„Kilogramowa łza” i „nastrojowa kanapa”. Emocje w przestrzeni komicznej (Najmniejszego Teatru Świata)
Maria Tarnogórska
Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet WrocławskiMaria Tarnogórska, dr hab., kierownik Zakładu Teorii Literatury w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka dwóch monografii: Poemat międzywojenny. Studium z poetyki historycznej gatunku (1997) i Genus ludens. Limeryk w polskiej kulturze literackiej (2012). Główny przedmiot jej aktualnych zainteresowań badawczych stanowią gatunki i odmiany współczesnego komizmu, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki literackiego nonsensu.
https://orcid.org/0000-0001-5257-1620
Abstrakt
This article focuses on some typically Polish literary contexts fundamental for the intertextual humour of Zielona Gęś (The Green Goose, also known as The Smallest Theater in the World) by K.I. Gałczyński, a writer who helped create a new culture of laughter in post-war Poland. Gałczyński plays with the “sentimental romanticism” which perpetuated in native readers’ imaginations certain characteristic, emotionally marked spatial images, such as a landscape with a nightingale and the moon, as well as related standards of feeling nowadays regarded as emotional kitsch, seen in, for instance, banal lyricism represented by motifs of tears and tender hearts.
Słowa kluczowe:
intertextual humour; comic space; emotional kitsch; nonsenseBibliografia
Bachtin Michaił (1982), Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Warszawa:
Czytelnik.
Bachtin Michaił (1986), Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa: Państwowy
Instytut Wydawniczy.
Bergson Henri (1977), Śmiech. Esej o komizmie, przeł. S. Cichowicz, Kraków: Wydawnictwo
Literackie.
Broch Hermann (1998), Kilka uwag o kiczu i inne eseje, przeł. D. Borkowska, J. Garewicz,
R. Turczyn, Warszawa: Czytelnik.
Carroll No¨el (2018), Humor, przeł. J. Halbersztat, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu
Łódzkiego.
Drawicz Andrzej (1973), Konstanty Ildefons Gałczyński, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Dumont Leon (2011), Przyczyny śmiechu, przeł. M. Bokiniec, w: B. Dziemidok,
O komizmie. Od Arystotelesa do dzisiaj, Antologię oprac. M. Bokiniec, Gdańsk:
Słowo/obraz terytoria, s. 395–411.
Ferster Karol, ps. Charlie (1960), Przestrzeń komiczna, przedm. J. Waśniewski, Warszawa:
Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”.
Gałczyński Konstanty Ildefons (2015), Zielona Gęś. Najmniejszy Teatr Świata,Warszawa:
Prószyński i S-ka.
Hendrykowski Marek (2016), Proksemika. Studia z semiotyki i antropologii kultury, Poznań:
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kowalczykowa Alina (1982), Pejzaż romantyczny, Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
Kulka Tom´aˇs (2013), Sztuka a kicz, przeł. K. Dudzic i A. Wanik, Wrocław: Galeria
Miejska.
Lutz Catherine A. (2012), Emocje, rozum i wyobcowanie. Emocje jako kategoria kulturowa,
przeł. J. Straczuk, w: Emocje w kulturze, red. M. Rajtar, J. Straczuk, Warszawa:
Narodowe Centrum Kultury, s. 27–56.
Moles Abraham (1978), Kicz czyli sztuka szczęścia. Studium o psychologii kiczu, przeł.
A. Szczepańska i E. Wende, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Peiper Tadeusz (1972), Komizm ekranowy, w: T. Peiper, Tędy. Nowe usta, oprac. S. Jaworski,
Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 234–238.
Propp Władimir (2016), O komizmie i śmiechu, przeł. P.M.E. Knyż, Kraków: Zakład
Wydawniczy „Nomos”.
Reddy William M. (2012), Przeciw konstruktywizmowi. Etnografia historyczna emocji,
przeł. M. Rajtar, w: Emocje w kulturze, red. M. Rajtar i J. Straczuk, Warszawa:
Narodowe Centrum Kultury, s. 101–140.
Zieliński Bogusław [red.] (2013), Przestrzenne kody tekstów i narracyjne kody przestrzenne, Poznań:
Wydawnictwo Naukowe UAM.
Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach
literackich, Kraków: Universitas.
Stearns Peter N., Stearns Zisowitz Carol (2012), Emocjonologia: objaśnienie historii emocji
i standardów emocjonalnych, przeł. J. Straczuk i M. Rajtar, w: Emocje w kulturze,
red. M. Rajtar, J. Straczuk, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, s. 143–179.
Tarnogórska Maria (2016), Gałczyński i Monty Python? O nową interpretację „Zielonej
Gęsi”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z. 4, s. 99–108.
Tatara Marian (1991), hasło Metempsychoza, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku,
red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum,
s. 540–543.
Zawadzka Joanna (1991), hasło: Sentymentalizm, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku,
red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum,
s. 876–878.
Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Wrocławski
Maria Tarnogórska, dr hab., kierownik Zakładu Teorii Literatury w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka dwóch monografii: Poemat międzywojenny. Studium z poetyki historycznej gatunku (1997) i Genus ludens. Limeryk w polskiej kulturze literackiej (2012). Główny przedmiot jej aktualnych zainteresowań badawczych stanowią gatunki i odmiany współczesnego komizmu, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki literackiego nonsensu.
https://orcid.org/0000-0001-5257-1620Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
