Uczucie świadczące o naszej niedoskonałości, czyli wstyd w definicjach studentów lubelskich
Małgorzata Karwatowska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieAbstrakt
The aim of this paper is to analyse the definitions of the word wstyd ‘shame, embarrassment’ formulated by the students of the Faculty of Humanities at Maria Curie Skłodowska University in Lublin (overall, one hundred and fifty people). Before the analysis is undertaken, the author refers to what is known about this complex and equivocal feeling. Most of the students provided open, cognitive definitions of the word, but some of them also gave closed, structural and ostensive definitions. In the majority of the instances, the notion was defined in negative terms, but in a few cases its positive aspects were mentioned. In such cases, wstyd was described as a regulator of behaviour, as a factor which prevents people from acting in socially unacceptable ways. Hence such terms used in its description as a compass or a brake.Słowa kluczowe:
shame, embarrassment, feeling, definition, studentBibliografia
Apresjan, J.D., 1980, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław.
Bańko, M., red., 2000, Inny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa.
Bartmiński, J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, [w:] Konotacja, red. idem, Lublin, s. 169–183.
Borek, M., 2012, Uczucia i emocje w rosyjskich i polskich metaforach. Aspekt lingwistyczny, Katowice.
Czykwin, E., 2013, Wstyd, Kraków.
Doroszewski, W., red., 1967, Słownik języka polskiego, t. IX, Warszawa.
Dodziuk, A., 1999, Wstyd. Jak lepiej go zrozumieć i nie pozwolić, żeby zatruwał nam życie, Warszawa.
Dymel, R., 1993, Uwagi o mechanizmach modyfikujących pole znaczeniowe pojęć, [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, s. 153–159.
Grabowski, M., 2003, Wstęp – Aktualność problematyki wstydu, [w:] Wstyd i nagość, red. idem, Toruń, s. 7–18.
Jedynak, S. (red.), 1999, Mały słownik etyczny, Bydgoszcz.
Jędrzejko, E., 1983, Opis formalnoprzestrzeniowych realizacji struktur z czasownikami strachu, „Polonica” IX, s. 135–147.
Jędrzejko, E., Nowakowska-Kempna, I., 1985a, O uczuciach i ich objawach w aspekcie semantyki leksykalnej, „Przegląd Humanistyczny” nr 7/8, s. 81–90.
Jędrzejko, E., Nowakowska-Kempna, I., 1985b, Próba charakterystyki predykatów uczuć, „Prace Językoznawcze UŚ” nr 10, s. 28–41.
Karwatowska, M., 2018, „Wstydzić od dawna się nie mamy czego”? Od wypowiedzi Młynarskiego do skojarzeń studenckich, [w:] Strasznie lubię cię piosenko. Szkice o tekstach Wojciecha Młynarskiego. Tom jubileuszowy dedykowany Profesor Barbarze Kudrze, red. K. Burska, E. Olejniczak, Łódź, s. 303–313.
Karwatowska, M., w druku, Wstyd w kontekście „kultury obnażania” (na materiale ankietowym).
Krzyżanowski, J., red., 1972, Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 3, Warszawa.
Krzyżanowski, P., 1993, O rodzajach definicji i definiowaniu w lingwistyce, [w:] O definicji i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, s. 387–400.
Mokranowska, Z., 2008, Zbigniew Herbert o wstydzie ciała i duszy, [w:] Wstyd w kulturze. Kolokwia polsko-białoruskie, t. 2, pod red. E. Kosowskiej, G. Kurylenki, A. Gomóły, Katowice, s. 70–84.
Nowakowska-Kempna, I., 1986, Konstrukcje zdaniowe z leksykalnymi wykładnikami predykatów uczuć, Katowice.
Nowakowska-Kempna, I., 1996, Uczucia w analizie kognitywnej, Katowice.
Pawłowski, T., 1978, Tworzenie pojęć i definiowanie w naukach humanistycznych, Warszawa.
Scheler, M., 2003, O wstydzie i poczuciu wstydu, przeł. M. Świstalska, [w:] Wstyd i nagość, red. M. Grabowski, Toruń, s. 19–142.
Skarga, B., 1998, O bezwstydzie, „Etyka”, nr 31, s. 77–82.
Świtalska, M., 2003, Przyczynek do Schelerowskiej koncepcji wstydu, [w:] Wstyd i nagość, red. M. Grabowski, Toruń, s. 143–176.
Wierzbicka, A., 1971, Kocha, lubi, szanuje, Warszawa.
Wiśniewska, H., 1994, Wyrażanie uczuć (Propozycja zajęć z nauczycielami), [w:] Merytoryczne kształcenie Polaków ze Wschodu, red. J. Mazur, Lublin, s. 97–104.
Wojtczuk, K., 2009, O emocjach bez emocji, czyli o polskich badaniach lingwistycznych nad emocjami w dziesięcioleciu 1997–2007. Stan, tendencje, perspektywy, [w:] Rejestr emocjonalny języka, red. K. Wojtczuk, V. Machnicka, Siedlce.
Zalewski, Z., Błachnio, A., 2004, Spaleni wstydem, „Charaktery” nr 8(91).
Żmigrodzki, P., red., Wielki słownik języka polskiego. Dostęp online: http://www.wsjp.pl/index.php?id hasla=4639&ind=0&w szukaj=wstyd [data dostępu: 6.05.2018].
