Lever de rideau and Pction Proper: Kazimierz Braun’s “Imaginary Journeys” or Metatheatricality
Joanna Michalczuk
Institut of Literary Studies. The John Paul II Catholic University of Lublinhttps://orcid.org/0000-0001-6809-0952
Abstract
This article deals with the metatheatrical aspects in selected dramas by Kazimierz Braun – theatre practitioner and theorist. The point of departure for the analysis, as indicated by Patrice Pavis, is the basic ways in which metatheatricality reveals itself in a dramatic text: the unveiling of the second communication system (scene – spectator), usually hidden behind the text, the fabrication of theatrical situations, and the discursivisation of theatrical themes. The subject of the analysis is the interconnected dramas, Niewyznane zwierzenia [Unconfessed confidences] and Kwarantanna [Quarantine], in which the author creatively refers to the tradition of commedia dell'arte. The first of the plays, in the style of comedy by Pierre de Marivaux and described more precisely as a lever de rideau, is a reference to the old theatrical practice of preceding the main performance with another small stage form. The article discusses the piece as an overt play with convention, an ‘imaginary journey’ into the ephemeral world of improvised comedy, revealing the laws of theatre that govern it. The second play, set during the pandemic, becomes a pretext for questions about the future and the meaning of artistic creation. The analysis of both texts reveals a clash between the cultural image of conventional play and the theatricalisation of life in Marivaux's time and the dystopian creation of a dehumanised reality, in which the multidimensional crisis can no longer be hidden under the mask of theatrical decoration and outward playfulness.
Keywords:
Kazimierz Braun, contemporary drama, Pierre de Marivaux, commedia dell’arte, metatheatricality, pandemic dramaReferences
Baudrillard Jean (2006), Przemoc wirtualnej i zintegrowanej rzeczywistości, przeł. M. Salwa, „Sztuka i Filozofia” nr 29, s. 15–31.
Bauman Zygmunt (1998), Śmierć i nieśmiertelność. O wielości strategii życia, przeł. N. Leśniewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Braun Kazimierz (2007), WTC 9/11 NYC (World Trade Center, September 11, New York City). Dramat złożony z dwóch sztuk jednoaktowych, w: K. Braun, Listy na Babilon. Pisma przypomniane i odszukane. Księga jubileuszowa, Poznań–Tarnów: Tarnowska Fundacja Kultury, Wydawnictwo Kontekst, s. 313–344.
Braun Kazimierz (2022), Kwarantanna. Dramat, w: K. Braun, Dramaty 2022, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 261–315.
Braun Kazimierz (2022), Niewyznane zwierzenia. Sztuka w jednym akcie, w: K. Braun, Dramaty 2022, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 231–257.
Braun Kazimierz (2022), Piramida. Wspomnienia nie tylko teatralne, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
Braun Kazimierz (2022), Posłowie, w: K. Braun, Dramaty 2022, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 259–260.
Brzostek Aleksandra (2020), Epidemia opowieści. Koronawirus w chińskich i polskich mediach społecznościowych, „Literatura Ludowa”, nr 4–5, s. 89–101.
Bułat Barbara [oprac.] (2014), Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Burzyńska Anna R. (2005), Mechanika cudu. Strategie metateatralne w polskiej dramaturgii awangardowej, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Czech Franciszek (2015), Spiskowe narracje i metanarracje, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Danek Danuta (1972), O polemice literackiej w powieści, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Dębowski Marek (2021), Wolter, Diderot, Marivaux, albo klasycyzm, sentymentalizm, rokoko w teatrze, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 65–77.
Dygul Jolanta (2020), Flaminia i Sylvia, czyli o witalności komedii dell arte [rec.: Michela Zaccaria, Primedonne Flaminia e Silvia dalla Commedia dell’Arte a Marivaux, Bulzoni, Roma 2019, ss. 349], „Wiek Oświecenia”, nr 36, s. 145–158.
Jakubowski Jarosław, Kochan Marek, Winch Antoni (2021), Dramaty pandemiczne, Warszawa–Kraków: Polska Kompania Teatralna – Instytut Literatury.
Kozik Ewa (2021), Jak troszczyć się o życie? Antyszczepionkowe narracje spiskowe w czasie pandemii Covid-19, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t. 21, nr 1, s. 1–19, https://doi.org/10.31261/SEIA.2021.21.01.02.
Nicoll Allardyce (1962), Dzieje dramatu. Od Ajschylosa do Anouilha, t. 1, przeł. H. Krzeczkowski, W. Niepokólczycki, J. Nowacki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Olkusz Piotr (2017), Archipelag Marivaux. Wyspa Niewolników – Wyspa Rozumu – Kolonia, „Pamiętnik Teatralny”, z. 3, s. 84–104.
Pavis Patrice (1998), Słownik terminów teatralnych, słowo wstępne napisała A. Ubersfeld, przeł. oprac. i uzup. S. Świontek, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pirandello Luigi (1960), Przedmowa autora, przeł. Z. Jachimecka, w: L. Pirandello, Dramaty, przeł. Z. Jachimecka i in., wstęp i nota M. Brahmer, wybór oprac. J. Gałuszka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 25–38.
Pirandello Luigi (1960), Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora. Sztuka do napisania, w: L. Pirandello, Dramaty, przeł. Z. Jachimecka i in., wstęp i nota M. Brahmer, wybór oprac. J. Gałuszka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 23–116.
Ruta-Rutkowska Krystyna (2010), Metateatralność, metadramatyczność, metatekstowość, „Pamiętnik Literacki”, nr 2, s. 113–138.
Ruta-Rutkowska Krystyna (2012), Polska tradycja metadramatu, Wybrane zagadnienia, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Sokół Lech (2021), Watteau, Marivaux, fˆete galantes, czyli Co może się wydarzyć w ogrodzie, w: L. Sokół, Twarze nowoczesności. Marivaux – Watteau – Baudelaire – Ibsen – Strindberg – Rimbaud – Wyspiański – Witkacy – Regamey, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, s. 50–64.
Surma-Gawłowska Monika (2015), Komedia dell’arte, Kraków: Univeristas.
Szondi Peter (1976), Sztuka o niemożliwości dramatu (Pirandello), w: P. Szondi, Teoria nowoczesnego dramatu 1880/1950, przeł. E. Misiołek,Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 122–128.
Świontek Sławomir (1999), Dialog – dramat – metateatr. Z problemów teorii tekstu dramatycznego, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata.
Taviani Ferdinando (2016), Boulevard des Italiens, przeł. J. Dygul, w: Teatr dell’arte, wyb. tekstów: A. Chałupnik i in., red. nauk. D. Sosnowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 136–161.
Teatr dell’arte (2016), wyb. tekstów: A. Chałupnik i in., red. nauk. D. Sosnowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Institut of Literary Studies. The John Paul II Catholic University of Lublin https://orcid.org/0000-0001-6809-0952
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).
All interested parties have access to the published articles under the following conditions:
1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.
2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.
The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).
The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.
