Z zagadnień polsko-ruskich kontaktów językowych w Wielkim Księstwie Litewskim. Zapożyczenia leksykalne za pośrednictwem polszczyzny w wybranych gatunkach piśmiennictwa starobiałoruskiego XVI–XVII wieku
Lilia Citko
Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
This article is dedicated to the issue of Polish and Russian language contacts in the 16th and 17th centuries. The analysed Old Belarusian historical assets document the presence of foreign vocabulary assimilated via the Polish language. Research shows that the Polish Language of that period formed a medium used to transfer words of German, Latin, Czech or Italian origin to the Belorusian land. The functioning of such borrowings has been tracked on the basis of two popular literary genres on the territory of the Grand Duchy of Lithuania – chronicles (Kronika Supraska and Kronika Bychowca), representing original Belorusian literature, and chivalric romance (Białoruski Tristan), which was an example of translated literature. Loanwords supplemented native lexical resources with lacking units to name such areas as state, church and military institutions, living needs, war craft and the life of knights.Słowa kluczowe:
Grand Duchy of Lithuania, language contacts, Old Belarusian literature, Polish Language, lexical borrowingsBibliografia
Bachańkou A., 1970, Histarycznaja leksikałohija biełaruskaj mowy, Minsk.
Bułyka A., 1972, Daunija zapazyczannii biełaruskaj mowy, Minsk.
Bułyka A., 1980, Leksicznyja zapazyczanni u biełaruskaj mowie XIV–XVIII stst., Minsk.
Brazgunou A., 2013, Europejski romans historyczny i rycerski w przekładach białoruskich XV–XVII wieku, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” IX, s. 9–30.
Citko L., 2006, „Kronika Bychowca” na tle historii i geografii języka białoruskiego, Białystok.
Citko L., 2010, O zapożyczeniach leksykalnych z polszczyzny w języku latopisów starobiałoruskich, „Białostockie Archiwum Językowe” nr 10, s. 11–22.
Fałowski A., 2016,W sprawie najdawniejszych zapożyczeń wschodniosłowiańskich w języku polskim, „LingVaria” nr 22, 137–156.
Karaś H., 2018, Wpływy języka rosyjskiego na polszczyznę – stan i problemy badań, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LXVI, s. 185–218.
Karpluk M., 1990, Z prawosławnego słownictwa ruskiego w polszczyźnie XVI wieku, „Slavia Orientalis” XXXIX, 1–3, s. 65–71.
Klimau I., 2012, Jewanhielle u pierakładzie Wasila Ciapinskaha, Minsk.
Kühne H., 1960, Polnische Lehnwörter im Weissrussischen, Berlin.
Lewaszkiewicz T., 2018, O oddziaływaniu języka polskiego na systemy leksykalne języków słowiańskich i niesłowiańskich, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, t. 2, s. 13, Poznań, s. 163–174.
Maroz W., 2008, Da pytannia mowy haradskich biełaruskich chronik, „Acta Albaruthenica” nr 8, s. 218–230.
Maroz W., 2015, Barkułabauski zbornik: mowa i tekst, Minsk.
Minikowska T., 1980, Wyrazy ukraińskie w polszczyźnie literackiej XVI w., Warszawa.
Nowowiejski B., Wojczulis J., 2006, Polonizmy leksykalne w języku litewskiej prasy społeczno-kulturalnej końca XIX wieku, „Białostockie Archiwum Językowe” nr 6, s. 77–87.
Nowowiejski B., 2010, Z zagadnień kontaktów językowych, Białystok.
Palaszczuk N., 2009, Pałanizmy u starabiełaruskaj mowie i wyniki ich dasledawannia u biełaruskim mawazanaustwie, w: Polsko-białoruskie związki językowe, literackie, historyczne i kulturowe, red. M. Kondratiuk, B. Siegień, Białystok, s. 61–71.
Pihan-Kijasowa A., 2002, Z dziejów najstarszych wpływów języka rosyjskiego na polszczyznę, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Studia Językoznawcze” IX (XXIX), s. 131–145.
R. Richardt, 1957, Polnische Lehnwörter im Ukrainischen, Berlin.
Smułkowa E., 2002, O polsko-białoruskich związkach językowych w aspekcie czasowym i terytorialnym, w: E. Smułkowa, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa, s. 293–305.
Stang Chr. S., 1935, Die westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen, Oslo.
Swistunowa M., 2014, Leksicznyja pałanizmy u satrabiełaruskich tworach relihijnaj palemiki, „Acta Albaruthenica” 14, s. 217–232.
Szakun Ł., 1960, Narysy historyi biełaruskaj litaraturnaj mowy, Minsk.
Szakun Ł., 1984, Historyja biełaruskaj litaraturnaj mowy, Minsk.
Urbańczyk S., 1963, Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego, w: Studia linguistica in honorem Thaddaei Lehr-Spławiński, red. T. Milewski, J. Safarewicz, F. Sławski, Warszawa, s. 437–444.
Urbańczyk S., 1963, Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego, w: Studia linguistica in honorem Thaddaei Lehr-Spławiński, red. T. Milewski, J. Safarewicz, F. Sławski, Warszawa, s. 437–444.
Walczak B., 1999, Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, w: Polszczyzna północno-wschodnia, cz. II, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 96–107.
Walczak B., 2018, Ruszczyzna – drugi język Rzeczypospolitej, w: Języki ruskie w rozwoju historycznym i kontaktach z polszczyzną, red. L. Citko, Białystok, s. 277–287.
Witkowski W., 2013, Jeszcze raz o najdawniejszych zapożyczeniach ruskich (wschodniosłowiańskich) w języku polskim, „Rocznik Slawistyczny” LXII, s. 159–167.
Zoltan A., 2014, Interslavica. Issledowanija po mieżsławianskim jazykowym i kulturnym kontaktam, Moskwa.
Żurauski A., 1967, Historyja biełaruskaj litaratunaj mowy, t. I, Minsk.
Żurauski A., 1981, Polskija elemienty u paradyhmie dziejasłowa starabiełaruskaj pismiennasci, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XX, s. 253–260.
Uniwersytet w Białymstoku
