Kwolek czy Chwałek? O nazwisku rodowym słynnej chemiczki
Henryk Duda
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła IIAbstrakt
Stefania (in the US: Stephanie Louise) Kwolek is an American chemist of Polish descent. Globally, she is primarily known as a co-inventor of kevlar, material used to manufacture, among other things, bulletproof vests. Numerous works dedicated to the life and achievements of the famous researcher point to doubts with regard to the spelling of her maiden name. According to certain publications, the name Kwolek is either an Americanised or a distorted Polish name Chwałek. The author of this article shows that both surnames have the same origin – Chwałek is a standard, literary form, and Kwolek is a dialectical form, compliant with the pronunciation in the dialects of south-eastern Poland. The form Kwolek started being used by the society in distant past, still before the official codification of surnames on the Polish territory. That was the name used by Stefania’s father at the time he emigrated to America, therefore, there is no reason to refer to him by the name Chwałek, even if the name Kwolek may seem less prestigious.Słowa kluczowe:
Stephanie Louise Kwolek, Polish surnames, geography of surnames, surnames of Polish immigrants to the USBibliografia
Ainsworths S., 2014, Stephanie Kwolek Dies at 90, „Chemical & Engineering News”, t. 92, nr 26, s. 8.
Bailey M., 1998, American Women in Science: 1950 to the Present: a Biographical Dictionary, Santa Barbara, CA.
Bielatowicz J., 1986, Książeczka. Opowiadania starego kaprala, Warszawa.
Brostow W., 2016, Lobland H.E.H., Materials: Introduction and Applications, Hoboken, New Jersey.
Bystroń J. S., 1936, Nazwiska polskie, Lwów–Warszawa.
Cieślikowa A., 1998, Przezwiska, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa, s. 119–134.
Dejna K., 1993, Dialekty polskie, Wrocław.
Gajda S., 2010, Prestiż a język, „Nauka” t. 4, s. 147–162.
Gaze M., 2015, Językowy obraz wieśniaka we współczesnej polszczyźnie, „Studia Obszarów Wiejskich” t. 40, s. 181–187.
Iwańczak W., 2016, Kobieta, która zatrzymała pociski, „Niedziela”, nr 24, s. 44–45.
Iwańczak W., 2016, Kobieta, która zatrzymała pociski. Nowe fakty, „Niedziela”, nr 44, s. 22–23.
Jost I., 1983, Osadnictwo kaszubskie w Ontario, Lublin.
Kaleta Z., 1998, Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa.
Kaleta Z., 1997, The surname as a cultural value and an ethnic heritage. Tracing your Polish root, Warsaw.
Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, t. 1–6, Kraków.
Kasprzyk P., 2006, Zmiana imienia i nazwiska w prawie polskim (wstęp do problematyki), „Studia Prawnoustrojowe”, nr 6, s. 45–92.
Kresa M., 2014, Janosik – gwara na szklanym ekranie, „Poradnik Językowy”, z. 10, 22–41.
Kucała M., 2002, Twoja mowa cię zdradza, Kraków
Łobodzińska R., Tomczak L., 1988, Współczesne przezwiska polskie. Analiza formalna i znaczeniowa, Warszawa.
Łoś J., 1925, Gramatyka polska. Cz. 2: Słowotwórstwo, Lwów.
Malec M., 1996, O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność, Kraków.
Malec M., 1982, Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych, Wrocław.
Meier D., 2014, Ein goldener Faden, der Leben rettet, „Neue Zurcher Zeitung”, 29 Jun 2014, https//www.pressreader.com/switzerland/neue-zurcher-zeitung-sun day/20140629/281951720908872 (dostęp: 18.04.2019).
Möller S., 2015, Viva Warszawa! Książka dla turystów, słoików i gastarbeiterów, Bielsko-Biała.
Nowak A., 2013, Powrót do Łaskiego, „Arcana”, nr 112–113, s. 30–32.
Pigoń S., 1983, Z Komborni w świat. Wspomnienia młodości, Warszawa.
Pomianowska W., 1963, Klasyfikacja rzeczowników odrzeczownikowych. Studium ze słowotwórstwa i geografii lingwistycznej, Wrocław
Raszewska-Klimas A., 2002, Funkcja nazw własnych w twórczości Marii Dąbrowskiej, Piotrków Trybunalski.
Rymut K., 1998, Nazwiska, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa, s. 143–160.
Rymut K., 1991, Nazwiska Polaków, Wrocław.
Rymut K., 2003, Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku, Kraków.
Rymut K., 2003, Uproszczenie grupy chw > ch staropolszczyźnie, [w:] K. Rymut, Szkice onomastyczne i historycznojęzykowe, Kraków, s. 293–296.
Sikora K., 2010, Gwara na usługach mediów, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 249–266.
Słownik gwar polskich PAN, 1992, red. J. Reichan, t. 4, z. 1(10), Wrocław–Kraków.
Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, 1992–2004, red. K. Rymut, t. 1–10, Kraków.
Słownik staropolskich nazw osobowych, 1956–1987, red. i wstęp W. Taszycki, t. 1–7, Wrocław.
Swaby R., 2017, Upór i przekora: 52 Kobiety, które odmieniły naukę i świat, Warszawa.
Tadeusiewicz R., 2016, Kamizelki i hełmy kuloodporne z kevlaru, czyli co zawdzięczają żołnierze Stefanii Kwolek vel Chwałek, „Gazeta Krakowska”. https://gazeta krakowska.pl/kamizelki-i-helmy-kuloodporne-z-kevlaru-czyli-co-zawdziecz aja-zolnierze-stefanii-kwolek-vel-chwalek/ar/9897449 (dostęp: 18.04.2019).
Tadeusiewicz R., 2012, O życiu i nauce (zbiór felietonów), SKAMER ACM.
