Writer versus History: The Reception of Artur Gruszecki’s Writings in Polish People’s Republic (Overview)
Joanna Zajkowska
Wydział Nauk Humanistycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w WarszawieJoanna Zajkowska, dr hab., prof. UKSW, od 2000 roku zatrudniona na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, kierownik Zakładu Badań nad Literaturą Dziecięcą i Młodzieżową w Katedrze II połowy XIX wieku. Autorka książek: Twórczość poetycka Wiktora Gomulickiego wobec literackiej tradycji i współczesności (Warszawa 2010) i Na obrzeżach nowoczesności. O powieściopisarstwie Artura Gruszeckiego (Warszawa 2015). Zainteresowania: polska i europejska literatura II połowy XIX wieku, prasa i publicystyka XIX wieku, literatura dziecięca i młodzieżowa oraz literatura popularna.
https://orcid.org/0000-0002-9567-4598
Abstract
This article discusses the literary legacy of Artur Gruszecki (1852–1929). The author explains why some of his novels were forbidden by the Polish Communist authorities and put on the censorship list in 1951. Further, the
article explains how, owing to the twentieth century ideologies, Gruszecki’s substantial writings remain vitually unknown to the contemporary reader in Poland.
Keywords:
20th century novel, Jews, censorship, cultural policy, Polish People’s RepublicReferences
Bagiński Kazimierz (1981), Cenzura w Polsce, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza Nowa.
Bates John M. (2002), Cenzura w epoce stalinowskiej, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 95–120.
Bates John M. (2002), Cenzura wobec problemu niemieckiego w Polsce (1948–1955), w: Presja i ekspresja. Zjazd szczeciński i socrealizm, red. D. Dąbrowska, P. Michałowski, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 79–92.
Brzozowska Danuta (1966), O powieściach Artura Gruszeckiego. Szkic, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 24: Prace historycznoliterackie III, s. 175–188.
Brzozowska Danuta (1971), Artur Gruszecki, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria 4: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 4, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 143–177.
Budrowska Kamila (2009), Literatura i pisarze wobec cenzury PRL. 1948–1958, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Budrowska Kamila (2013), Zatrzymane przez cenzurę: inedita z połowy XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Budrowska Kamila (2014), Studia i szkice o cenzurze w Polsce Ludowej w latach 40. i 50. XX wieku, Białystok: Alter Studio.
Budrowska Kamila (2015), Wykluczanie tradycji. Cenzurowanie międzywojennej literatury kobiecej w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku (na przykładzie twórczości Zofii Nałkowskiej), „Sztuka Edycji”, nr 1, s. 49–58.
Budrowska Kamila, Kościewicz Katarzyna (2016), Wstęp, w: Dzieła Henryka Sienkiewicza w dokumentach Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (1948–1954), wybór, opracowanie naukowe i wstęp: K. Budrowska i K. Kościewicz, Białystok: Alter Studio.
[Cenzura PRL], Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu. 1 X 1951 r. (2002), posłowie Z. Żmigrodzki, Wrocław: Wydawnictwo Notrom.
Dąbrowicz Elżbieta (2013), Zdezaktualizowane. Na marginesie „Wykazu książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r.”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 1, s. 43–57.
Gruszecki Artur (1902), Większością! Powieść współczesna, Warszawa: Drukarnia A.T.
Gruszecki Artur (1911), Litwackie mrowie. Powieść współczesna, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Gruszecki Artur (1914), Przebudzenie. Powieść współczesna, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Gruszecki Artur (1916), O wolność i godność. Powieść współczesna, Kraków: Nakładem Centralnego Biura Wydawnictw N.K.N.
Gruszecki Artur (1920), Bujne chwasty. Powieść, Warszawa: Nakładem Księgarni J. Czerneckiego.
Kolbuszewski Jacek (1994), Od Pigalle po Kresy. Krajobrazy literatury popularnej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kolbuszewski Jacek (1997), Artur Gruszecki; Powieść popularna modernistyczna, w: Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Kościewicz Katarzyna (2012), Intymistyka i cenzura – na przykładzie pierwszego wydania „Dzienników” Stefana Żeromskiego, w: Lancetem a nie maczugą. Cenzura wobec literatury i jej twórców w latach 1945–1965, red. K. Budrowska, M. Woźniak-Łabieniec, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, s. 173–190.
Kościewicz Katarzyna (2013), Historia pewnego wymuszenia, czyli o kulisach drugiej edycji „Dzienników” Stefana Żeromskiego, w: Literatura w granicach prawa (XIX–XX w.), red. K. Budrowska, E. Dąbrowicz, M. Lul, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, s. 266–277.
Kościewicz Katarzyna (2013), Wyobraźnia w okowach. Henryka Sienkiewicza potyczki z cenzurą. Rekonesans, „Wiek XIX”, s. 541–558.
Kościewicz Katarzyna (2014), Jakiego Sienkiewicza czytaliśmy w PRL-u, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. X, s. 67–74.
Kościewicz Katarzyna (2014), Twórczość Henryka Sienkiewicza w ocenie Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, w: Kariera pisarza w PRL-u, red. M. Budnik, K. Budrowska, E. Dąbrowicz, K. Kościewicz, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, s. 149–166.
Maksimiuk Anna, Pazura Stanisław (1993), „Prohibita”. Setka ksiąg zakazanych i pięćdziesiąt powodów ku temu, Warszawa: Spacja.
Mitzner Zbigniew (1954), Posłowie, w: Artur Gruszecki, Tuzy, Warszawa: Wydawnictwo Literackie, s. 287–294.
Nawrocki Witold (1981), Oczyszczanie księgozbiorów. Przyczynek do dziejów polityki kulturalnej, „Życie Literackie”, nr 49.
Romek Zbigniew (2015), System cenzury PRL, w: T. Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Wydawnictwo PROHIBITA. Stępnik Krzysztof, (1992) Powieść antysemicka w ostatnich latach Kongresówki, „Krytyka”, nr 39, s. 79–91.
Szpociński Andrzej (1989), Przemiany obrazów przeszłości Polski: analiza słuchowisk historycznych dla szkół podstawowych 1951–1984, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Tchórzewska-Kabata Halina (1982), Artur Gruszecki. Teoria i praktyka pisarska wobec naturalizmu, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wydział Nauk Humanistycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Joanna Zajkowska, dr hab., prof. UKSW, od 2000 roku zatrudniona na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, kierownik Zakładu Badań nad Literaturą Dziecięcą i Młodzieżową w Katedrze II połowy XIX wieku. Autorka książek: Twórczość poetycka Wiktora Gomulickiego wobec literackiej tradycji i współczesności (Warszawa 2010) i Na obrzeżach nowoczesności. O powieściopisarstwie Artura Gruszeckiego (Warszawa 2015). Zainteresowania: polska i europejska literatura II połowy XIX wieku, prasa i publicystyka XIX wieku, literatura dziecięca i młodzieżowa oraz literatura popularna.
https://orcid.org/0000-0002-9567-4598License
Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).
All interested parties have access to the published articles under the following conditions:
1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.
2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.
The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).
The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.
