Joseph Conrad a polska cisza romantyczna
Abstrakt
Celem artykułu jest zarówno uzupełnienie dotychczasowych, polskojęzycznych badań nad semantyką ciszy w utworach Conrada, jak i interpretacja owej semantyki w duchu polskiej tradycji literackiej, na zadłużenie względem której Conrad subtelnie, aczkolwiek dość jednoznacznie wskazywał (między innymi w rozmowie z Marianem Dąbrowskim z 1914 roku). Autor naświetla perspektywę tzw. szkoły ukraińskiej w romantyzmie polskim, sugerując, że właśnie z tego imaginarium (w większym stopniu aniżeli z mickiewiczowskiego) autor Szaleństwa Almayera mógł przejmować konkretne figury: „nocy kosmicznej” oraz „ciszy ontologicznej”. Widoczne jest to zarówno na poziomie konstrukcji wydarzeń (Nostromo, Szaleństwo Almayera, Smuga cienia), jak i modelowania narracji (Jądro ciemności, Lord Jim, Gra losu).
Słowa kluczowe:
Joseph Conrad, silence studies, polski romantyzm, „cisza ontologiczna”, „noc kosmiczna”Bibliografia
Adamowicz-Pośpiech Agnieszka (2012), Pidgin English and Sailors’ Jargon in Polish translations of Joseph Conrad’s “Typhoon”, „Yearbook of Conrad Studies (Poland)”, Vol. 7, s. 85–96.
Bieńczyk Marek (2002), „Wszystko w świecie tracić” (O „Marii” Antoniego Malczewskiego), w: M. Bieńczyk, Oczy D¨urera. O melancholii romantycznej, Warszawa: Wydawnictwo Sic!, s. 37–56.
Bobrowski Tadeusz (1979), Pamiętnik mojego życia, t. 2: Wspomnienia wieku dojrzałego, opracował, wstępem i przypisami opatrzył S. Kieniewicz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Busza Andrzej (1966), The Cultural Environment of the Young Conrad, w: A. Busza, Conrad’s Polish Literary Background and Some Illustrations of the Influence of Polish Literature on his Work (ex “Antemurale X”), Romae Londini: InstitutumHistoricum Polonicum Romae and Societas Polonica Scientiarum et Litterarum in Exteris.
Chwalewik Witold (1963), Conrad a tradycja literacka, w: Wspomnienia i studia o Conradzie, oprac. B. Kocówna, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 446–448.
Conrad Joseph (1972), Lord Jim, przeł. A. Zagórska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad Joseph (1972), Nostromo. Opowieść z wybrzeża, przeł. J. Korniłowiczowa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad Joseph (1972), Szaleństwo Almayera, przeł. A. Zagórska,Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad Joseph (1973), Smuga cienia. Wyznanie, przeł. J. J. Szczepański, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad Joseph (1973), Gra losu. Opowieść w dwóch częściach, przeł. T. Tatarkiewiczowa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad Joseph (1974), Życie pozagrobowe, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, w: J. Conrad, O życiu i literaturze, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa i J. Miłobędzki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad Joseph (2005), The Shadow-Line, w: Selected Works of Joseph Conrad, including the Novels “Lord Jim”, “Nostromo” & “The Secret Agent”, and the Short Stories “Youth”, “Typhoon”, “Heart of Darkness”, “The End of the Tether” & “The Shadow-Line”, Hertfordshire: Wordsworth Editions.
Dauncey Sarah (2010), ‘The Islands Are Very Quiet’. Space and Silence in Conrad’s “Victory”, „Conradiana”, Vol. 42, No. 1/2, s. 141–154.
Dąbrowski Marian (1974), Rozmowa z J. Conradem, w: M. Dąbrowska, Szkice o Conradzie, red. E. Korzeniewska, Warszawa: Czytelnik, s. 42–46.
