Tekstologiczno-kodykologiczne studium przypadku polskojęzycznej metryki zgonu w Liber Mortuorum (1867–1878) jako rodzaju tekstu

Piotr A. Owsiński

Uniwersytet Jagielloński


Abstrakt

The present paper involves a textlinguistic‑codicological analysis and attempts to identify the specific features of the Polish administrative language in the entries of the 19th c. parish register from the town of Busko‑Zdrój. The aim of the study is to answer the question as to whether the examined annotations can be regarded as a pattern of a parish register record, and henceforth as a text type. The author investigates the structure and characteristics of different register entries, with research field determined by the general structure and functionfunction of parish register records and annotations of these records.

Słowa kluczowe:

parish register, text linguistics, text, textuality, text type

Assmann J., 1988, Kollektives Gedächtnis und kulturelle Identität, w: Kultur und Gedächtnis, red. J. Assmann/T. Hölscher, Frankfurt, s. 9–19, https://archiv. ub.uni‑heidelberg.de/propylaeumdok/1895/1/Assmann_Kollektives_Gedaechtnis_1988.pdf (dostęp: 31.07.2020).

Barki B., 1978, Türkçede Gösterme Adıllarının Genel Metin Baǧlayıcı Özellikleri, „Boǧaziçi Üniversitesi Beşeri Bilimler Dergisi“ 6, s. 47–54.

Beaugrande R.-A. de, W.U. Dressler, 1981, Eine Einführung in die Textlinguistik, Tübingen.

Beneš E., 1967, Die funktionale Satzperspektive. Thema – Rhema – Gliederung im Deutschen, „Deutsch als Fremdsprache” 1, s. 23–28.

Beneš E., 1973, Thema – Rhema – Gliederung und Textlinguistik, w: Studien zur Texttheorie und zur deutschen Grammatik. Festgabe für Hans Glinz, red. H. Sitta/K. Brinker, Düsseldorf, s. 42–62.

Biszczanik M., 2016, Das Erste Stadtbuch aus Schweidnitz im Lichte der Textallianzen und Textsortenproblematik, „Germanica Wratislaviensia” 141, s. 163–181.

Bralska M., Czachur W., 2009, Historische Textsortenlinguistik. Einige Überlegungen zu ihren Zielen und Methoden, w: Wort und Text. Bestandsaufnahme und Perspektiven, red. W. Czachur, M. Czyżewska, A. Frączek, Warszawa, s. 223–235.

Brinker K., 2010, Linguistische Textanalyse. Eine Einführung in Grundbegriffe und Methoden, Berlin.

Czachur W., 2009, Miejsce lingwistyki tekstu w kanonie przedmiotów uniwersyteckich w kształceniu filologicznym w Polsce i w Niemczech. Lingwistyka tekstu w polskich i niemieckich podręcznikach, w: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut‑Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław, s. 297–309.

Czachur W., Erll, A., Traba, R., Witosz B., 2014, Gedächtnis, Sprache und Mediendiskurse – Gespräch mit Prof. Astrid Erll, Prof. Robert Traba und Prof. Bożena Witosz, „Tekst i Dyskurs = Text und Diskurs” 7, s. 21–30, http://tekst‑dyskurs.eu/api/files/download/1742642.pdf (dostęp: 23.04.2022).

Černâvskaâ V., 2018, Lingvistika teksta. Lingvistika diskursa, Moskva.

Dacewicz L., 2015, Rusyfikacja nazewnictwa osobowego w katolickich księgach metrykalnych Dekanatu białostockiego w okresie zaboru (lata 1865–1918), „Slavia Orientalis” 64/2, s. 363–374.

Dacewicz L., 2016, Struktura i treść notacji metrykalnych kościoła rzymsko-katolickiego w okresie zaboru rosyjskiego w diecezji wileńskiej. „Studia Wschodniosłowiańskie” 16, s. 365–384.

Dacewicz L., 2017, Uwarunkowania socjalno-kulturowe nadawania imion podwójnych w Dekanacie Białystok w II połowie XIX wieku, „Studia Wschodniosłowiańskie” 17, s. 169–186.

Dacewicz L., 2019, Roman-Catholic parish registers as a source of information about Polish society living under the Russian rule in the period of Partitions in the second half of the 19th century, „Acta Onomastica”, s. 186–198.

Dacewicz L., Chomko J., Smakulska J., 2017, Księgi metrykalne chrztów kościoła rzymskokatolickiego dekanatu białostockiego z II połowy XIX wieku. Treść i struktura metryk. Alfabetyczne spisy imienne, cz. 1, Białystok.

Daneš F., 1968, Typy tematických poslopnosti v textu (na materiale českého tesxtu odborného), „Slovo a Slovestnost” 29, s. 125–141.

Daneš F., 1970, Zur linguistischen Analyse der Textstruktur, „Folia Linguistica” 4, s. 72–78.

