Wyraz pluszczyć ‘zamykać, mrużyć oczy’ w języku polskim, ukraińskim i białoruskim

Dorota Krystyna Rembiszewska

Dorota Krystyna REMBISZEWSKA - Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
https://orcid.org/0000-0003-0339-0879

Janusz Siatkowski

Janusz SIATKOWSKI em. - Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0000-0003-0339-0879


Abstrakt

The article aims to determine the status and origin of the verb pluszczyć in three Slavic languages. The analysis of linguistic data has shown that, in terms of diachronic perspective, the unit under scrutiny is a semantic innovation that is common to Belarusian, Ukrainian and Polish (the Mazovian dialect), but has a slightly different character in each of these languages. While in Belarusian pluszczyć belongs to the lexical inventory of literary language, in Ukrainian it appears rather occassionally, but in Polish it is a regionalism (Podlasie) that can be synchronically considered as a loanword adopted from Belarusian.

Słowa kluczowe:

dialects and regionalisms, dialectal lexis, linguistic contacts, linguistic geography, loanwords, Slavic dialectology

ESBM – Әтымалагiчны слоўнiк беларускай мовы, 1978–, рәд. В.У. Мартынаў, Г.А. Цыхун, Мiнск: Навука i тәхнiка [Ėtymalagichny sloǔnik belaruskaĭ movy, 1978–, red. V.U. Martynaǔ, G.A. Cychun, Minsk: Navuka i technika / Biełaruskaja navuka].

Hrinčenko – Грiнченко Б., 1907–1909, Словарь української мови, т. I–IV, Київ: Видавництво Академiї Наук Українскої РСР Hrinčenko B., Słowar ukrainskoĭ mowy, t. I–V, Kijew: Vydavnyctwo akademiї Nauk Ukraїnskoї RS].

Linde S.B., 1854–1860, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Lwów, wyd. 3. fotoofsetowe, Warszawa 1951.

Maryniakowa I., 2011, Słownik dawnej mowy mieszkańców Ciechanowca i okolicznych wsi na Podlasiu, Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów.

Nowowiejski B., 2010, Z zagadnień kontaktów językowych, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Redliński E., 1973, Konopielka, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Rembiszewska D.K., 2007, Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego, Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów.

RóżnSłow – Maryniakowa I., Rembiszewska D.K., Siatkowski J., 2015, Różno języczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.

SXVII–XVIII – Słownik języka polskiego XVII w. i 1. połowy XVIII wieku, 1999–, Kraków: IJP PAN.

SGP – Słownik gwar polskich, 1977–, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. Mieczysława Karasia, od t. II pod kier. J. Reichana, od t. VI pod kier. J. Okoniowej, od t. IX pod kier. R. Kucharzyk, Wrocław–Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego.

SJPD – Słownik języka polskiego, 1958–1969, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna” / Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

SPZB – Слоўнiк беларускiх гаворак паўночна-заходняй Беларусi i яе пагранiчча у пяцi тамах, 1979–1986, рәд. Ю.Ф. Мацкевiч, т. I–V, Мiнск: Навука i тәхнiка [Sloǔnik belaruskich gavorak paǔnoczna-zachodniaĭ Belarusi i ĭae pagranicza u piaci tomach, 1979–1986, red. J.F. Mackewicz, t. I–V, Minsk: Navuka i technika].

SStp – Słownik staropolski, 1953–2004, red. S. Urbańczyk, t. I–XI, Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk Instytut Języka Polskiego.

SUM – Словник української мови, 1970–1980, ред. I.К. Бiлодiд, т. I–XI, Київ: Издательство «Наукова думка» [Slovnik ukraĭnskoĭ movi, 1970–1980, red. I.K. Bilodid, t. I–XI, Kiĭew: Yzdatelstvo «Naukova dumka»].

SW – Słownik języka polskiego, 1908–1927, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I–VIII, Warszawa: Nakładem prenumeratorów i kasy im. Mianowskiego (tzw. Słownik warszawski).

SWil – Słownik języka polskiego, 1861, wypracowany przez A. Zdanowicza, M. Bohusza Szyszkę i innych, t. I–II, Wilno: Maurycy Orgelbrand.

TSBM – Тлумачальны слоўнiк беларускай мовы, 1977–1984, рәд. К.К. Атраховiч (К. Крапiва), т. I–V, Мiнск: Акадәмя Навук БССР. Iнстытут Мовазнаўства iмя Якуба Коласа [Tlumaczalny sloǔnik belaruskaĭ movy, 1977–1984, red. K.K. Atrachovicz (K. Krapiva), t. I–V, Minsk: Akademia Navuk Bielarusi. Instytut movoznaustwa imia Jakuba Kolasa.

Pobierz

Opublikowane
2021-11-22


Rembiszewska, D. K. i Siatkowski, J. (2021) „Wyraz pluszczyć ‘zamykać, mrużyć oczy’ w języku polskim, ukraińskim i białoruskim”, Białostockie Archiwum Językowe, (21), s. 169–172. doi: 10.15290/baj.2021.21.11.

Dorota Krystyna Rembiszewska 
Dorota Krystyna REMBISZEWSKA - Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa https://orcid.org/0000-0003-0339-0879
Janusz Siatkowski 
Janusz SIATKOWSKI em. - Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0003-0339-0879