Dendrofilia. Literatura wrażliwa na drzewa (o twórczości Michała Książka)

Magdalena Roszczynialska

Wydział Filologiczny, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-2529-5100


Abstrakt

The article offers an ecocritical reading of Michał Książek’s nature writing. It concentrates primarily on the creative dendrophilous attachment and discusses trees as Książek’s representative visions of nature. The author of the article considers such concepts as the site of illumination, timber (also in its molecular sense), landmark, symbol, locator – cosmic tree, autonomous tree, storage medium, necrobiont – biocentric tree, forest as a holobiont – family (multispecies family), biotic foundation and condition of life. The article also demonstrates Książek’s evolving interest from environmental humanities and nature writing towards the literary politics of nature.

Słowa kluczowe:

nature writing, biophilia, dendrography, ecocriticism, Białowieża Forest

Abriszewski Krzysztof (2012), Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci

Bruno Latoura, Kraków: Universitas.

Bachelard Gaston (1975), Wyobraźnia poetycka, przeł. H. Chudak, A. Tatarkiewicz,Warszawa:

PIW.

Barcz Anna (2016), Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej,

Katowice: Wydawnictwo Śląsk.

Barcz Anna (2019), Drzewa i zakorzenienie polskości, w: O jeden las za daleko. Demokracja,

kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński, J.B. Bednarek,

D. Gostyński, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, s. 175–189.

Bińczyk Ewa (2018), Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa: PWN.

Certeau Michel de (2008), Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, przeł. K. Thiel-Jańczuk,

Kraków: Wydawnictwo UJ.

Chylińska Ilona (2018), Zarys ludzko-zwierzęcych doświadczeń w twórczości Michała

Książka, w: Zazwierzęcenie. O zwierzętach w literaturze i kulturze, red. M. Pranke,

Toruń, s. 250–272.

Czapliński Przemysław, Bednarek Joanna, Gostyński Dawid [red.] (2017), Literatura

i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli szkół średnich, Poznań: Wydawnictwo

Rys.

Derra Aleksandra (2017), „Twórzmy relacje, a nie dzieci”. Wspólne życie na zniszczonej

planecie w chthulucenie Donny Haraway, „Avant”, Vol. 8, No. 3, s. 215–228.

Domańska Ewa (2013), Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.

Domańska Ewa (2014), Historia ratownicza, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 12–26.

Domańska Ewa (2017), Nekros. Wstęp do ontologii martwego ciała, Warszawa: PWN.

Dotov Dobromir G., Nie Lin, Wit Matthieu M. de (2012), Zrozumieć afordancje: przegląd

badań nad główną tezą Jamesa J. Gibsona, przeł. D. Lubiszewski, N. Strehlau,

„Avant”, Vol. 8, No 2, s. 282–295.

Durczak Joanna (2010), Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej,

Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Durczak Joanna (2019), Ekohistoria w literaturze: trop amerykański i trop polski, w: Historie

i narracje. Od historii lokalnej do opowieści postantropocentrycznej, red. R. Makarska,

Kraków: Universitas, s. 151–170.

Eliade Mircea (1966), Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, Warszawa:

Książka i Wiedza.

Fiedorczuk Julia (2015), Ekopoetyka, w: J. Fiedorczuk, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie

do ekokrytyki, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, s. 124–138.

Frydryczak Beata (2013), Krajobraz. Od estetyki picturesqe do doświadczenia topograficznego,

Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Jarzyna Anita (2018), Przekładając z ornitologicznego. O twórczości Michała Książka,

w: Ekokrytyka, red. K. Wojciechowski, Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, s. 37–

–64.

Komendant Tadeusz (1985), Domowe drzewa (las w literaturze), w: W głąb lasu. Las

w polskiej literaturze i sztuce, red. E. Bernadzki i in., Warszawa: Wydawnictwo

Sport i Turystyka, s. 153–154.

Konczal Agata Agnieszka (2017), Antropologia lasu. Leśnicy a percepcja i kształtowanie

wizerunków przyrody w Polsce, Warszawa: IBL PAN.

Kronenberg Anna (2014), Geopoetyka. Związki literatury i środowiska, Łódź: Wydawnictwo

Uniwersytetu Łódzkiego.

Książek Michał (2013), Jakuck. Słownik miejsca, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Książek Michał (2014), Nauka o ptakach, Białystok: Fundacja Sąsiedzi.

Książek Michał (2015), Droga 816, Białystok: Fundacja Sąsiedzi.

Książek Michał (2015), Słuchanie widoku, „Herito”, nr 2, s. 148–160.

