Rękopiśmienny słowniczek wileńskiej gwary ludowej Artura Dolińskiego jako źródło do badań gwar polskich
Beata Kuryłowicz
Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
The article presents a manuscript collection of dialect lexicon from the 2nd half of the 19th century compiled by Artur Doliński. The glossary records the vocabulary characteristic of the folk dialect of the Vilnius area. The author has established that in terms of methodology, Doliński’s work differs from other studies of this type (the entries are not arranged alphabetically, they lack qualifiers or explicataions of how to use a particular word). However, this does not diminish the value of the work under discussion, since the glossary records unknown lexemes from historical Lithuania, and attests to phonetic and grammatical features inherent in the borderland variety of the language. This makes Doliński’s work an important source for the study of Polish dialects in the 19th century Northeastern Borderlands.Słowa kluczowe:
dialect dictionaries of the 2nd half of the 19th century, borderland Polish, folk dialectsBibliografia
Biela J., 1891, Spis wyrazów zebranych we wsi Żarnówce nad Skawą, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 374–384.
Cinciała A., 1998, Słownik dyalektyczny Księstwa Cieszyńskiego z dodatkiem przysłowiów i frazeologii, Wisła.
Cygan S., 2020, Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe księdza Władysława Siarkowskiego z perspektywy leksykograficznej, „Gwary Dziś” 12, s. 229–245.
Cygan S., 2021, XIX -wieczny słowniczek gwarowy z Podlasia Zygmunta Wasilewskiego jako przyczynek do dziejów polskiej leksykografii gwarowej, „Poradnik Językowy” 7, s. 87–99.
Dembowski B., 1891, Spis wyrazów i wyrażeń używanych na Podhalu jako uzupełnienie poprzednich zbiorów, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 301–317.
Gajewski M., 2005, Nasze podwileńskie ojczyzny, online, ISBN 9955–9423-1–2 UDK 947.45 Ga‑189, data publikacji 2005 (dostęp: 19.04.2022).
Gloger Z., 1893, Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim, „Prace Filologiczne” IV, s. 795–904.
Grek‑Pabisowa I., 2002, Współczesne gwary polskie na Litwie i Białorusi. Fonetyka, Warszawa.
Karaś M., 1961, Z historii badań nad słownictwem gwarowym, „Język Polski” XLI, 5, s. 355–369.
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karaś H., 2012, Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe jako przedmiot badań językoznawczych, „Poradnik Językowy” 1, s. 55–64.
Koniusz E., 2001, Polszczyzna z historycznej Litwy w „Słowniku gwar polskich” Jana Karłowicza, Kielce.
Korybut‑Marciniak M., 2016, Dziecko w rodzinie urzędniczej w świetle materiałów Artura Dolińskiego, w: Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Świat dziecka”, red. J. Kita, M. Korybut‑Marciniak, Łódź−Olsztyn, s. 47–65.
Kuryłowicz B., Dziewiętnastowieczny słowniczek Artura Dolińskiego z Wileńszczyzny w kontekście badań Profesora Bogusława Nowowiejskiego nad dawną leksykografią gwarową (w druku).
Masojć I., 2006, Słownictwo gwar polskich na Litwie, jego funkcjonowanie i zróżnicowanie geograficzne, w: Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, red. J. Rieger, I. Masojć, K. Rutkowska, Warszawa, s. 49–72.
Matlakowski W., 1891, Zbiór wyrazów ludowych dawnej Ziemi Czerskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 362–373.
Màtyàs M., 1891, Słowniczek gwary ludu zamieszkającego wschodnio -południową najbliższą okolicę Nowego Sącza (wsie: Zawada, Nawojówka, Brzeziny, Kunów, Jamnica, Poręba, Bielowice i Dąbrówka Polska), „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 318–335.
Nitsch K., 1958, Recenzja Słownika gwar polskich J.Karłowicz, w: Wybór pism polonistycznych, t. IV, Wrocław–Kraków, s. 195–225, przedruk: Słownik gwar polskich. Ułożył Jan Karłowicz, 1911, „Rocznik Slawistyczny”, IV, s. 199–243.
Rzeszowski L., 1891, Spis wyrazów ludowych z okolicy Żywca, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 353–361.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1888, t. X, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa.
Turska H., 1982, O powstaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie, w: Studia nad polszczyzną kresową, t. 1, red. J. Rieger i W. Werenicz, Wrocław, s. 9–121.
Waga A., 1860, Abecadłowy spis wyrazów ludowego języka w okolicach Łomży, Wizny i przyległych, „Biblioteka Warszawska” II, s. 748–760.
Wasilewski Z., 1898, Jagodne (wieś w powiecie łukowskim, gmina Dąbie. Zarys etnograficzny), t. IV, Warszawa.
Woźniak K., 2000, Stan polskiej leksykografii gwarowej pod koniec XX wieku, w: Słowiańskie słowniki gwarowe, red. H. Popowska‑Taborska, Warszawa, s. 17–51.
Złoża J., 1891, Zbiór wyrazów używanych w okolicach Chochołowa, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 341–352.