Feliksiak Elżbieta (2012), Ukraina w „Marii” Antoniego Malczewskiego, w: „Szkoła ukraińska” w romantyzmie polskim. Szkice polsko-ukraińskie, red. S. Makowski, U. Makowska, M. Nesteruk, Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, s. 179–194.
Flatter Richard (1948), Shakespeare’s Producing Hand. A Study of His Marks of Expression to be Found, London: William Heinemann Ltd.
Hannah Daniel (2008), ‘Under a Cloud’. Silence, Identity, and Interpretation in “Lord Jim”, „Conradiana”, Vol. 40, No. 1, s. 39–59.
Hollahan Eugene (1974), Beguiled into Action. Silence and Sound in “Victory”, „Texas Studies in Literature and Language”, Vol. 16, No. 2, s. 349–362.
Hooper Myrtle Jane (1996), ‘Oh, I Hope He Won’t Talk’. Narrative and Silence in “Amy Foster”, „The Conradian”, Vol. 21, No. 2, s. 51–64.
Hooper Myrtle Jane (1993), The Heart of Light. Silence in Conrad’s “Heart of Darkness”, „Conradiana”, Vol. 25, No. 1, s. 69–76.
Janion Maria (2001), Zwierciadło zwierciadeł, w: M. Janion, Żyjąc tracimy życie. Niepokojące tematy egzystencji, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., s. 97–113.
Kaplan Carola (2011), Conrad – Polak: z pewnością nie „jeden z nas”, przeł. K. Sokołowska, w: Conrad a Polska, red. W. Krajka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 271–288.
Krenn Heli´ena (1993), The “Beautiful” World of Women. Women as Reflections of Colonial Issues in Conrad’s Malay Novels, w: Contexts for Conrad, eds. K. Carabine, O. Knowles, W. Krajka, Boulder – Lublin: UMSC – New York: Columbia UP, s. 105–120.
Krukowska Halina (2011), „I głucho – tylko jakaś w powietrzu rozterka” (Antoni Malczewski „Maria”), w: H. Krukowska, Noc romantyczna. Mickiewicz – Malczewski – Goszczyński. Interpretacje, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, s. 11–70.
Lindskog Annika J. (2014), ‘It was very quiet here’. The Contaminating Soundscapes of “Heart of Darkness”, „The Conradian”, Vol. 39, No. 2, s. 44–60.
Malczewski Antoni (1976), Maria. Powieść ukraińska, opracował R. Przybylski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Masłowski Michał (2011), Transcendencja pozioma. Zachowania, obrazy, koncepty, w: M. Masłowski, Etyka i metafizyka. Perspektywa transcendencji poziomej we współczesnej kulturze polskiej, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
McLeod Deborah (2009), Disturbing the Silence. Sound Imagery in Conrad’s “The Secret Agent”, „Journal of Modern Literature”, Vol. 33, No. 1, s. 117–131.
Mickiewicz Adam (1993), Dzieła, t. 4: Pan Tadeusz, oprac. Z.J. Nowak, Warszawa: Czytelnik.
Najder Zdzisław (1999), Cisza i milczenie w utworach Conrada, w: Semantyka milczenia, zbiór studiów, red. K. Handke, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy przy Instytucie Slawistyki PAN, s. 177–191.
Najder Zdzisław, Skolik Joanna [red.] (2006), Polskie zaplecze Josepha Conrada-Korzeniowskiego.
Dokumenty rodzinne, listy, wspomnienia, przeł. Najder, t. 1–2, Lublin: Wydawnictwo Gaudium.
Pacukiewicz Marek (2008), Głosy we mgle. Doświadczenie kulturowej niewiedzy w pisarstwie Conrada, w: M. Pacukiewicz, Dyskurs antropologiczny w pisarstwie Josepha Conrada, Kraków: Universitas, s. 184–210.
Pacukiewicz Marek (2019), Milczenie morza, w: Obecność, tak bardzo prawdziwa. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Grzegorczyk, red. A. Kaczmarek, R. Koschany, J. Sójka, Poznań: Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, s. 217–226.
