Diegetyczne uspójnienie systemu nauk. O „Nowej Atlantydzie” Francisa Bacona
Abstrakt
W artykule poddano interpretacji Nową Atlantydę Francisa Bacona, odczytując ją jako hipertekst projektu odnowy nauk (Instauratio Magna), którego filozofowi nie udało się w pełni zrealizować. Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, jaki model relacji między rejestrami dyskursywnym, retorycznym i literackim legł u początków nowożytnego kształtowania nauki. Jego zdaniem nauka empiryczna nie ustanawia swojego początku wyłącznie własnymi nowymi narzędziami, wykorzystuje natomiast sobie współczesne wzorce fikcji narracyjnej (np. ramę modalnościową opowieści podróżniczej), retorycznego prawdopodobieństwa (oraz alegorii) i siłą wynikającą z ich kompozytu nadaje spoistość własnej genezie.
Słowa kluczowe:
diegesis, fikcja narracyjna, opowieść podróżnicza, alegoria, nauka nowożytnaBibliografia
Bacon Francis (1955), Novum Organum, przeł. J. Wikarjak, przekł. przejrzał K. Ajdukiewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bacon Francis (1995), Nowa Atlantyda, przeł. W. Kornatowski, w: F. Bacon, „Nowa Atlantyda” i „Z Wielkiej Odnowy”, Warszawa: Wydawnictwo Alfa – Wero.
Bacon Francis (1980), “The Advancement of Learning” and “New Atlantis”, ed. A. Johnston, Oxford: Clarendon Press.
Bacon Francis (2003). The New Organon, ed. L. Jardine, M. Silverthorne, Cambridge: Cambridge University Press.
Boczar Mieczysław (1997), Patrystyczna tradycja interpretacji kosmogonii biblijnej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, nr 1, s. 7–19.
Chambers Ephraim (1728), Cyclopædia: or, an Universal Dictionary of Arts and Sciences, vol. 1, London.
Cyceron (2010), O państwie. O prawach, przeł., objaśn. opatrzyła I. Żółtowska, Warszawa: Hachette Polska.
Cyceron Marek Tulliusz (2010), O mówcy, przeł., wstępem i koment. opatrzył B. Awianowicz, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Descartes Ren´e (1987), Discours de la M´ethode, texte et commentaire ´E. Gilson, Paris: Libraire Philosophique
J. Vrin.
Descartes Ren´e (1664), Le monde de Mr Descartes, ou Le trait´e de la lumi`ere et des autres principaux objets des sens, Paris: Theodore Girard.
Descartes Ren´e (1988), Rozprawa o metodzie, przeł. W. Wojciechowska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Descartes Ren´e (2005), Świat albo traktat o świetle, przeł. T. Śliwiński, Kraków: Wydawnictwo Aureus.
Farrington Benjamin (1951), Francis Bacon. Philosopher of Industrial Science, London: Lawrence & Wishart.
Ginzburg Carlo (2000), No Island Is an Island. Four Glances at English Literature
in a World Perspective, transl. J. Tedeschi, New York: Columbia University Press.
Górniak Adam (2012), Koncepcje teologii według Bonawentury i Tomasza z Akwinu, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, nr 3, s. 423–439.
Griffith James (2018), Fable, Method, and Imagination in Descartes, Cham: Palgrave Macmillan.
Harrison John L. (1957), Bacon’s View of Rhetoric, Poetry, and the Imagination, “The Huntington Library Quarterly”, No. 2, s. 107–125.
Harrison Peter (2002), Original Sin and the Problem of Knowledge in Early Modern Europe, “Journal of the History of Ideas”, Vol. 63, No. 2, s. 239–259.
Hill Eugene D. (2009), Everard Digby: A Syncretic Philosopher at Spenser’s Cambridge, “Spenser Studies. A Renaissance Poetry Annual”, Vol. 24, s. 135–154.
Hutton Sarah, Persuasions to science: Baconian rhetoric and the “New Atlantis”, w: Francis Bacon’s “New Atlantis”: New Interdisciplinary Essays, ed. B. Price, Manchester–New York: Manchester University Press, s. 48–59.
Kepler Johannes (2004), Sen, czyli wydane pośmiertnie dzieło poświęcone astronomii księżycowej, przeł. D. Sutkowska, J. Włodarczyk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
More (Morus) Thomas (1954), Utopia, przeł. K. Abgarowicz, Warszawa: Instytut Wydawniczy
PAX.
Podróże Jana z Mandeville (2013), przeł. B. Marcińczak, wstęp i komentarz B. Marcińczak, J. Sokolski, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Towarzystwo Oświatowe.
Pomian Krzysztof (1992), Przeszłość jako przedmiot wiedzy, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Rawley William (1980), To the Reader, w: Bacon Francis (1980), “The Advancement of Learning” and “New Atlantis”, ed. A. Johnston, Oxford: Clarendon Press, s. 214.
Salzman Paul (2002), Narrative contexts for Bacon’s “New Atlantis”, w: Francis Bacon’s “New Atlantis”: New Interdisciplinary Essays, ed. B. Price,Manchester – New York: Manchester University Press, s. 28–47.
Sgarbi Marco (2013), The Aristotelian Tradition and the Rise of British Empiricism. Logic and Epistemology in the British Isles (1570–1689), Dordrecht: Springer.
Wróbel Łukasz (2020), „Cyclopædia” Ephraima Chambersa – kompas sztuk i nauk, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 17, s. 7–21.
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
