Love of Woodlands: Literary Sensitivity to Trees (About the Works of Michał Książek)
Magdalena Roszczynialska
Wydział Filologiczny, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowiehttps://orcid.org/0000-0003-2529-5100
Abstract
The article offers an ecocritical reading of Michał Książek’s nature writing. It concentrates primarily on the creative dendrophilous attachment and discusses trees as Książek’s representative visions of nature. The author of the article considers such concepts as the site of illumination, timber (also in its molecular sense), landmark, symbol, locator – cosmic tree, autonomous tree, storage medium, necrobiont – biocentric tree, forest as a holobiont – family (multispecies family), biotic foundation and condition of life. The article also demonstrates Książek’s evolving interest from environmental humanities and nature writing towards the literary politics of nature.
Keywords:
nature writing, biophilia, dendrography, ecocriticism, Białowieża ForestReferences
Abriszewski Krzysztof (2012), Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci
Bruno Latoura, Kraków: Universitas.
Bachelard Gaston (1975), Wyobraźnia poetycka, przeł. H. Chudak, A. Tatarkiewicz,Warszawa:
PIW.
Barcz Anna (2016), Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej,
Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Barcz Anna (2019), Drzewa i zakorzenienie polskości, w: O jeden las za daleko. Demokracja,
kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński, J.B. Bednarek,
D. Gostyński, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, s. 175–189.
Bińczyk Ewa (2018), Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa: PWN.
Certeau Michel de (2008), Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, przeł. K. Thiel-Jańczuk,
Kraków: Wydawnictwo UJ.
Chylińska Ilona (2018), Zarys ludzko-zwierzęcych doświadczeń w twórczości Michała
Książka, w: Zazwierzęcenie. O zwierzętach w literaturze i kulturze, red. M. Pranke,
Toruń, s. 250–272.
Czapliński Przemysław, Bednarek Joanna, Gostyński Dawid [red.] (2017), Literatura
i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli szkół średnich, Poznań: Wydawnictwo
Rys.
Derra Aleksandra (2017), „Twórzmy relacje, a nie dzieci”. Wspólne życie na zniszczonej
planecie w chthulucenie Donny Haraway, „Avant”, Vol. 8, No. 3, s. 215–228.
Domańska Ewa (2013), Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
Domańska Ewa (2014), Historia ratownicza, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 12–26.
Domańska Ewa (2017), Nekros. Wstęp do ontologii martwego ciała, Warszawa: PWN.
Dotov Dobromir G., Nie Lin, Wit Matthieu M. de (2012), Zrozumieć afordancje: przegląd
badań nad główną tezą Jamesa J. Gibsona, przeł. D. Lubiszewski, N. Strehlau,
„Avant”, Vol. 8, No 2, s. 282–295.
Durczak Joanna (2010), Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej,
Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Durczak Joanna (2019), Ekohistoria w literaturze: trop amerykański i trop polski, w: Historie
i narracje. Od historii lokalnej do opowieści postantropocentrycznej, red. R. Makarska,
Kraków: Universitas, s. 151–170.
Eliade Mircea (1966), Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, Warszawa:
Książka i Wiedza.
Fiedorczuk Julia (2015), Ekopoetyka, w: J. Fiedorczuk, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie
do ekokrytyki, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, s. 124–138.
Frydryczak Beata (2013), Krajobraz. Od estetyki picturesqe do doświadczenia topograficznego,
Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Jarzyna Anita (2018), Przekładając z ornitologicznego. O twórczości Michała Książka,
w: Ekokrytyka, red. K. Wojciechowski, Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, s. 37–
–64.
Komendant Tadeusz (1985), Domowe drzewa (las w literaturze), w: W głąb lasu. Las
w polskiej literaturze i sztuce, red. E. Bernadzki i in., Warszawa: Wydawnictwo
Sport i Turystyka, s. 153–154.
Konczal Agata Agnieszka (2017), Antropologia lasu. Leśnicy a percepcja i kształtowanie
wizerunków przyrody w Polsce, Warszawa: IBL PAN.
Kronenberg Anna (2014), Geopoetyka. Związki literatury i środowiska, Łódź: Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego.
Książek Michał (2013), Jakuck. Słownik miejsca, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Książek Michał (2014), Nauka o ptakach, Białystok: Fundacja Sąsiedzi.
Książek Michał (2015), Droga 816, Białystok: Fundacja Sąsiedzi.
Książek Michał (2015), Słuchanie widoku, „Herito”, nr 2, s. 148–160.
