Geography and Collection. Józef Weyssenhoff’s Experience of Livonia
Teresa Rączka-Jeziorska
Instytut Badań Literackich Polska Akademia Naukhttps://orcid.org/0000-0003-4857-9480
Abstract
The article analyzes the manuscript recovered in Lithuania which is a personal accountof Józef Weyssenhoff’s trip throughLivoniaat theend of the nineteenth century. Józef Weyssenhoff (1860–1932), the famous novelist and renowned “bard” of the landed gentry tradition, never recanted his Polish-Livonian roots. Thanks to his collector’s efforts we can now enjoy the invaluable documents on the history of the Weyssenhoff family. As his biography suggests Weyssenhoff’s travelling back to his homeland was influenced by something more than his intrinsic curiosity and collector’s passion. The author of the article investigates the significance of geography and enquires whether by reading these notes we can evaluate the writer’s attachment to the autobiographical place and whether the old Polish Livonia is a place of ancestors. Finally, the author identifies the function of emotions and senses in this personal creation and traces these planes of reference in the poetics of the text.
Keywords:
geography, Polish Livonia, private notes, authobiographical place, geopoeticsReferences
Źródła rękopiśmienne:
LVIA F. 1505, Ap.1, B. 56.
Aftanazy Roman (1991–1997), Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 1–11, wyd. 2, Wrocław: Instytut Sztuki PAN.
Bardach Juliusz(1991), Spór opochodzenie rodu Weyssenhoffów,w:Kulturaśredniowieczna i staropolska. Prace ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 605–614.
Baron-Milian Marta (2017), Wyliczenie/enumeracja, w: Ilustrowany słownik terminów literackich, red. Z. Kadłubek, B. Mytych-Forajter, A. Nawarecki, Gdańsk: Słowo/ Obraz Terytoria, s. 514–519.
Benjamin Walter (2005), Pasaże, przeł. I. Kania, red. R. Tiedemann, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Benjamin Walter (2011), Ulica jednokierunkowa, przeł. B. Baran, Warszawa: Aletheia. Bieńczyk Marek (1998), Magiczne wyliczanie, w: tegoż, Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Warszawa: Wyd. Sic!
Broel-Plater ks. Leon (1975), Krasław, Londyn.
Chwastyk-Kowalczyk Jolanta (2016), Obszary działalności Józefa Weyssenhoffa – literackie, bibliofilskie, kolekcjonerskie i inne, „Toruńskie Studia Bibliologiczne”, nr 1, s. 241–251.
Czermińska Małgorzata (2011), Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 183–200.
Danowska Ewa (2015), Józef Weyssenhoff (1860–1932) – pisarz, bibliofil, kolekcjoner, Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Epsztein Tadeusz (2015), Nieznane fakty z biograii Romana Aftanazego (1914–2004), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 50, z. 2, s. 105–118.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1975), Trazymeński zając: księga dygresji, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Gicgier Tadeusz (1979), Samoklęski, w: tegoż, O człowieku, któremu wystarczał ogarek, Warszawa: Iskry, s. 205–221.
Gieysztor Aleksander (1935), rec.: Kroniki rodziny Weyssów-Weyssenhoffów, „Miesięcznik Heraldyczny” 1935, R. 15, nr 7–8, s. 125–127.
Grzymała-Siedlecki Adam (1962), Naszbaron, w: tegoż, Niepospolici ludzie w dniu swoim powszednim, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 103–123.
Kolekcjonerzy, zbieracze, kwestarze w literaturze i kulturze XIX i XX wieku (2016), red. J. Lekan-Mrzewka, M. Kulesza, B. K. Obsulewicz, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Kraszewski Józef Ignacy (1972), Noce bezsenne, w: tegoż, Pamiętniki, oprac. W. Danek, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kronika rodziny Weyssów-Weyssenhoffów zestawiona podług dokumentów przez Józefa Weyssenhoffa, wydana po śmierci Autora staraniem Waldemara Weyssenhoffa, z kilkoma przypisami w tekście i poprzedzona krótkim zarysem historii Inflant (1935), Wilno.
Manteuffel Gustaw (1910), O starodawnej szlachcie krzyżacko-rycerskiej na kresach inflanckich, Lwów: Polskie Naukowe Towarzystwo Herladyczne.
Nawarecki Aleksander (2014), Grzebanie w rzeczach Jarosława Iwaszkiewicza, w: tegoż, Parafernalia, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Siwicka Dorota (1990), Kolekcja wobec nikczemności świata, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 131–138.
Starowieyska-Morstinowa Zofia (1993), Józef Weyssenhoff, w tejże: Ci, których spotykałam, Kraków: Znak.
Szymańska Kazimiera Zdzisława (2001), Józef Weyssenhoff. Ostatni wajdelota polskiego ziemiaństwa, Częstochowa, [Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej].
Szypowska Irena (1976), Weyssenhoff, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Tańczuk Renata (2015), Kolekcjonowanie jako doświadczenie haptyczne. Refleksje teoretyczne, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, nr 2, s. 9–28.
Tomkowski Jan (2016), Magiczne miejsca w powieści Józefa Weyssenhoffa «Żywot i myśli Zygmunta Podfilipskiego», w: tegoż, Szkice młodopolskie, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, s. 147–162.
Weyssenhoff Józef (1985), Inflanty Polskie, w: K.M. Górski, J. Weyssenhoff, Z młodych lat. Listy i wspomnienia, oprac. I. Szypowska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Weyssenhoff Józef (1910), O «zbieraczu polskim», „Przewodnik Antykwarski”, nr 1, s. 1–3.
Weyssenhoff Józef (1972), Żywot i myśli Zygmunta Podfilipskiego, Warszawa: Czytelnik.
White Kenneth (2014), Geopoetyki, oprac. i przeł. K. Brakoniecki, Olsztyn: Centrum Polsko-Francuskie Cˆotes d’Armor – Warmia i Mazury.
Wokół pasaży Waltera Benjamina (2009), red. P. Śniedziewski, K. Trybuś, M. Wilczyński, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Wychowańska Maria (1961), O Józefie Weyssenhoffie bibliofilu i zbieraczu, „Kamena”, nr 9, s. 3.
Zagańczyk Marek (2012), Inflanty, w: tegoż,Cyprysy i topole, Warszawa: Wydawnictwo Zeszyty Literackie.
Zajas Krzysztof (2008), Nieobecna kultura. Przypadek Inflant Polskich, Kraków: Universitas.
Zajas Krzysztof (2008), Spór genealogiczny Gustawa Manteuffla z Józefem Weyssenhoffem, w: Józef Weyssenhoff i Leon Wyczółkowski, red. M. Gabryś, K. Stępnik, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 57–63.
Żygulski Zdzisław (1995), Uwagi o wnętrzach dworów polskich na podstawie dzieła Romana Aftanazego «Materiały do dziejów rezydencji», w: Dwór polski w XIX wieku. Zjawisko historyczne i kulturowe, red. T. Hrankowska, Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, s. 127–137.
Instytut Badań Literackich Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0003-4857-9480
License
Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).
All interested parties have access to the published articles under the following conditions:
1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.
2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.
The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).
The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.