Dimitrova S., Karshakova R., 1992, Bulgarian Text Lingustics – Present State and Prospects, w: Text – Fachwort – Übersetzen. Beiträge eines Kolloquiums in Sofia/ Bulgarien, red. P. Godglück Frankfurt/Main, s. 9–41.

Dressler W., 1978, Wege der Textlinguistik, w: Textlinguistik, red. W. Dressler, Darmstadt, s. 1–15.

Duszyński‑Karabasz H., 2017, Sposoby identyfikacji osób w księgach metrykalnych parafii prawosławnych na Kujawach Wschodnich i ziemi dobrzyńskiej na przełomie XIX i XX wieku, „Acta Polono‑Ruthenica” 22/3, s. 7–19.

Gal’perin I., 2017, Tekst kak ob’ekt lingvističeskogo issledovaniâ, Moskva.

Glaser B.G., Strauss A.L., 2006 (1967), The discovery of grounded theory. Strategies for qualitative research, New Brunswick/London.

Göpferich S., 1995, Textsorten in Naturwissenschaften und Technik. Pragmatische Ty pologie, Kontrastierung, Translation, Tübingen.

Grabias S., 2019, Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, Lublin.

Grucza S., 2009, Lingwistyka tekstu – jej przedmiot i cele cząstkowe badań, w: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut‑ ‑Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław, s. 95–107.

Grucza S., 2013, Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego, Warszawa, https://portal.uw.edu.pl/documents/7732735/0/SN 2. Sambor Gru‑ cza - Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego.pdf (dostęp: 23.04.2022).

Grulkowski M., 2015, Najstarsze księgi miejskie Głównego Miasta Gdańska z XIV i początku XV wieku. Studium kodykologiczne. Warszawa.

Hartung W., 2000, Kommunikationsorientierte und handlungstheoretisch ausgerichtete Ansätze, w: Text und Gesprächslinguistik, red. K. Brinker, K., G. Antos, W. Heinemann, S.F. Sager, t. 1, Berlin/New York, s. 83–96.

Heinemann W., 1982, Textlinguistik heute. Entwicklung, Probleme, Aufgaben, „Wissenschaftliche Zeitschrift der Karl‑Marx-Universität Leipzig. Gesellschafts- und Sprachwissenschaftliche Reihe” 31, s. 210–221.

Heinemann W., 2008, Textpragmatische und kommunikative Ansätze, w: Textlinguistik. 15 Einführungen, red. N. Janich, Tübingen, s. 113–143.

Hrynicki W.M., 2016, Organizacja rejestracji stanu cywilnego w Polsce w ujęciu historycznym, „Ius Novum” 10/4, s. 358–374, https://absolwenci.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/oficyna/Ius_Novum_4–16_24-W. Hrynicki.pdf (dostęp: 3.05.2022).

Işik G., 1979, Betiksel Dilbilimde Yeni Aşamalar ve Üretici Bir YazInbilim TasarIsI, „Dilbilim” 4, s. 166–179, https://dergipark.org.tr/tr/download/article‑file/11582 (dostęp: 23.04.2022).

Kapuścińska A., 2013, Być albo nie być... tekstem. Problemy definicji tekstu w kontekście tekstów medialnych, „Tekst i Dyskurs = Text und Diskurs” 6, s. 121–130, https:// bibliotekanauki.pl/articles/474032 (dostęp: 26.04.2022).

Komleva E., 2011, K voprosu o parametrach tekstual’nosti. „VestnikOGU” 17, s. 146–151.

Kretzschmar R., 2018, Amtsbücher, w: Südwestdeutsche Archivalienkunde, https://www.leo‑bw.de/themenmodul/sudwestdeutsche‑archivalienkunde/archivaliengattungen/amtsbucher#x01 (dostęp: 2.05.2022).

Mathesius V., 1929, Zur Satzperspektive im modernen Englischen, „Archiv für das Studium der neueren Sprachen und Literaturen” 155, s. 202–210.

Owsiński P.A., 2021, Adnotacja w parafialnym „Liber Natorum” (1864–1869) jako rodzaj tekstu. Studium tekstologiczno -kodykologiczne, „Tekst i Dyskurs = Text und Diskurs” 15, s. 539–560, https://tekst‑dyskurs.eu/resources/html/article/details?id=226712 (dostęp: 23.04.2022).

Owsiński P.A., 2022, Adnotacja w rosyjskim Liber Copulatorum (1868–1882) jako rodzaj tekstu w świetle analizy tekstologiczno -kodykologicznej, „Acta Neophilologica” 24/1, s. 17–37.

Owsiński P.A., Mordań M., 2021, Zapis v russkoâzyčnoj metričeskoj knige XIX beka „O rodivšihsâ” v aspekte tekstologičeskih i kodikologičeskih issledovanij, „Slavia Orientalis” 70/4, s. 851–872.