Książek Michał (2017), Północny wschód, Białystok: Fundacja Sąsiedzi.
Książek Michał (2018), Sto brzóz, „Przekrój”, nr 3562, https://przekroj.pl/nauka/sto
brzoz-michal-ksiazek [dostęp 13.03.2020].
Książek Michał (2019), Bitwa o Wilczy Tryb, w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm
i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński, J.B. Bednarek,
D. Gostyński, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, s. 131–139.
Książek Michał (2019), Drzewolubność, „Przekrój”, nr 3564, https://przekroj.pl/kultu
ra/drzewolubnosc-michal-ksiazek [dostęp 13.03.2020].
Książek Michał (2019), Zaśnij w wierzchołku świerka, „Tygodnik Powszechny”, nr 17–18,
(dodatek specjalny „Natura włóczykija”).
Książek Michał, „Północny wschód jest dla mnie geografią metafizyczną”, rozm. A. Bajguz,
https://www.youtube.com/watch?v=D9wIBRTVud8 [dostęp 13.03.2020].
Książek Michał, Wywiad dla Xięgarnia.pl, rozm. K. Cieślik, https://www.youtube.
com/watch?v=uK8DdenUmU8 [dostęp 13.03.2020].
Lewicka Maria (2012), Psychologia miejsca, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Macnaghten Phil, John Urry (2005), Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie
i społeczeństwie, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Marczewska Marzena (2002), Drzewa w języku i w kulturze, Kielce: Wydawnictwo
Akademii Świętokrzyskiej.
Roszczynialska Magdalena, Wądolny-Tatar Katarzyna [red.] (2013), Kamień w literaturze,
języku i kulturze, t. 1–2, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
Rybicka Elżbieta (2019), Kilka uwag do genealogii krajobrazu narodowego na przykładzie
„Krajobrazu Polski” Jerzego Smoleńskiego oraz „Ziemi polskiej w pieśni” zredagowanej
przez Jana Lorentowicza, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 64, z. 4, s. 111–122.
Skolimowski Henryk (1993), Filozofia żyjąca, Eko-filozofia jako drzewo życia, przeł. J. Wojciechowski,
Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok.
Sławek Tadeusz (2019), Życie wśród drzew. Doświadczenie lasu, w: O jeden las za daleko.
Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński,
J.B. Bednarek, D. Gostyński, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa,
s. 221–243.
Szalewska Katarzyna (2013), Temporalna symbolika kamienia jako atrybutu melancholii
miejskiej, w: Kamień w literaturze, języku i kulturze, red. M. Roszczynialska, K. Wądolny-
Tatar, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego,
s. 355–368.
Świtała-Cheda Mirosława (2017), Zoonimy w świetle aktu onimicznego, „Systojanie i problemi
na bylgarskata onomastika”, t. 14, s. 424–436.
Tabaszewska Justyna (2010), Jedna przyroda czy przyrody alternatywne? O pojmowaniu
i obrazach przyrody w polskiej poezji, Kraków: Universitas.
Tabaszewska Justyna (2019), Katastrofy afektywne. Kategoria katastrofy w dyskursie ekokrytycznym
i afektywnym – wstępne rozpoznania, w: Poetyki ekocydu. Historia, natura,
konflikt, red. A. Ubertowska, D. Korczyńska-Partyka, E. Kuliś, Warszawa:
IBL PAN, s. 23–40.
Tokarczuk Olga (2018), Osiem lip, w: B. Bartkowicz i in., Drzewa, seria: Architektura
jest najważniejsza, t. 4, Kraków: Wydawnictwo EMG, s. 25–28.
Trusewicz Katarzyna (2019), Przyrodopisarstwo zaangażowane. Bohdan Dyakowski – Simona
Kossak – Adam Wajrak, w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo
ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński, J.B. Bednarek, D. Gostyński,
Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, s. 141–157.
Tuan Yi-Fu (1974), Topophilia. A Study of Environmental Perception, Attitudes, and Values,
New Jersey.
Wilson Edward O. (1984), Biophilia: The Human Bond With Other Species, Harvard
University Press.
Wohlleben Peter (2016), Sekretne życie drzew, przeł. E. Kochanowska, Kraków: Wydawnictwo
Otwarte.
Zaraś-Januszkiewicz Ewa M. (2016), Drzewo w krajobrazie kulturowym, Warszawa: Wydawnictwo
SGGW.
Wydział Filologiczny, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-2529-5100
License
Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).
All interested parties have access to the published articles under the following conditions:
1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.
2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.
The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).
The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.