Książek Michał (2017), Północny wschód, Białystok: Fundacja Sąsiedzi.

Książek Michał (2018), Sto brzóz, „Przekrój”, nr 3562, https://przekroj.pl/nauka/sto

brzoz-michal-ksiazek [dostęp 13.03.2020].

Książek Michał (2019), Bitwa o Wilczy Tryb, w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm

i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński, J.B. Bednarek,

D. Gostyński, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, s. 131–139.

Książek Michał (2019), Drzewolubność, „Przekrój”, nr 3564, https://przekroj.pl/kultu

ra/drzewolubnosc-michal-ksiazek [dostęp 13.03.2020].

Książek Michał (2019), Zaśnij w wierzchołku świerka, „Tygodnik Powszechny”, nr 17–18,

(dodatek specjalny „Natura włóczykija”).

Książek Michał, „Północny wschód jest dla mnie geografią metafizyczną”, rozm. A. Bajguz,

https://www.youtube.com/watch?v=D9wIBRTVud8 [dostęp 13.03.2020].

Książek Michał, Wywiad dla Xięgarnia.pl, rozm. K. Cieślik, https://www.youtube.

com/watch?v=uK8DdenUmU8 [dostęp 13.03.2020].

Lewicka Maria (2012), Psychologia miejsca, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Macnaghten Phil, John Urry (2005), Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie

i społeczeństwie, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Marczewska Marzena (2002), Drzewa w języku i w kulturze, Kielce: Wydawnictwo

Akademii Świętokrzyskiej.

Roszczynialska Magdalena, Wądolny-Tatar Katarzyna [red.] (2013), Kamień w literaturze,

języku i kulturze, t. 1–2, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.

Rybicka Elżbieta (2019), Kilka uwag do genealogii krajobrazu narodowego na przykładzie

„Krajobrazu Polski” Jerzego Smoleńskiego oraz „Ziemi polskiej w pieśni” zredagowanej

przez Jana Lorentowicza, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 64, z. 4, s. 111–122.

Skolimowski Henryk (1993), Filozofia żyjąca, Eko-filozofia jako drzewo życia, przeł. J. Wojciechowski,

Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok.

Sławek Tadeusz (2019), Życie wśród drzew. Doświadczenie lasu, w: O jeden las za daleko.

Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński,

J.B. Bednarek, D. Gostyński, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa,

s. 221–243.

Szalewska Katarzyna (2013), Temporalna symbolika kamienia jako atrybutu melancholii

miejskiej, w: Kamień w literaturze, języku i kulturze, red. M. Roszczynialska, K. Wądolny-

Tatar, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego,

s. 355–368.

Świtała-Cheda Mirosława (2017), Zoonimy w świetle aktu onimicznego, „Systojanie i problemi

na bylgarskata onomastika”, t. 14, s. 424–436.

Tabaszewska Justyna (2010), Jedna przyroda czy przyrody alternatywne? O pojmowaniu

i obrazach przyrody w polskiej poezji, Kraków: Universitas.

Tabaszewska Justyna (2019), Katastrofy afektywne. Kategoria katastrofy w dyskursie ekokrytycznym

i afektywnym – wstępne rozpoznania, w: Poetyki ekocydu. Historia, natura,

konflikt, red. A. Ubertowska, D. Korczyńska-Partyka, E. Kuliś, Warszawa:

IBL PAN, s. 23–40.

Tokarczuk Olga (2018), Osiem lip, w: B. Bartkowicz i in., Drzewa, seria: Architektura

jest najważniejsza, t. 4, Kraków: Wydawnictwo EMG, s. 25–28.

Trusewicz Katarzyna (2019), Przyrodopisarstwo zaangażowane. Bohdan Dyakowski – Simona

Kossak – Adam Wajrak, w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo

ekologiczne w Polsce, red. P. Czapliński, J.B. Bednarek, D. Gostyński,

Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, s. 141–157.

Tuan Yi-Fu (1974), Topophilia. A Study of Environmental Perception, Attitudes, and Values,

New Jersey.

Wilson Edward O. (1984), Biophilia: The Human Bond With Other Species, Harvard

University Press.

Wohlleben Peter (2016), Sekretne życie drzew, przeł. E. Kochanowska, Kraków: Wydawnictwo

Otwarte.

Zaraś-Januszkiewicz Ewa M. (2016), Drzewo w krajobrazie kulturowym, Warszawa: Wydawnictwo

SGGW.

Pobierz

Opublikowane
2020-07-15



Magdalena Roszczynialska 
Wydział Filologiczny, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-2529-5100



Licencja

Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0  (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)

Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:

1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.