Pałuszyńska E., 2010, Analiza tekstu jako zdarzenia komunikacyjnego, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 17, s. 157–165.

Rosengren I., 1980, Texttheorie, w: Lexikon der Germanistischen Linguistik, red. H.P. Althaus, H. Henne, H.E. Wiegand, Tübingen, s. 275–286.

Rzeszutko‑Iwan M., 2009, Pojęcie tekstu w badaniach tekstologicznych, w: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut‑Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław, s. 57–68.

SJP PWN, Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 2.05.2022).

Smykała M., 2009, Kontrastywna lingwistyka tekstu w Polsce i Niemczech, w: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut‑Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław, s. 277–296.

Sztandera G., 2015, Akta metrykalne parafii Korczew, „Biuletyn Szadkowski”15, s. 225–235, http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/13447/11–225_235‑Sztandera.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 23.04.2022).

Szymański J., 2021, Nauki pomocnicze historii, Warszawa.

Şenöz‑Ayata C., 2005, Metindilbilim ve Türkçe, İstanbul.

Şenöz‑Ayata C., 2006, Die Entwicklung der Textlinguistik (Deutschland und Türkei im Vergleich), „Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi. Studien zur deutschen Sprache und Literatur“ 18, s. 133–143, https://dergipark.org.tr/tr/download/article‑file/10989 (dostęp: 23.04.2022).

Şenöz‑Ayata C., 2008, Eine kontrastive Analyse über die Darstellungshaltung des Autors in deutschen und türkischen Wissenschaftstexten, „Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi. Studien zur deutschen Sprache und Literatur” 20, s. 153–168, https://dergipark.org.tr/en/download/article‑file/10794 (dostęp: 23.04.2022).

Şenöz‑Ayata C., 2012, Zur Textsorte Abstract in türkischen und deutschen Germanistikzeitschriften, „Akten des XII. internationalen Germanistikkongresses” 16: 133–140.

Şenöz‑Ayata C., Atasoy İ., 2019, Ein interkultureller Blick auf Multimodalität in ausgewählten deutschen, angloamerikanischen, italienischen und türkischen Kosmetikwerbeanzeigen, „Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi. Studien zur deutschen Sprache und Literatur” 41(1), s. 1–23, https://dergipark.org.tr/en/download/article‑file/740648 (dostęp: 23.04.2022).

Topbaş P.N. Yilmaz O.. 2019. Die Korrelation zwischen Textlinguistik und Lehrbüchern anhand einer textlinguistischen Analyse von „Lagune“, „Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi” 36(2), https://dergipark.org.tr/en/pub/huefd/issue/39315/578830 (dostęp: 23.04.2022).

Turaeva Z., 1986, Lingvistika teksta. Tekst: Struktura i semantika, Moskva.

Viehweger D., 1977, Struktur und Funktion nominaler Ketten im Text, w: Kontexte der Grammatiktheorie, red. W. Motsch, Berlin, s. 149–168.

Völzing P.-L., 1979, Text und Handlung, Frankfurt (Main)–Bern–Los Angeles.

Waluś J., 2010, Księgi metrykalne Pomorza Zachodniego, „Colloquia Theologica Ottoniana” 1, s. 141–168.

Wawrzyniak Z., 2004, Testwissenschaft als Transdisziplin, w: Perspektiven der polnischen Germanistik in Sprach- und Literaturwissenschaft. Festschrift für Olga Dobijanka -Witczakowa zum 80. Geburtstag, red. A. Dębski, K. Lipiński, Kraków, s. 325–331.

Wiktorowicz J., 2009, Niemieckojęzyczne badania nad historycznymi gatunkami tekstu, w: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut‑Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław, s. 265–273.

Wiktorowicz J., 2011, Zur Textsortenklassifikation in der deutschen Kanzleisprache in Krakau, w: Krakauer Kanzleisprache. Forschungsperspektiven und Analysemethoden, red. J. Wiktorowicz, Warszawa, s. 127–137.

Wilkoń A., 2002, Spójność i struktura tekstu, Kraków.

Ziegler A., 2003, Städtische Kommunikationspraxis im Spätmittelalter. Historische So ziopragmatik und Historische Textlinguistik, Berlin.

Żmudzki J., 2019, Zur Ontologie des Textes, w: Facetten der Sprachwissenschaft: Bausteine zur diachronen und synchronen Linguistik, red. J. Wiktorowicz, A. Just, P.A. Owsiński, Berlin, s. 227–241.

Pobierz

Opublikowane
2022-12-30


Owsiński, P. A. (2022) „Tekstologiczno-kodykologiczne studium przypadku polskojęzycznej metryki zgonu w Liber Mortuorum (1867–1878) jako rodzaju tekstu”, Białostockie Archiwum Językowe, (22), s. 249–271. doi: 10.15290/baj.2022.22.14.

Piotr A. Owsiński 
Uniwersytet Jagielloński