Splot głosów. Mowa pozornie zależna w „Requiem dla gospodyni” Wiesława Myśliwskiego
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza dramatu Requiem dla gospodyni Wiesława Myśliwskiego w kontekście zagadnienia mowy pozornie zależnej (w ujęciu literaturoznawczym). Autorka omawia różne sposoby wykorzystania tej formy podawczej, zastosowanej przez Myśliwskiego w wypowiedziach pastucha Bolesia – wiejskiego szaleńca o niepewnym statusie ontologicznym. Analizując kwestie wypowiadanie przez tę postać, autorka wskazuje na trudności z wyznaczeniem wyraźnej granicy między mową pozornie zależną a bezpośrednim przytoczeniem słów tytułowej bohaterki dramatu – zmarłej gospodyni, z którą łączyła Bolesia silna więź. Dowodzi, że pastuch wyróżnia się spośród pozostałych bohaterów nie tylko w planie fabularnym, lecz także formalnym, ponieważ kompetencje kreacyjne (zdolność wywoływania obrazów) oraz językowe (tworzenie dwugłosowych opowieści w mowie pozornie zależnej) ujawniają metadramatyczny charakter tej postaci, a jej punkt widzenia jest uprzywilejowany przez podmiot dramatyczny.
Słowa kluczowe:
mowa pozornie zależna, dramat, postać, punkt widzenia w dramacieBibliografia
Bachtin Michaił (1970), Słowo w dziele Dostojewskiego, w: M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 275–403.
Baluch Wojciech (2011), Multimedialność jako nowa estetyka we współczesnej kulturze. Na przykładzie nowego polskiego dramatu, „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 1, s. 120–126.
Betkowska Joanta (2018), Telewizja a kres kultury chłopskiej – od „Awansu” Edwarda Redlińskiego do „Requiem dla gospodyni” Wiesława Myśliwskiego, w: Myśl Myśliwskiego (studia i eseje), red. J. Olejniczak, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 257–266.
Betkowska Jolanta (2019), Polski dramat ludowy (1945–1989), rozprawa doktorska obroniona na wydziale Filologiczno-Historycznym Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Cerquiglini Bernard (1990), Mowa pozornie zależna i nowoczesność, przeł. M. Abramowicz, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 336–348.
Głowiński Michał (1973), Dialog w powieści, w: M. Głowiński, Gry powieściowe: szkice z teorii i historii form narracyjnych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 37–58.
Głowiński Michał (1969), Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Górny Wojciech (1966), Składnia przytoczenia w języku polskim, w: A.Wierzbicka, System składniowo-stylistyczny prozy polskiego Renesansu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 279–405.
Hopensztand Dawid (1937), Mowa pozornie zależna w kontekście „Czarnych skrzydeł”, w: Prace ofiarowane Kazimierzowi Wóycickiemu, Wilno, https://polona.pl/item/mowa-pozornie-zalezna-w-kontekscie-czarnych-skrzydel,Njc4NjE3NzY/4/#info: metadata [dostęp 09.06.2021].
Jakubowska-Cichoń Joanna (2010), Mowa przytaczana w narracjach Marguerite Duras, Kraków: Universitas.
Janion Maria (2006), Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Jeziorska-Haładyj Joanna (2013), Tekstowe wykładniki fikcji. Na przykładzie reportażu i powieści autobiograficznej, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo.
Kaniewska Bogumiła (2013), Opowiedziane. O prozie Wiesława Myśliwskiego, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kaniewska Bogumiła (1995), Wiesław Myśliwski, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Kopciński Jacek (2012), Wstęp, w: Trans/formacja. Dramat polski po 1989 roku. Antologia, t. 1, red. J. Kopciński,Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, s. 5–35.
Korwin-Piotrowska Dorota (2011), Poetyka – przewodnik po świecie tekstów, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kulesza Dariusz (2012), Poza granicami literatury. Historia świata według Edwarda Redlińskiego, w: Spotkania
w przestrzeni idei – słów – obrazów. Księga Pamiątkowa dedykowana prof. dr hab. Zofii Mocarskiej-Tycowej, red. J. Bielska-Krawczyk, K. Ćwikliński, S. Kołos, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika,
s. 397–414.
Kulesza Dariusz (2016), Epopeja. Myśliwski, Herbert, Mrożek, Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
Lewko Marian (2001), Świat wewnętrzny bohaterów chłopskich w dramaturgii Wiesława Myśliwskiego, w: O twórczości Wiesława Myśliwskiego (w siedemdziesiątą rocznicę urodzin pisarza), red. J. Pacławski, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, s. 83–103.
Myśliwski Wiesław (1973), Złodziej, „Dialog”, nr 7, s. 5–34.
Myśliwski Wiesław (1989), Drzewo, Szczecin: Glob.
Myśliwski Wiesław (2003), Kres kultury chłopskiej, Warszawa–Bochnia: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=3631&from=publication [dostęp 09.06.2021].
Myśliwski Wiesław (2012), Requiem dla gospodyni, w: Trans/formacja. Dramat polski po 1989 roku. Antologia, t. 1, red. J. Kopciński, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, s. 627–632.
Olszewska Maria Jolanta (2001), „Tragedia chłopska”. Od W.L. Anczyca do K.H. Rostworowskiego.
Tematyka – Kompozycja – Idee, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Ratajczakowa Dobrochna (1990), Sługa dwóch panów: dwoisty żywot dramatu, „Teksty Drugie”, nr 5–6, s. 80–92.
Ruta-Rutkowska Krystyna (2010), Metateatralność, metadramatyczność, metatekstowość w dramacie, „Pamiętnik Literacki”, nr 2, 113–138.
Tomasik Wojciech (1992), Kto mówi?: jeszcze o mowie pozornie zależnej, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 112–128.
Tomasik Wojciech (1992), Od Bally’ego do Banfield [i dalej]. Sześć rozpraw o „mowie pozornie zależnej”, Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Wąchocka Ewa (2015), Śmierć w „nowych dekoracjach”, w: Intymne – prywatne – publiczne, red. E. Wąchocka, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 275–302.
Wąchocka Ewa (2018), Kwartet dramatyczny Wiesława Myśliwskiego, w: Myśl Myśliwskiego (studia i eseje), red. J. Olejniczak, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 267–284.
Wołoszynow Walentin (1970), Z historii form wypowiedzi w konstrukcjach języka. (Próba zastosowania metody socjologicznej do zagadnień składni), tłum. Z. Saloni, w: Rosyjska szkoła stylistyki, oprac. M.R. Mayenowa, Z. Saloni, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 413–477.
Wóycicki Kazimierz (1922), Z pogranicza gramatyki i stylistyki. (Mowa zależna, niezależna i pozornie zależna), „Przegląd Humanistyczny”, t. 1, s. 75–100, https://polona.pl/item/z-pogranicza-gramatyki-i-stylistyki-mowa-zalezna-niezalezna-i-pozorniezalezna,Njc4NzI4MDY/4/#info:metadata [dostęp 09.06.2021].
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
