Lexis of Tatar translations
Joanna Kulwicka-Kamińska
Uniwersytet Mikołaja KopernikaAbstrakt
This article presents various layers of vocabulary constituting lexis of the Tatar tefsir, i.e. the translation of the Quran to the Polish language of the northern borderland, performed in the 16th century by Tatars of the Grand Duchy of Lithuania. Most emphasis was put on the northern borderland, separated on the basis of criteria adopted in the literature of the subject. Selected vocabulary was arranged alphabetically. A context was given in which it occurs and a semantic characteristic was provided on the basis of lexicographic sources – Polish and the East Slavic Languages. It was found that Tatar tefsir contains words previously not described or present in other historic assets of north-eastern borderland. This is particularly true with respect to forms borrowed from the East Slavic Languages, including hybrid forms. What is more, it is characterised by the existence of Old Polish lexis, including names of people performing activities which were not recorded in dictionaries, and other, words used infrequently and in specific text types. Tatar tefsir is also a perfect source for historical studies of Slavic-Oriental relations.Słowa kluczowe:
Kitab Studies, Tatars of the Grand Duchy of Lithuania, tefsir, lexis, Polish language of the northern borderlandBibliografia
Drozd A., 1995, O twórczości literackiej Tatarów w dobie staropolskiej, w: Tatarzy w Europie i na świecie, Poznań, s. 33–47.
Kulwicka-Kamińska J., 2004, Kształtowanie się polskiej terminologii muzułmańskiej, Toruń.
Kulwicka-Kamińska J., 2013, Przekład terminologii religijnej islamu w polskich tłumaczeniach Koranu na tle biblijnej tradycji translatorycznej, Toruń 2013.
Kulwicka-Kamińska J., 2014,Wielowarstwowość genetyczna muzułmańskich zabytków rękopiśmiennych, w: Maiuscula Linguistica, red. A. Moroz, P. Sobotka, M. Żabowska, Warszawa, s. 389–403.
Kulwicka-Kamińska J., 2015, Tefsir z Olity – uwagi językoznawcy, „Slavistica Vilnensis”, Kalbotyra 60, Wilno, s. 159–175.
Kulwicka-Kamińska J., 2017, Piśmiennictwo religijne Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego jako oryginalne źródło do badań polszczyzny północnokresowej, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 24, nr 2, s. 85–110.
Kulwicka-Kamińska J., 2018, Dialogue of Scriptures: The Tatar Tefsir in the Context of Biblical and Qur’anic Interpretations, Berlin.
Kurzowa Z., 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa.
Łapicz Cz., 1986, Kitab Tatarów litewsko-polskich. (Paleografia. Grafia. Język), Toruń.
Mika T., 2013, Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, „Biuletyn PTJ” 68, s. 131–145.
Pepłowski F., 1974, Odczasownikowe nazwy wykonawców czynności w polszczyźnie XVI w., Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Smułkowa E., 2000, Kształt współistnienia na polsko-białorusko-litewskim pograniczu językowym, „Prace Filologiczne” XLV, Warszawa.
Suter P., 2004, Alfurkan Tatarski. Der litauisch-tatarische Koran-Tefsir, Köln–Weimar–Wien.
Podręczny słownik dawnej polszczyzny, S. Reczek, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968 (Re).
Slowar drewnerusskogo jazyka, I.I. Srezniewskij, Moskwa, I–III, 1989 (Srez).
Słownik języka polskiego S.B. Lindego, Lwów, I–VI, 1854–1860 (SL).
Słownik języka polskiego, Wilno 1861 (Swil) – edycja elektroniczna https://eswil.ijp.pan.pl/
Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej, I. Grek-Pabisowa, M. Ostrówka, M. Jankowiak, Warszawa 2017 (SMPP).
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. R. Mayenowa, Wrocław–Warszawa–Kraków, I–XXXVI, 1966–2014 (SPolXVI).
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, Wrocław–Warszawa–Kraków, I–X (1953–1993) i XI (z. I–VI; 1995–2000) (SStp).
Dyjalektny słounik Brestczyny, M.M. Aliachnowicz, F.D. Klimczuk, Minsk 1989 (DSB).
Padruczny gistaryczny słounik substantyunaj leksiki, Minsk, I–II, 2013 (PGS).
Etymałagiczny słounik biełaruskaj mowy, I.I. Łuczyc-Fiedarec, G.A. Cychun, N.S. Szakun, Minsk (ESBM).
