Poprawność polityczna w przekładzie literatury dla dzieci. Analiza serii translatorskiej powieści Marka Twaina Przygody Tomka Sawyera
Katarzyna Działowy
Uniwersytet Pedagogiczny w KrakowieRésumé
This article is concerned with the translation of children’s literature; it focuses on the ways in which Polish translators of Mark Twain’s novel Adventures of Tom Sawyer deal with the descriptions of the Black minority. The first part of the paper provides a historical overview concerning the publication of the novel and its first editions. It also looks at its status on the Polish market. Next, the paper discusses the notion of political correctness and its role in works written for young audiences. It also examines the terms used to refer to Afro-Americans in eight translations of the novel. Three of them, i.e. the translations by Jan Biliński, Marceli Tarnowski and Kazimierz Piotrowski, appeared in the first half of the 20th century; the remaining ones, i.e. the translations by Paweł Łopatka, Paweł Beręsewicz, Marta Kędroń and Barbara Ludwiczak, Aleksandra Kubiak, Jędrzej Polak, were published after 2000. All the versions were examined to identify the situations in which the writer, narrator and the characters refer to the representatives of the Black minority. The analysis aimed at the identification of the changes in the translation of fragments describing Afro-Americans resulting from political correctness.Mots-clés :
translation series, political correctness, children’s literature, literary canonRéférences
Twain M., Przygody Tomka Sawyera. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Twain M., Przygody Tomka Sawyera. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal.
Twain M., 1988, Przygody Tomka Sawyera. Warszawa: Iskry.
Twain M., 2000, The adventures of Tom Sawyer Penguin Readers. Madrid: Pearson.
Twain M., 2011, Przygody Tomka Sawyera. Lektura dobrze opracowana. Kraków: Wydawnictwo Skrzat.
Twain M., 2012, Przygody Tomka Sawyera. Poznań: Vesper.
Twain M., 2014, Przygody Tomka Sawyera. Warszawa: Bellona.
Twain M., 2016, Przygody Tomka Sawyera. Lektura z opracowaniem. Kraków: Wydawnictwo Greg.
Twain M., 2017, Przygody Tomka Sawyera. Lektura z opracowaniem. Poznań: Wydawnictwo Ibis.
BorodoM.,Widział na ulicyMurzyna, ale nie ludożercę. O tłumaczeniach i poprawności politycznej, „Przekładaniec” 33, 2016, s. 19–213.
Dybiec-Gajer J., 2011, Parateksty w polskich przekładachMarka Twaina The Adventures of Tom Sawyer i The Aventures of Huckleberry Finn – między pomijaniem a dopisywaniem, [w:] Między oryginałem a przekładem, red. Skibińska, E., Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dymel-Trzebiatowska H., 2013, Translatoryka literatury dziecięcej. Analiza przekładów utworów Astrid Lindgren na język polski, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Franaszek A., 2006, Od Bieruta do Herlinga-Grudzińskiego. Wykaz lektur szkolnych w Polsce w latach 1946–1999, Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Ghesquiere R., 2006, Why does children’s literature need translations?, [w:] Children’s literature in translation. Challenges and Strategies, red. J. Van Coillie, W. P. Verschueren, Manchester: St. Jerome Publishing
Hughes G., 2010, Political correctness: A history of semantics and culture, Chichester: Wiley-Blackwell.
Kaplan J., 1974, Mark Twain and his world, Nowy Jork: Simon and Schuster.
Kacprzak M., 2012, Pułapki politycznej poprawności, Radzymin: Wydawnictwo von Borowiecki.
Lathey G., 2010, The role of translation in children’s literature. Invisible storytellers, Londyn: Routledge.
Lathey G., 2011, Children’s literature, [w:] Routledge encyclopedia of translation studies, red. Baker, M., Saldanha, G., Routledge: Nowy Jork.
Leszczyński G., 2006, Kanon książek – pojęcie i sprzeczności, [w:] Książka Dziecięca 1990–2005 Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej, red. G. Leszczyński, D. Świerczyńska-Jelonek, M. Zając, Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Looby R., 2015, Censorship, translation and English language fiction in people’s Poland, Leiden, Boston: Brill Rodopi.
Lutz N. J., 2003, Biography of Mark Twain, [w:] Mark Twain, red. H. Bloom, Filadelfia: Chelsea House Publishers.
Messent P., 2007, The Cambridge introduction to Mark Twain, Nowy Jork: Cambridge University Press.
Paine A. B., 2005, Mark Twain, Warszawa: Pellegrina.
Pieciul-Kamińska E., Sommerfeld B., Fimiak-Chwiłkowska A., 2017, Między manipulacją a autonomicznością estetyczną, Przekład literatury dla dzieci , Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Robinson F., 2002, Mark Twain, 1835–1910: a brief biography, [w:] A historical guide to Mark Twain, S. Fisher Fishkin, Nowy Jork: Oford University Press.
Stawiński J., 1963, Mark Twain, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Tuwim I., 2007, Między tłumaczeniem a adaptacją, [w:] Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–2005, E. Balcerzan, E. Rajewska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Dybiec-Gajer J., Przekład literatury dla dzieci. (dostęp 18.08.2018 r.) http://encyklopediadziecinstwa.pl/index.php?title=Przekład literatury dla dzieci
Getting Tom to market. (dostęp 06.08.2018 r.) http://twain.lib.virginia.edu/tomsawye/tomcomp.html
Przygody Tomka Sawyera (dostęp 06.08.2018) https://krakowczyta.pl/926022/Przygody Tomka Sawyera
Poprawność polityczna (dostęp 06.08.2018) http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/396506/poprawnosc-polityczna.html
Niżik, W., Książki i czytelnictwo w Polsce (dostęp 08.08.2018 r.) https://ircenter.com/ksiazki-i-czytelnictwo-w-polsce/
Przygody Tomka Sawyera (dostęp 08.08.2018 r.) http://lubimyczytac.pl/szukaj/ksiazki?phrase=przygody Tomka Sawyera&main search=1
Przygody Tomka Sawyera (dostęp 08.08.2018 r.) https://www.biblionetka.pl/book.aspx?id=222&mode=ratingdetails&rating=3
Przygody Tomka Sawyera (dostęp 08.08.2018 r.) https://www.granice.pl/ksiazka/przygody-tomka-sawyera/166689
Przygody Tomka Sawyera (dostęp 08.08.2018 r.) https://nakanapie.pl/szukaj?page=1&q=przygody tomka sawyera&se=books
Przygody Tomka Sawyera (dostęp 08.08.2018 r.) http://www.webook.pl/b-87,Przygody Tomka Sawyera.html
Hill H., 1967, Mark Twain’s letters to his publishers 1867–1894, Berkley, Los Angeles: University of California Press.
