The Final Price of Survival: Women from “the Land of Passages” in the Novels about Eastern Borderland (Włodzimierz Pawluczuk’s “Judasz” and Andrzej Stasiuk’s “Przewóz”)
Elżbieta Dąbrowicz
Faculty of Philology. University of Bialystokhttps://orcid.org/0000-0001-7284-2248
Abstract
This article compares two novels published at two crucial moments in Poland's recent history: Włodzimierz Pawluczuk’s Judasz appeared in the year of Poland’s joining the EU (2004), Andrzej Stasiuk's Przewóz was published in the atmosphere of the emerging conflict over the Polish (and EU) eastern border (2021). Both novels, separated by almost two decades, refer to the same socio-cultural phenomenon which can be defined (to use a phrase borrowed from Maurice Mochnacki) as “the land of passages”. The problematic and imaginary complex marked in this way is connected with the recurring experience of the crossing of foreign armies, the disintegration of state and social structures (including the violation of the patriarchal model), and the necessity to fight for survival on a basic level. The challenge posed to the male and female protagonists by “the land of passages” proves devastating especially for the traditionally understood masculinity, which obligates one to defend the family, the nation, national borders, and the world as a meaningful whole in a situation of danger. Women, traditionally assigned to the care of sustaining life in the biological sense, do not suffer a loss of their gender identity, for they do not lose the field of remedial behavior, consistent with the cultural image of femininity in its archetype.
Keywords:
Polish contemporary novel, borders, nation, conflict, masculinity, feminityReferences
Andruchowycz Jurij, Stasiuk Andrzej (2000), Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Boczkowska Magdalena Anna (2019), Pojęcie resilience w ujęciu tradycyjnym i współczesnym, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, z. 4, s. 125–141.
Brach-Czaina Jolanta (1992), Szczeliny istnienia, Warszawa: PIW, s. 55–73.
Budrowska Kamila (2000), Kobieta i stereotypy. Obraz kobiety w prozie polskiej po 1989 roku, Białystok: Trans Humana.
Burska Lidia (1996), Sprawy męskie i nie, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 34–43.
Czapliński Przemysław (2016), Poruszona mapa, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Dąbrowicz Elżbieta (2012), „Ziemia przechodów”. Migracje i kultury lokalne w piśmiennictwie polskim (XIX–XXI w.). Ekskurs, w: Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw, red. M. Mikołajczak, E. Rybicka, Kraków: Universitas, s. 51–63.
Dąbrowicz Elżbieta (2019), Romantyzm „ziemi przechodów”. Próby terytorialnej historii literatury, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Dąbrowicz Elżbieta (2020), Idea wierszalińska w biografii intelektualnejWłodzimierza Pawluczuka (wokół powieści „Judasz”), w: Twórczość Wiesława Kazaneckiego i laureatów Nagrody Literackiej jego imienia, red. M. Kochanowski, K. Sawicka-Mierzyńska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 93–113.
Dutka Elżbieta (2014), Próby topograficzne. Miejsca i krajobrazy w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Gary Romain (1997), Edukacja europejska, przeł. J. Waczków, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza i Życie.
Jaskiewicz Ludmiła (2007/2008), Problematyka tzw. Zachodniej Białorusi 1939–1941 w publikacjach polskich (1997–2005), „Studia Podlaskie”, t. 17, s. 237–255.
Konwicki Tadeusz (1956), Rojsty, Warszawa: Czytelnik.
Kotlarska-Michalska Anna (2016), Zaradność – wielość znaczeń i kontekstów społecznych, w: Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia, red. A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, s. 21–36.
Mochnacki Maurycy (1834), Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, t. 1, Paryż: Drukarnia P. Baudouina.
Pawluczuk Włodzimierz (1972), Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pawluczuk Włodzimierz (1974), Wierszalin. Reportaż o końcu świata, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Pawluczuk Włodzimierz (1998), Ukraina. Polityka i mistyka, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Pawluczuk Włodzimierz (1999), Wierszalin. Reportaż o końcu świata, 30 lat później, Białystok: Wydawnictwo Kartki.
Prymaka-Oniszk Aneta (2016), Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Sieradzan Jacek (2004), Ruch proroka Ilii na tle innych ruchów millenarystycznych, w: W kręgu sacrum i profanum, red. E. Matuszczyk, M. Krzywosz, Białystok: Wydział Historyczno-Socjologiczny, s. 95–112.
Stasiuk Andrzej (2004), Jadąc do Babadag, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Stasiuk Andrzej (2014), Wschód, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Stasiuk Andrzej (2015), Kucając, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Stasiuk Andrzej (2021), Przewóz, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Faculty of Philology. University of Bialystok https://orcid.org/0000-0001-7284-2248
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).
All interested parties have access to the published articles under the following conditions:
1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.
2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.
The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).
The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.
