Names of religious dissenters in Jakub Wujek’s Iudicium (1570) against the backdrop of confessional diversity in 16th-century Commonwealth of Poland and Lithuania
Paulina Michalska-Górecka
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuAbstract
The paper thus aims to answer the question whether designations for religious dissenters used by Jakub Wujek reflect the actual multiplicity of reformed confessions existing at the time. The material has been excerpted from the first edition of Iudicium available from the Lower Silesian Digital Library. Jakub Wujek’s Iudicium employs 16 various appellations of followers associated with the Reformation movement. Taking into account lexical doublets, such as luteran and luteryjan, witemberczanin and witemberczyk, zwinglijan and zwinglijanin as well as more comprehensive terms such as heretyk, kacerz, nowowiernik, odszczepieniec and sektarz, the catalogue of names increases to 25 items.Keywords:
Jakub Wujek, Jesuit Counter-Reformation, dissenters, Reformation, 16th century lexisReferences
Appold K.G., 2013, Reformacja. Krótka historia, Warszawa.
Gierowski J.A., 1988, Historia Polski 1505–1764, wyd. 12, Warszawa.
Górski K., 1964, Słownictwo reformacji polskiej, w: idem, Z historii i teorii literatury, Warszawa, t. 2, seria druga, s. 352–387.
Konfesja..., 1995, Konfesja sandomierska, transkrypcja i komentarz językowy oprac. K. Długosz-Kurczabowa, Warszawa.
Kowalska D., 2000, Innowiercy w oczach ks. Jakuba Wujka. Na podstawie „Nauk i przestróg” do Nowego Testamentu z 1593 r., w: Człowiek w sferze oddziaływania obcej kultury, red. G. Minczew, Łódź, s. 17–24.
Kuran M., 2001, Wizerunek heretyka w „Postylli” Jakuba Wujka, w: Sarmackie theatrum, t. 2, Idee i rzeczywistość, red. R. Ocieczek, M. Barłowska, Katowice, s. 9–15.
Kuźmina D., 2004, Jakub Wujek (1541–1597). Pisarz, tłumacz i misjonarz, Warszawa.
Lehmann J., 1937, Konfesja Sandomierska na tle innych konfesji w Polsce XVI wieku, Warszawa.
Markiewicz S., 1982, Protestantyzm, Warszawa.
Masson H., 1993, Słownik herezji w Kościele katolickim, Katowice.
Michalska-Górecka P., 2016, Od ewangelika do protestanta. Dzieje leksemów w polszczyźnie, „Białostockie Archiwum Językowe” nr 16, s. 213–228.
Migdał J., 2005a, O języku kazań Jakuba Wujka – innowiercy w „Postylli mniejszej”: określenia ich nauki i działań, „Studia Językoznawcze” 4, Szczecin, s. 215–224.
Migdał J., 2005b, Określenia innowierców w kazaniach Jakuba Wujka, w: Język religijny dawniej i dziś, t. 2, red. S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski, Poznań, s. 238–243.
Migdał J., 2007, Wokół słownictwa Jakuba Wujka, w: Język religijny dawniej i dziś, t. 3, red. ks. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka, Poznań, s. 255–261.
Moszyński L., 2006, Wstęp do filologii słowiańskiej, wyd. 2, Warszawa.
Nowy Korbut, 1965, Piśmiennictwo staropolskie, hasła osobowe N-Ż, oprac. R. Pollak i zespół, Warszawa.
Sienkiewicz W., 1991, Mały słownik historii Polski, Warszawa.
SłXVI, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. 1–36, Wrocław 1966–2012.
SLS, 1998, Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska i in., Wrocław.
Sobczykowa J., 2001, Myśl o języku w komentarzu biblijnym ks. Jakuba Wujka, Katowice.
STL, 2002, Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 4, Wrocław – Warszawa – Kraków.
SWO, 1980, Słownik wyrazów obcych, red. J. Tokarski, wyd. 24, Warszawa.
Tazbir J., 1959, Święci, grzesznicy i kacerze. Z dziejów polskiej kontrreformacji, Warszawa.
Tazbir J., 1967, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w., Warszawa.
Tokarczyk A., 1987, Trzydzieści wyznań, wyd. 2, Warszawa.
USJP, 2008, Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1, wyd. 2, Warszawa.
Walczak B., 1996, Mały słownik etymologiczno-historyczny kacerstwa polskiego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” III (XXIII), s. 11–19.
Winiarska I., 1998, Językowy wizerunek heretyka w „Konfesji sandomierskiej”, w: Słowa w różnych kontekstach, red. S. Dubisz, Warszawa, s. 45–71.
Winiarska I.M., 2004, Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu. Od XVI do XVIII wieku na tle terminologii katolickiej, Warszawa.
Wójcik Z., 2012, Historia powszechna. Wiek XVI–XVII, wyd. 12, Warszawa.
J. Wujek, Iudicium Albo Rozsądek niektorych Katholikow o Co[n]fesiey Sędomierskiey [...], Kraków 1570, wyd. M. Szarfenberger; http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=5592 [dostęp: 14.10.2016].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
