Prolegomena historyczne – wielojęzyczność w Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Bogdan Walczak
Bogdan WALCZAK - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ; PWSZ im. Jakuba z Paradyża Gorzów WielkopolskiAgnieszka Mielczarek
Agnieszka MIELCZAREK - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuAbstrakt
The article presents a concise characteristic of the linguistic diversity in the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania and later (from 1569 that is from the Union of Lublin) in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The heyday of this diversity was in the 15th century before the Polish-Lithuanian Commonwealth was created. From this century (the gentry of the Commonwealth) and even more intensively from the 16th century, the process of the linguistic integration began, at first spontaneously spreading in the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania, and later (as we mentioned above, from 1569) in the Polish-Lithuanian Commonwealth. As a result of this integration, Polish came to be the first language of the political elites. It is worth reminding that the linguistic integration was accompanied by a religious unification. In the 17th century one can observe transcending of Polish (as a language of the higher culture) beyond the borders of the Polish-Lithuanian Commonwealth (to Moscow and Wallachia).Słowa kluczowe:
history of Polish, linguistic diversity, linguistic integrationBibliografia
Altbauer M., 2002, Wzajemnie wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej, wybór i opracowanie M. Brzezina, Kraków.
Brzezina M., 1979, Języki mniejszości narodowych w tekstach literackich i folklorystycznych. I. Południowokresowa polszczyzna Żydów, Warszawa–Kraków.
Brzezina M., 1986, Języki mniejszości narodowych w tekstach literackich i folklorystycznych. Polszczyzna Żydów, Warszawa–Kraków.
Frączek A., 2010, Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie z przełomu XVII i XVIII wieku. Analiza leksykograficzna, Warszawa.
Kąkolewski I., 2012, Rzeczpospolita wielu narodów, wyznań i kultur, w: Pod wspólnym niebem. Rzeczpospolita wielu narodów, wyznań i kultur (XVI–XVIII w.), red. I. Kąkolewski i M. Kopczyński, Warszawa, s. 23–37.
Klemensiewicz Z., 1965, Historia języka polskiego, Cz. II: Doba średniopolska, Warszawa.
Kuczyńska M., 2009, Ruska homiletyka XVII wieku w Rzeczypospolitej: ewolucja gatunku – specyfika funkcjonalna, Szczecin.
Kurzowa Z., 1983, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa–Kraków.
Leeming H., 1976, Rola języka polskiego w rozwoju leksyki rosyjskiej do roku 1669. Wyrazy pochodzenia łacińskiego i romańskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Lemanaite G., Bukowiec P. (red.), 1998, Litwa. Dzieje, naród, kultura, Kraków.
Lint¸a E., 1974, Wyrazy pochodzenia polskiego w języku rumuńskim, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Łużny R., 1966, Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-mohylańskiej a literatura polska: z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII w., Kraków.
Majewicz A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa.
Majewicz A.F., 1999, Języki wymierające i zagrożone – stan i perspektywy, w: Maciejewski W., Świat języków [Wielka encyklopedia geografii świata, t. XIV], Poznań, s. 95–110.
Martel A., 1938, La langue polonaise dans les pays ruth`enes, Ucraine et Russie Blanche 1569–1667, Lille.
Ochmański J., 1982, Historia Litwy, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Reczek J., 1989, Języki w dawnej Rzeczypospolitej, „Język Polski” LXIX, s. 10–19.
Sicińska K., 2013, Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII (na przykładzie epistolografii), Łódź.
Smoczyński W., 1988, Języki bałtyckie, w: Języki indoeuropejskie, red. L. Bednarczuk, t. II, Warszawa, s. 817–905.
Stradomski J., 2003, Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej, Kraków.
Turska H., 1939, O powstaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie,Wilno.
Urbańczyk S., 1963, Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego, w: Studia linguistica in honorem Thaddaei Lehr-Spławiński, red. T. Milewski, Warszawa, s. 437–444.
Walczak B., 1999, Zarys dziejów języka polskiego, wyd. II, Wrocław.
Walczak B., 2003, Wpływy ruskie w polskim języku literackim, w: Polska – Ukraina: partnerstwo kultur, red. B. Bakuła, Poznań, s. 19–31.
Walczak B., 2006, Język czy dialekt – problem lingwistyczny?, w: Korowód idei i metod. Prace na jubileusz Profesora Czesława P. Dutki i Zakładu Teorii Literatury, red. G. Kubski i M. Mikołajczak, Zielona Góra, s. 23–32.
Walczak B., 2007, Status etnolektu (problem „język czy dialekt”?) w polskiej literaturze językoznawczej, w: Leksykalno-stylistyczne zjawiska w polszczyźnie ogólnej, red. E. Skorupska-Raczyńska i J. Rychter, Gorzów Wielkopolski, s. 115–124.
Walczak B., 2010, Języki na pograniczu Wschód – Zachód w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księga Jubileuszowa na 1000-lecie Litwy, red. J. Mędelska i Z. Sawaniewska--Mochowa, Bydgoszcz, s. 109–115.
Walczak B., 2012a, Akwizycja języka polskiego jako obcego (prolegomena historyczne), w: Glottodydaktyka polonistyczna II, red. A. Mielczarek, Poznań, s. 19–27.
Walczak B., 2012b, Przejawy integracji językowej w obrębie klasy politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego, w: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 12, Językoznawstwo, red. M. Korytkowska. H. Popowska-Taborska, Z Rudnik-Karwatowa i J. Siatkowski, Warszawa, s. 195–202.
Walczak B., 2012c, Unia brzeska – idea a urzeczywistnienie i skutki, w: Chrześcijański Wschód i Zachód. Formy dialogu, wzory kultury, kody pamięci, red. I. Lis-Wielgosz i W. Jóźwiak, Poznań, s. 77–86.
Walczak B., 2014, Z dziejów nauczania języka polskiego jako obcego (pomoce dydaktyczne), w: Sukcesy, problemy i wyzwania w nauczaniu języka polskiego jako obcego, red. A. Mielczarek, A. Roter-Bourkane, M. Zduniak-Wiktorowicz, Poznań, s. 27–35.
Zaręba A. 1961, Wpływ polszczyzny na słownictwo innych języków słowiańskich, „Język Polski” XLI, s. 1–19
Bogdan WALCZAK - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ; PWSZ im. Jakuba z Paradyża Gorzów Wielkopolski
Agnieszka MIELCZAREK - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