Peters John Gerard (2016), “Let that Marlow talk”. “Chance” and the Narrative Problem of Marlow, w: Centennial Essays on Joseph Conrad’s “Chance”, ed. by A. H. Simmons and S. Jones, Rodopi: Brill, Boston: Leiden, s. 130–146.
Pinsker Sanford (1972), Language, Silence and the Existential Whisper. Once again at the “Heart of Darkness”, „Modern Language Studies”, Vol. 2, No. 2, s. 53–59.
Przybylski Ryszard (1970), Świat jako maszyna piekielna (O „Zamku kaniowskim” Seweryna Goszczyńskiego),
w: Studia z teorii i historii poezji, red.M. Głowiński,Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 129–149.
Ray Martin (1984), Language and Silence in the Novels of Joseph Conrad, „Conradiana”, Vol. 16, No. 1, s. 19–40.
Retinger Józef Hieronim (1943), Conrad and His Contemporaries. Souvenirs, New York: Roy Publishers.
Richardson Brian (2014), Silence, Progression, and Narrative Collapse in Conrad, „Conradiana”, Vol. 46, No. 1/2, s. 109–121.
Samsel Karol (2019), Posępne ciągi dalsze. Jak Conrad śni Słowackim?, „eleWator”, nr 1 (27), s. 87–96.
Silesi Laurent (2018), In the Beginning was the Nil. The “eloquence of silence” in “Finnegans Wake”, w: James Joyce’s Silences, eds. J. Wawrzycka, S. Zanotti, London: Bloomsbury, s. 61–80.
Sławińska Irena (1971), Reżyserska ręka Norwida, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
S˜onmez Margaret J.-M. (2012), The Speech and Silence of Orientals in Conrad’s Malay Novels, w: Joseph Conrad and the Orient, eds. A. Achera¨ıou, N. Ic¸ ¨oz, Boulder: Columbia UP, Lublin: Maria Curie-Skłodowska UP, s. 263–301.
Tarnawski Wit (1972), Conrad a Malczewski, w: W. Tarnawski, Conrad. Człowiek – pisarz – Polak, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, s. 211–212.
Tarnawski Wit (1972), Echa mickiewiczowskie u Conrada, w: W. Tarnawski, Conrad. Człowiek – pisarz – Polak, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna.
Trench-Bonnet Dorothy (2000), Naming and Silence. A Study of Language and the Other in Conrad’s “Heart of Darkness”, „Conradiana”, Vol. 32, No. 2, s. 84–95.
Tutein David W. (1990), Joseph Conrad’s Reading. An Annotated Bibliography, West Cornwall, CT: Locust Hill Press.
Watt Ian (1984), „Jądro ciemności”. Perspektywy krytyczno-porównawcze, w: I. Watt, Conrad w wieku dziewiętnastym, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Wollaeger Mark A. (1990), “Heart of Darkness”. Visionary Scepticism, w: M.A.Wollaeger, Joseph Conrad and the Fictions of Skepticism, Stanford: Stanford University Press.
Wyka Kazimierz (1967), Wyspa na polskiej zatoce, w: J. Conrad, Siostry, przeł. W. Tarnawski,
Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 55–76.
Zabierowski Stefan (1971), Conrad w Polsce.Wybrane problemy recepcji krytycznej w latach 1896–1969, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Zabierowski Stefan (1985), „Pali się we mnie jednak wasz nieśmiertelny ogień”. O „Rozmowie z J. Conradem” Mariana Dąbrowskiego z roku 1914, „Pamiętnik Literacki”, nr 1, s. 121–144.
Zawadzka Danuta (2000), Jak czytano „Marię” Malczewskiego? Oczarowania, pasje i neurozy, w: D. Zawadzka, Pokolenie klęski 1812 roku. O Antonim Malczewskim i odludkach, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, s. 17–61.
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
