elżbieta Dutka
Wydział Filologiczny Uniwersytet Śląski w Katowicach e-mail: elzbieta.dutka@us.edu.plAbstrakt
The article discusses the problem of relations betweenspatial issues and contemporary identitydiscourses. Using suchconcepts as homo geographicus (R.D. Sack and J. Kaczmarek) and homo localis (M. Madurowicz), it presents a special case in which the subjectivity is determined in relation to the specific geographical environment – the mountains. The term “mountain man”, used in the literature, media and colloquial language for more than a hundred years, was analyzed from a philosophical perspective by Antonina Sebesta in the work Etyka i ethos “ludzi gór” (Ethics and Ethos of “Mountain People”), however the definition and scope of this identity category remains undetermined. This article “puts to test” the concept of the “mountain man” by analyzing the works of the so-called “mountain literature” of Michał Jagiełło – literary critic, mountaineer and rescue team member. The interpretations of the poems concentrate on the role of spatial metaphors inthelyrical identity narrative.TheauthornoticeshowJagiełło’s works,especially his last book of poetry – Pusta drabina [The Empty Ladder] encouragereflectiononidentityandthemythologyof the“mountainman”.
Bibliografia
Bilczewski Adam (1987), Alpiniści, Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Bonatti Walter (1967), Moje góry, przeł. B. Norton, Warszawa: Iskry.
Czermińska Małgorzata (2013), Tożsamość kształtowana w pamięci miejsca, „Ruch Literacki”, nr 6, s. 591–606.
Czerwień i czerń. Z Michałem Jagiełłą rozmawia Wacław Sonelski, „Bularz” 1991, s. 18–25.
Dutka Elżbieta (2017), Ekstremalne doświadczenia w ekstremalnej „wcieleniówce”. „Długi film o miłości. Powrót na Broad Peak” Jacka Hugo-Badera jako opowieść o niespełnieniu, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 11, s. 257–274.
Hugo-Bader Jacek (2014), Długi film o miłości. Powrót na Broad Peak, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Jagiełło Michał (2010), Ciało i pamięć, Warszawa: Iskry.
Jagiełło Michał (2007), Goryczka, słodyczka, czas Opowieści, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Jagiełło Michał (1978), Hotel klasy lux, Warszawa: Czytelnik. Jagiełło Michał (2000), Jawnie i skrycie, Warszawa: Iskry.
Jagiełło Michał (1994), Obsesja i inne góry, Warszawa: Bellona.
Jagiełło Michał (2014), Osobowość artystyczna w górach wysokich, „Nowe Książki”, nr 9, s. 64–65.
Jagiełło Michał (2016), Pusta drabina, Warszawa: Iskry. Jagiełło Michał (2008), Sosna i pies. Poemat z zagrody, Warszawa: Iskry.
Jagiełło Michał (2012), Tatry. Koncert na dwóch, zdjęcia K. Wojnarowski, Kraków: Wydawnictwo Astraia.
Jagiełło Michał (1996), Trójkątna turnia, Warszawa: Iskry. Jagiełło Michał(2012), Wołanie wgórach. Wypadki iakcje ratunkowe wTatrach, Warszawa: Iskry.
Jagiełło Michał (1998), Za granią grań, Warszawa: Iskry. Jagiełło Michał (2014), Zszywanie – w ucieczce, Warszawa: Iskry.
Kaczmarek Jacek (2005), Podejście geobiograficzne w geografii społecznej. Zarys teorii i podstawy metodycznej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kalicki Włodzimierz (2007), Między górami a bibliotekami, w: Sztambuch Michała Jagiełły, autor pomysłu R. Monity, red. K. Wiwer, Kraków: Wydawnictwo Astraia, s. 56.
Kalota-Szymańska Maria (1981), Sezon w Tatrach i po sezonie, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Kalus Ewa (2016), Skalne olśnienia. Współczesna poezja tatrzańsko-podhalańska, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Kijonka Justyna (2016), Tożsamość współczesnych Górnoślązaków. Studium socjologiczne, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Klemensiewicz Zygmunt, Społeczna wartość taternictwa, w: Czarny szczyt. Proza taternicka lat 1904–1939, wybór, oprac. i przedm. J. Kolbuszewski, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, s. 87–93.
