O sakramencie pokuty w kazaniach ks. Piotra Skargi i Konstantego Szyrwida (podobieństwa i różnice)
Anna Paluszak-Bronka
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczyhttps://orcid.org/0000-0001-6494-8931
Abstrakt
The subject of this paper is teaching about the Sacrament of Penance by priest Piotr Skarga and Konstanty Szyrwid, whereas its aim is to show similarities and differences in considerations of the two monks, as well as to determine what they resulted from. The research material comprises sermons titled “O Czwartym Sakramencie o Pokucie” (“About the Fourth Sacrament of Penance”) from the collection Kazania o siedmiu Sakramentach (Sermons about the Seven Sacraments) written by Piotr Skaga and “Punkta na Czwartą Niedzielę Adwentu” (“Points for the Fourth Sunday of the Advent”) from volume I of Punkty kazań (Points of the Sermons). The analysis of the material has shown that both preachers talk about the sacrament in the same way. It results from the fact that the main source of the Jesuits’ sermons were the Bible and patristic texts approved by the Council of Trent, which were to be interpreted according to the methods indicated by the Roman Catholic Church. It guaranteed unity of teaching, especially when all the doctrinal differences appeared along with varied, sometimes radically different, reading of the Holy Bible. Furthermore, Szyrwid must had known Skarga’s sermons, he might have been inspired by them. It is known they were to be read by the monks learning to deliver speeches. Insignificant differences, limited to the amount of presented contents, as proven by the above depiction, are the outcome of different goals set by the monks. Skarga’s output had a defined purpose – a polemic with persons of other faiths. The intention of Szyrwid, however, who had written his sermons in the time when disputes between Reformation and Counter-Reformation were fading away, was to enlighten the faithful. Hence, he did not have to explain the entire complicated and difficult content denied by persons of other faiths to the reader, and he could focus on teaching about this sacrament’s benefits and showing the followers how to prepare for penance. The second essential factor that affects the above mentioned differences is the structure of the sermons. Szyrwid, contrary to Skarga, did not write lengthily. His texts are in the form of points and summaries. They present theses, and next (using a quotation, paraphrase or allusion) they refer to the Holy Bible or to the papers written by the Fathers of the Church. Szyrwid’s comments are rather scarce, and often entirely absent.Słowa kluczowe:
Sacrament of Penance, sermon, JesuitsBibliografia
Bramorski J. Ks, 2004, Wyzwalająca moc pokuty chrześcijańskiej. Studium teologiczno-moralne, Pelplin.
Katolicyzm A-Z, 1999, red. ks. Z. Pawlak, Poznań.
Korolko K., 1993, Między retoryką a teologią. O kunszcie estetycznym staropolskich kazań (rekonesans), w: Proza polska w kręgu religijnych inspiracji, red. M. Jasińska-Wojtkowska i K. Dybciak, Lublin, s. 41–71.
Pajėdieniė J., 2013: Konstantino Sirvydo Punktai sakymų: sugretinus lietuviškąją ir lenkiškąją teksto versijas, w: Leksikografija ir leksikologija 3, Konstantino Sirvydo darbai ir jo epocha, red. A. Kaluinienė, Vilnius, s. 230–255.
Paluszak-Bronka A., 2003, Język kazań księdza Piotra Skargi. Grafia i ortografia, fonetyka z fonologią, fleksja, składnia, Bydgoszcz.
Paluszak-Bronka A., 2009, O sakramencie pokuty w kazaniach ks. Piotra Skargi – rozważania językoznawcy, „Studia Językoznawcze” t. 8, red. M. Białoskórska, Szczecin, s. 95–106.
Paluszak-Bronka A., 2018, O Sakramencie Eucharystii w „Punktach kazań” Konstantego Szyrwida na tle mów Skargi, „Slavistica Vilnensis”, t. 63, s. 211–225.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie polskim W.O. Jakuba Wujka S. J., 1962, wyd. III, Kraków.
Ptaszyński M., 2012, O ustroju kościoła. Uwagi na marginesie edycji Akt synodów Jednoty Litewskiej 1626–1637,w: „Polemiki i Dyskusje, Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. LVI, s. 203–226.
Sirvydas K., 2015, Punktai sakymu nuo Advento iki Gavenios = Punkty kazań od Adwentu do Postu: kritinis leidimas: [faksimiles ir perraai su kritiniu aparatu], opr. V. Vasiliauskienė i K. Rutkovska, Wilno.
Rutkovska K., 2013, O tekście polskim Punktów Kazań Konstantego Szyrwida, w: Leksikografija ir leksikologija 3, Konstantino Sirvydo darbai ir jo epocha, red. A. Kaluinienė, Wilno, s. 206–228.
Rutkovska K., 2016, Punkty kazań Konstantego Szyrwida – zabytek piśmiennictwa litewskiego i polskiego z pierwszej połowy XVII wieku. Monografia, Wilno.
Schneider T., 1995, Znaki bliskości Boga. Zarys sakramentologii, przełożył bp J. Tyrawa, Wrocław.
Skarga P., 1995, Kazania sejmowe, Wstęp, opr. J. Tazbir przy współudziale M. Korolki, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Słownik polszczyzny XVI wieku, pod red. M.R. Mayenowey, t. I–XXIV, Wrocław 1966 i nast.
Stanecki A., 2008, Poradnik dobrej spowiedzi, Katowice.
Szyrwid K., 1629, PVNKTY KAZAN od Adwentv aż do Postu / Litewskim ięzykiem z wytłumaczeniem na Polski PRZEZ Księdza KONSTANTEGO SZYRWIDA /Theologa Societatis IESV / Z DOZWOLENIEM STARSZYCH wydane. W WILNIE W Drukarni Akademiey Societatis IESV ROKU M.CD.XXIX, Wilno.
Szyrwid K., 1644, PUNKTY KAZAN NA POST WIELKI Ięzykiem Litewskim Przez W.X. CONSTANTEGO SZYRWIDA Theologa Societatis IESV napisane, a Teraz na Polski Ięzyk przetłumaczone / y oboiem do Druku podane. Za pozwoleniem Starszych. W Wilnie / W Drukarni Akademii Societatis IESV. Roku Pańskiego 1644, Wilno.
Vasiliauskienė V., 2013, O tekście i źródłach Punktów kazań Konstantego Szyrwida, „Acta Baltico-Slavica”, t. 37, Warszawa, s. 141–150.
Zinkievičius Z., 1971, Dėl K. Sirydo Punktų sakymų genezis ir katbos, „Baltistica”, t. 7(2), s. 153–167.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Domingo de Soto
https://www.radzima.org/pl/wilno/5711.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazyli Wielki/
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy https://orcid.org/0000-0001-6494-8931
