The Avant-garde of Materialist Humanities: Stefan Żółkiewski's Theoretical and Ideological Debates in “Kuźnica”

Piotr Sidorowicz

Faculty of Polish Studies. University of Warsaw
https://orcid.org/0000-0002-7418-9518


Abstract

The paper discusses the development of Stefan Żółkiewski's theoretical and ideological position in the second half of the 1940s, analyzing his most important publications in “Kuźnica”. The author attempts to define the components of Żółkiewski's theoretical habitus in relation to specific trends in contemporary humanities, such as phenomenology, formalism, neo-positivism, idealism or neotomism. In this way, the paper identifies the basic components of Żółkiewski’s scientific worldview (or, to use Henryk Markiewicz’s term "ideogems"), which in the Polish humanities of that time correspond to Marxism.

Keywords:

Marxism, theoretical literary studies, Stefan Żółkiewski,

Baranowski Krzysztof (1977), Oddział Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi, Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Gosk Hanna (1985), W kręgu „Kuźnicy”. Dyskusje krytycznoliterackie lat 1945–1948, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Jakobson Roman (2020), Mój futuryzm: wspomnienia, listy, szkice, wiersze, proza, przeł. D. Ulicka, red. B. Jangfeldt, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Jangfeldt Bengt (2010), Majakowski: stawką było życie, przeł. W. Łygaś, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.

Kowalczyk Edyta (2009), Michał Kalecki w polskiej i światowej ekonomii, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 17, s. 197–210.

Kowalewski Janusz (1974), Droga powrotna, Londyn: nakładem Polskiej Fundacji Kulturalnej.

Koźniewski Kazimierz (1997), Wściekli, czerwoni encyklopedyści, w: K. Koźniewski, Historia co tydzień. Szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych 1944–1950, Warszawa: Czytelnik, s. 83–206.

Krasucki Eryk (2009), Międzynarodowy komunista Jerzy Borejsza: biografia polityczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kula Witold (1945), O program i jego wykonanie, „Kuźnica”, nr 8, s. 1–2.

Lisiecka Alicja (1973), Mandaryni i gryzipiórki: wstęp do pamiętnika, London: Polonia Book Fund.

Mentzel Zbigniew (2020), Leszek Kołakowski. Czytanie Świata. Biografia, Kraków: Znak.

Sokal Alan D., Bricmont Jean (2004), Modne bzdury: o nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów, przeł. P. Amsterdamski, A. Lewańska, Warszawa: Prószyński i S-ka.

Stradecki Jakub (1986), Bibliografia prac Stefana Żółkiewskiego, w: Problemy wiedzy o kulturze. Prace dedykowane Stefanowi Żółkiewskiemu, red. A. Brodzka, M. Hopfinger, J. Lalewicz, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 619–664.

Tych Feliks [red.], (1975), Archiwum ruchu robotniczego, t. 2, Warszawa: Książa i Wiedza.

Ulicka Danuta (2020), Rzut oka na nowoczesne polskie literaturoznawstwo teoretyczne, w: Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, red. D. Ulicka, Warszawa: Wydawnictwo IBL, s. 9–160.

Wat Aleksander (1990), Mój wiek, t. 1, 2, red. C. Miłosz, L. Ciołkoszowa, Warszawa: Czytelnik.

Wójcik Wiesław (2015), Dwie drogi krytyki neopozytywizmu, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, nr 10, s. 60–75.

Woroszylski Wiktor (1964), Nasza łódzka młodość, w: Tranzytem przez Łódź, red. I. Bołtuć-Staszewska, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, s. 130–152.

Żabicki Zbigniew (1966), „Kuźnica” i jej program literacki, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Żółkiewski Stefan (1945), O Emilu Meyersonie, „Kuźnica”, nr 9, s. 4.

Żółkiewski Stefan (1945), O sytuacji literatury i pisarza. Przemówienie na Zjeździe delegatów Związku Zawodowego Literatów Polskich w Łodzi dnia 27.X.1946 r., „Kuźnica”, nr 43, s. 1–3.

Żółkiewski Stefan (1945), O tak zwanej nieaktualności marksizmu, „Kuźnica”, nr 1, s. 2–4.

Żółkiewski Stefan (1945), Polemika, „Kuźnica”, nr 13, s. 8.

Żółkiewski Stefan (1945), Przechadzka filozoficzna po księgarniach londyńskich, „Kuźnica”, nr 16, s. 1–3.

Żółkiewski Stefan (1946), List do Adama Ważyka, „Kuźnica”, nr 5, s. 10.

Żółkiewski Stefan (1946), Nasi zagranicą, „Kuźnica”, nr 7, s. 11.

Żółkiewski Stefan (1946), Nauka, filozfia, religia – krótka polemika, „Kuźnica”, nr 4, s. 9.

Żółkiewski Stefan (1946), O ks. Konstantym Michalskim, „Kuźnica”, nr 3, s. 2.

Żółkiewski Stefan (1946), O młodszym bracie – pamflet, „Kuźnica”, nr 4, s. 2–3.

Żółkiewski Stefan (1946), Próżnowanie nad „Kapitałem”, „Kuźnica”, nr 4, s. 5–6.

Żółkiewski Stefan (1946), Z Bergsonem, Dulską i Soplicą we Wrocławiu, „Kuźnica”, nr 26, s. 1–2.

Żółkiewski Stefan (1947), Na marginesie XXV tomu „Nauki Polskiej”, „Kuźnica”, nr 28, s. 7–8.

Żółkiewski Stefan (1947), Notatnik moskiewski, „Kuźnica”, nr 6, s. 8–9.

Żółkiewski Stefan (1947), Ze wspomnień polskiego inteligenta, „Kuźnica”, nr 3, s. 10–12.

Żółkiewski Stefan (1948), Dialog na Górze Piaskowej, „Kuźnica”, nr 15, s. 1–2.

Żółkiewski Stefan (1948), Rozważania pierwszomajowe z zakresu teorii kultury i sztuki, „Kuźnica”, nr 18, s. 1.

Żółkiewski Stefan (1948), Spór po rekolekcjach, „Kuźnica”, nr 8, s. 2–3.

Żółkiewski Stefan (1949), Aktualne zagadnienia powojennej prozy, „Kuźnica”, nr 4, s. 1–4, 8.

Żółkiewski Stefan (1963), O polityce kulturalnej PPR w latach 1945–1948, w: S. Żółkiewski, Przepowiednie i wspomnienia, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 258–360.

Żółkiewski Stefan (1974), Na przykładzie „Kuźnicy”, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 59–75.

Żółkiewski Stefan (1976), Pola zainteresowań współczesnej socjologii literatury, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Żółkiewski Stefan (1983), Próżnowanie nad „Kapitałem”, w: S. Żółkiewski, Cetno i licho: szkice 1938–1980, Warszawa: Książka i Wiedza, s. 276–282.


Published
2021-12-31



Piotr Sidorowicz 
Faculty of Polish Studies. University of Warsaw https://orcid.org/0000-0002-7418-9518



License

Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available  under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).

All interested parties have access to the published articles under the following conditions:

1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.

2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.

The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).

The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.