Kolbuszewski Jacek (1976), Przedmowa, w: Czarny szczyt. Proza taternicka lat 1904–1939, wybór, oprac. i przedm. J. Kolbuszewski, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 5–23.
Kolbuszewski Jacek (1995), W stronę współczesności, w: tegoż, Tatry. Literacka tradycja motywu gór, Kraków: Oficyna Podhalańska, s. 145–169.
Krajewski Stanisław (2007), O Michale osobiście, w: Sztambuch Michała Jagiełły, autor pomysłu R. Monity, red. K. Wiwer, Kraków: Wydawnictwo Astraia, s. 76.
Krygowski Władysław (1977), Góry i doliny po mojemu, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kunce Aleksandra (2016), Człowiek lokalny. Rozważania umiejscowione, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Madurowicz Mikołaj (2006), Tożsamość homo localis w geografii człowieka, w: Człowiek w badaniach geograficznych, red. W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki.
Malczewski Rafał (1928), Narkotyk gór. Nowele, Warszawa: Wydawnictwo Gebethnera i Wolffa.
McDonald Bernadette (2018), Kurtyka. Sztuka wolności, przeł. M. Krupa, Warszawa: Wydawnictwo Agora.
Mikucki Krzysztof (oprac.) (2011), Miłość gór, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Mikucki Krzysztof (oprac.) (2017), Potęga gór, zdjęcia P. Dróżdż, Kraków: Wydawnictwo Stapis.
Ogłoza Ewa (2017), Wieś, Tatry i słowo w liryce Michała Jagiełły, w: Między sacrum i profanum. Rozważania i dylematy, red. G. Różańska, Kraków: „Dante”, s. 41–61.
Pawlikowski Jan Gwalbert (2010), Kultura a natura i inne manifesty ekologiczne, wybór, oprac., red. R. Okraska, Łódź: Stowarzyszenie „Obywatele Obywatelom”.
Ptakowska-Wyżanowicz Halina (1960), Od krynoliny do liny, Warszawa: Sport i Turystyka. Rewers Ewa (2000), Miejsce podmiotu – podmiot jako miejsce. Kto wyprowadza podmiot z metafizyki?, „Er(r)go”, nr 1, s. 21–34.
Rewers Ewa (2004), Więźniowie transkulturowej wyobraźni, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 28–39.
Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków: Universitas,.
Sebesta Antonina (2014), Etyka i ethos „ludzi gór”, Zakopane: Fundacja im. Zofii i Witolda Paryskich.
Sendyka Roma (2015), Od kultury ja do kultury siebie. O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych, Kraków: Universitas.
Wiwer K. (red.) (2007), Sztambuch Michała Jagiełły, autor pomysłu R. Monity, Kraków: Wydawnictwo Astraia. Kiełkowska Małgorzata, Kiełkowski Jan (red.) (2013), Wielka encyklopedia gór i alpinizmu, t. 6: Ludzie gór, Katowice: Wydawnictwo Stapis.
Wojciechowski Aleksander (1982), Tatrzańskie, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Wojsznic Justyn (1994), [wstęp], w: G. R´ebuffat, Gwiazdy i burze. Sześć północnych ścian alpejskich, przeł. Jerzy Kolankowski, Londyn–Kraków: Wydawnictwo At Publications, s. 5–12.
Zaruski Mariusz (2007), Na bezdrożach tatrzańskich. Wycieczki, wrażenia i opisy, Łomianki: Wydawnictwo LTW.
Zawadzka Danuta, Mikołajczak Małgorzata, Sawicka-Mierzyńska Katarzyna (red.) (2016), Region a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje, Kraków: Universitas.
Żuławski Wawrzyniec (1967), Wędrówki alpejskie, w: W. Żuławski, Sygnały ze skalnych ścian, Tragedie tatrzańskie, Wędrówki alpejskie, Skalne lato, Warszawa: Nasza Księgarnia. http://www.wgorach.art.pl www.portalgorski.pl/artykuly/ludzie-gor
Wydział Filologiczny Uniwersytet Śląski w Katowicach e-mail: elzbieta.dutka@us.edu.pl
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
