Nazwy wykonawców zawodów i rzemieślników w XVIII- -wiecznych inwentarzach dóbr szlacheckich z terenu Wielkopolski
Błażej Osowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuAbstrakt
Nomina agentis excerpted from inventories of noble estates in the Wielkopolska region in the second half of the 18th century have been analyzed. The article presents the results of the analysis of differential entries. The analysis was based on lexicographic data gathered in historical dictionaries, dictionaries of modern Polish, and research papers devoted to analogous material from other regions. The researcher took into consideration the level of the language where differentiation of the given units wasmanifested: phonetic, lexical (genetic criteria included), morphological, semantic. An attempt was made to indicate vocabulary from the Wielkopolska region.Słowa kluczowe:
lexis, historical dialectology, 18th century, Wielkopolska region, nomina agentisBibliografia
Bajerowa I., 1964, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Breza E., 1978, Słownictwo rękopiśmiennych ksiąg sądowych kościerskich z XVI–XVIII w., „Gdańskie Studia Językoznawcze” II, s. 116–178.
Breza E., 1994, Język inwentarzy wsi Szczytno, Dąbrowa i Szonowo w dawnym pow. człuchowskim z XVIII wieku, w: Polszczyzna regionalna Pomorza. Zbiór studiów 6, pod red. K. Handke, Warszawa, s. 91–112.
Danysz A., 1914, Odrębności słownikarskie kulturalnego języka polskiego w Wielkopolsce w stosunku do kulturalnego języka w Galicyi, „Język Polski” 2/8–10, s. 243–261.
EWOJP – Encyklopedia wiedzy o języku polskim, 1978, pod red. S. Urbańczyka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
G – Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, 1956, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 2, Województwo gnieźnieńskie, Wrocław
Handke K., 1996, Opis języka inwentarzy dóbr rodziny Bagniewskich z XVIII wieku. Część 3. Słownictwo, w: Polszczyzna regionalna Pomorza. Zbiór studiów 7, pod red. K. Handke, Warszawa, s. 119–208.
Horyń E., 2011, Słownictwo wiejskich ksiąg sądowych ziemi brzeskiej (XVI–XIX w.), Kraków.
K – Inwentarze dóbr szlacheckich powiatu kaliskiego, 1959, t. 2, Z lat 1751–1775, W. Rusiński (wyd.), Wrocław.
Kość J., 1984, Regionalizmy leksykalne w księgach miejskich wschodniej Lubelszczyzny z XVII i XVIII wieku, w: Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, pod red. H. Wiśniewskiej i Cz. Kosyla, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 213–222.
Kość J., 1987, O archaizmach w księgach miejskich Chełma z XVII i XVIII wieku, w: Język. Doświadczenie a teoria, pod red. J. Sierociuka, Lublin, s. 35–46.
KP – Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, 1957, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 3, Województwo kaliskie, Wrocław.
KSXVII – Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, wersja zdigitalizowana dostępna na: http://www.rcin.org.pl/publication/20029 (2.11.2017).
Lewińska A., 2005, Słownictwo z zakresu dawnej kultury materialnej w „Inwentarzu ekonomii malborskiej” z 1745 roku, Gdańsk.
Osowski B., 2016, Czeladź dworska i ludzie służący. Nazwy osób związanych z funkcjonowaniem gospodarstwa w XVIII-wiecznych inwentarzach z Wielkopolski, „Gwary Dziś” 8, s. 167–174, DOI 10.14746/gd.2016.8.16.
Osowski B., 2017, Nazwy godnościowe i rodzinne osób w XVIII-wiecznych inwentarzach wielkopolskich, w: W kręgu dawnej polszczyzny, t. 4, red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda, Kraków, s. 81–95.
P – Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, 1956, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 1, Województwo poznańskie, Wrocław.
Popławski F., 1988, Wyrazy gwarowe w „Słowniku” J.S. Bandtkiego, w: Wokół języka. Rozprawy i studia poświęcone pamięci profesora Mieczysława Szymczaka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 305–313.
PSWP – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, Poznań 1994–2005.
RK I–III – Inwentarze dóbr szlacheckich dawnego powiatu kaliskiego z lat 1776–1792, zebrał i opracowałW. Rusiński, 1981, cz. 1, Inwentarze z lat 1776–1779, „Rocznik Kaliski”, t. 14, s. 99–264; 1982, cz. 2, Inwentarze z lat 1780–1784, „Rocznik Kaliski”, t. 15, s. 129–273; 1983, cz. 3, Inwentarze z lat 1785–1792, „Rocznik Kaliski”, t. 16, s. 85–241.
Rospond S., 1948, Z badań nad przeszłością dialektu śląskiego. I. Der hoch- und plattpolnische Reisegef¨ahrte 1804, Wrocław.
Rzepka W.R., 1993, Odrębność regionalna polszczyzny literackiej w Wielkopolsce w XVI–XVII wieku, w: Munera linguistica Ladislao Kuraszkiewicz dedicata, pod red. M. Basaja i Z. Zagórskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 275–282.
Siatkowski J., 2005, Słowiańskie nazwy wykonawców zawodów w historii i dialektach, Warszawa.
SL – S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Warszawa 1807–1814.
Sstp – Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002.
SW – Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900–1927.
SWil – Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., Wilno 1861.
SXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław 1966.
Wróbel A., 1993, O nazwach zawodów chełmińskich rzemieślników XVI–XVIII wieku, w: Polszczyzna regionalna Pomorza. Zbiór studiów 5, pod red. K. Handke, Warszawa, s. 169–186.
